احمد رأفت – دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا راس ساعت ۱۲ به وقت واشنگتن، رسما انتقال سفارت این کشور از تل‌آویو به بیت‌المقدس یا اورشلیم را اعلام کرد. دونالد ترامپ گفت: «اسرائیل حق دارد پایتخت خود را انتخاب کند» و افزود: «زمان آن رسیده است که ما بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت بشناسیم». اسرائیل از بدو تاسیس این شهر را پایتخت خود اعلام کرده است ولی تا کنون هیچ کشوری آن را به رسمیت نشناخته بود و کلیه سفارت‌ها در تل‌آویو مستقر بوده‌اند. آمریکا اولین کشوری است که محل سفارت خود را تغییر خواهد داد.
دونالد ترامپ چهارشنبه، ۶ دسامبر، در کاخ سفید گفت «با آشنایی به واکنش‌های مخالف و اعتراضی» این تصمیم را، که قول‌اش را در جریان کارزار انتخاباتی داده بود، اتخاذ کرده است. رئیس جمهوری آمریکا، البته بر تعهد کشورش برای جستجوی راه حلی جهت پایان دادن به بحران خاورمیانه نیز تاکید کرد: «آمریکا به تلاش برای توافقی که قابل قبول برای هر دو طرف باشد همچنان متعهد است»، و افزود شخصا هر تلاشی در این راه لازم باشد انجام خواهد داد. دونالد ترامپ معتقد است که تاخیر در به رسمیت شناختن بیت المقدس یا اورشلیم به عنوان پایتخت اسرائیل، «تا کنون هیچ کمکی به روند صلح نکرده است».
واکنش جمهوری اسلامی ایران
واکنش جمهوری اسلامی ایران به تغییر مکان سفارت آمریکا از تل‌آویو به اورشلیم یا بیت‌المقدس، آنچنان که می‌شد پیش‌بینی کرد، بلافاصله وبسیار تند بود. حسن روحانی در گفتگویی تلفنی با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، تصمیم دونالد ترامپ را اقدامی «غیرقانونی، تحریک‌آمیز و بسیار خطرناک» خواند که می‌تواند «کل منطقه را به بی‌ثباتی بکشاند». به پیشنهاد حسن روحانی، ترکیه، که ریاست ادواری سازمان همکاری اسلامی را بر عهده دارد، در اولین فرصت نشستی فوق‌العاده در استانبول برای بررسی و پاسخ به این تصمیم کاخ سفید، برگزار خواهد کرد.
رئیس جمهوری ترکیه اسرائیل را تهدید به قطع رابطه کرده است. یکی از سفرای سابق ترکیه در اسرائیل، که درخواست کرده است از او نام برده نشود، به کیهان لندن می‌گوید: «اگر اردوغان واقعا تغییر محل سفارت آمریکا را توهین می‌داند و با آن از نظر اصولی مخالف است، باید رابطه خود را با آمریکا قطع کند. اسرائیل ۷۰ سال است که بیت‌المقدس را پایتخت خود می‌داند و سیاست‌های این کشور در روزهای اخیر تغییر و تحولی نیافته است. این آمریکاست که سیاست های خود را تغییر داده است».
واکنش کشور‌های عربی
همین دیپلمات ترک یادآوری می‌کند که «طرح تغییر مکان سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس در سال ۱۹۹۵ به تصویب کنگره رسید و اگر تا کنون این اسباب‌کشی صورت نگرفته به خاطر فرمان‌های تعویق اجرایی شدن آن است که هر ۶ ماه یک‌بار ساکنان قبلی کاخ سفید امضاء می‌کردند و دونالد ترامپ هم در ماه ژوئن گذشته آن را امضاء کرد. در هر صورت اردوغان باید چون رهبران دیگر کشور‌ها به دونالد ترامپ اعتراض کند و نه به دولت اسرائیل، ولی رئیس جمهور ما جرات اعتراض به همتای آمریکایی‌اش را ندارد».
اتحادیه عرب نیز، به درخواست پادشاهی اردن و حکومت خودگردان فلسطین، در روزهای آینده نشستی فوق‌العاده در قاهره برگزار خواهد کرد. کشور‌های عربی همه تصمیم دونالد ترامپ برای اجرای جابجایی سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس یا اورشلیم را محکوم کردهاند. ملک سلمان، پادشاه سعودی، در گفتگویی تلفنی با دونالد ترامپ، این تصمیم را «گامی خطرناک که می‌تواند احساسات مسلمانان را در سراسر جهان شعله‌ور کند» خواند. مناشه امیر، روزنامه‌نگار اسرائیلی ایرانی‌تبار، معتقد است که اعتراض‌های کشور‌های عربی گسترده خواهد بود ولی «نه در حدی که به روابط پنهانی آنها با اسرائیل صدمه بزند».
واکنش‌های خشونت‌امیز
تصمیم دونالد ترامپ به انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به اورشلیم، پس از سال‌ها، بسیاری از گروه‌های فلسطینی را مجبور به انتشار یک بیانیه مشترک کرد. در این بیانیه سه روز، از چهاشنبه تا جمعه، «روز خشم» اعلام شده است. قرار است جمعه، در پایان این سه روز، در کرانه باختری رود اردن، نوار غزه و اورشلیم، تظاهراتی در اعتراض به تصمیم دونالد ترامپ برگزار شود. نیروهای پلیس و ارتش اسرائیل از هم اکنون برای مقابله با برخوردهای احتمالی به حالت آماده‌باش درآمده‌اند. البته مقامات حکومت خودگردان فلسطین در ساعات گذشته تاکید کردند که «تظاهرات جمعه آینده مسالمت‌آمیز خواهد بود». البته گروه‌های اسلام‌گرا چون حماس، صحبت از «انتفاضه» جدیدی می‌کنند که می‌تواند حتی به درگیری نظامی با ارتش اسرائیل بیانجامد.
آمریکا نیز نگران واکنش‌های خشونت‌آمیز به تصمیم دونالد ترامپ است. پنتاگون، وزارت دفاع آمریکا، در روزهای گذشته طرحی را برای حمایت از مراکز نظامی و دیپلماتیک در برخی از کشور‌ها نهایی کرد. به کشور‌هایی که منافع آمریکا در آنها می‌توانند در جریان ناآرامی‌ها مورد حمله قرار گیرند و یا هدف حملات تروریستی باشند، نظامیان گروه موسوم به «فاست» یا Fleet anti terrorism security teams اعزام شده‌اند. این گروه متشکل از تفنگداران دریایی است که برای واکنش فوری به اقدامات تهاجمی و تروریستی آموزش دیده‌اند. گروه ضربتی موسوم به «دلتا فورس» (Delta Force) نیز به حالت آماده‌باش در‌آمده است. این نیروها تنها برای حفظ امنیت نهادهای دیپلماتیک و نظامی آمریکا در کشور‌های عربی و اسلامی تجهیز نشده‌اند. برخی از پایگاه‌های نظامی آمریکایی در اروپا، چون فرودگاه‌های «روتا» در اسپانیا و یا «سیگونلا» در جنوب ایتالیا نیز از چهارشنبه تحت حفاظت شدید قرار گرفته‌اند. دولت آمریکا از شهروندان خود خواسته است از «سفر غیرضروری به اسرائیل، بیت‌المقدس و کرانه باختری رود اردن تا ۲۰ دسامبر خودداری کنند».
انزوای آمریکا
آمریکا در تصمیم انتقال سفارت خود از تل‌آویو به اورشلیم، در انزوای کامل بسر می‌برد. تا زمان انتشار این گزارش، تنها دو کشور فیلیپین و مجارستان حمایت خود را از این تصمیم دونالد ترامپ اعلام کردهاند. کشور‌های اروپایی نه تنها قصد انتقال سفارت‌های خود را ندارند، بلکه بیشتر آنها شدیدا به این تصمیم کاخ سفید اعتراض کرده و آن را «اقدامی غیرمسئولانه» و «گامی علیه تلاش برای تحقق صلح در خاورمیانه» می‌دانند.
نگرانی‌های غرب را می‌توان در سخنان پاپ فرانسیس، رهبر کلیسای کاتولیک ، خلاصه کرد که در بار عام هفتگی که هر چهارشنبه در سالن تجمعات واتیکان برگزار می‌شود، می‌گوید :«در این روز نمی‌توانم نگرانی عمیق خودم را پنهان کنم و از این فرصت استفاده می کنم تا از همه بخواهم موقعیت ویژه بیت‌المقدس، را که شهر مورد تقدس مسلمانان، مسیحیان و یهودیان است، بر مبنای قطعنامه‌های سازمان ملل متحد حفظ کنند».
واکنش کلیسای کاتولیک
واتیکان سال‌ها پیش، طرحی را در رابطه با این شهر ارائه داده که بر مبنای آن، برای بخش قدیمی بیت‌المقدس موقعیتی ویژه در نظر گرفته شده است. بر مبنای این طرح این منطقه باید توسط نمایندگان ادیان ابراهیمی و زیر نظر جامعه بین‌المللی اداره شود. منظور از بخش قدیمی، محلاتی است که اماکن دینی مهمی چون مسجد الاقصی، دیوار ندبه و کلیسای مقبره مقدس در آن قرار دارند. البته واتیکان همیشه ار طرح «دو ملت دو کشور» نیز برای پایان دادن به جنگ اعراب و اسرائیل پشتیبانی کرده است.
پدر روحانی رائد ابو ساحلیه، سخنگوی سابق اسقف اعظم بیت‌المقدس و مدیر کنونی نهاد خیریه کاتولیک «کاریتاس» این شهر، به کیهان لندن می گوید: «تصمیم رئیس جمهور آمریکا، برخلاف وعده‌هایی که در هفته‌های گذشته داده بود، بازگشت به مذاکرات صلح میان اسرائیل و حکومت خودگردان فلسطین را نه تنها تسهیل نمی‌کند، بلکه می‌تواند برای سال‌ها این گفتگوها را به تاخیر بیاندازد. مردم این خطه به اقداماتی که می‌توانند خشم و ناامیدی را شعله‌ور کنند احتیاج ندارند. آنها به اندازه کافی ناامید و خشمگین هستند، و آنچه انتظار دارند تلاش برای پایان دادن به وضعیت کنونی و ایجاد امید نسبت به آینده است. متاسفانه رئیس جمهور آمریکا تصمیم به اقدامی در جهت عکس این انتظار گرفته است».
