با معرفی رکس تیلرسون به عنوان نامزد پست وزیر خارجه در دولت دونالد ترامپ، سیاست خارجی آمریکا برای نخستین بار پس از ریچارد نیکسون، سی و هفتمین رییس جمهوری آن کشور، تحت تاثیر رهنمودها و مداخله مستقیم کاخ سفید قرار می‌گیرد.
در دوران ریاست جمهوری نیکسون، با حضور هنری کیسینجر در منصب مشاور امنیت ملی کاخ سفید، آمریکا مسیر ورود چین کمونیست را به عرصه مناسبات بین‌الملل گشود.
دونالد ترامپ پیش از معرفی نامزد پست وزیر خارجه خود، با رییس جمهوری تایوان که چین مدعی مالکیت آن است، تلفنی گفتگو کرد و با این اقدام ضمن تحریک رهبران پکن، به یک سنت چهل ساله دیپلماتیک آمریکا مبنی بر داشتن مناسبات رسمی و پذیرفتن تنها یک کشور به نام چین پشت کرد.
مشاور امنیت ملی کاخ سفید در دولت ترامپ، ژنرال سابق، مایکل فلین است با سابقه فراوان در امور امنیت ملی آمریکا و دیدگاه‌های روشن و مشخص پیرامون اسلام‌گرایی افراطی و بحران‌های منطقه‌ای.
سیاست خارجی دولت‌های آمریکا، علاوه بر شورای امنیت ملی، با اشتراک مساعی سازمان اطلاعات مرکزی (سی آی اِی) و وزارت دفاع آن کشور تدوین و هدایت می‌شود که در دولت ترامپ تصدی وزارتخانه اخیر را ژنرال جیمز ماتیس خواهد داشت؛ فرمانده نظامی کارکشته‌ای با تجارب قابل ملاحظه‌ی جنگی در افغانستان و عراق و آشنایی نزدیک با بازیگران سیاسی و امنیتی منطقه، از جمله جمهوری اسلامی.
به دلیل سوابق کاری متفاوت رکس تیلرسون در مناسبات بین‌الملل، می‌توان انتظار قوی داشت که هدایت سیاست خارجی آمریکا در وزارت خارجه به جان بولتون– نفر شماره ۲ و معاون ارشد پیشنهادی وزیر سپرده شود. معرفی رسانه‌ای جان بولتون به عنوان نفر دوم وزارت خارجه آمریکا را پیش از معرفی نفر اول، علاوه بر اهمیت دادن به نقش او در وزارت خارجه می‌توان نشانه توافق و پیش‌شرط انتصاب رکس تیلرسون تلقی کرد.
جان بولتون برای احراز مقام شماره ۲ در وزارت خارجه نیازمند موافقت مجلس سنا نیست- وی در دولت جرج بوش پسر و تا سال ۲۰۰۶ به مدت ۱۶ ماه بدون داشتن رای موافق سنا، مقام نمایندگی آمریکا در سازمان ملل را بر عهده داشت و در سال ۲۰۱۲ به عنوان مشاور سیاسی میت رامنی و در انتخابات ریاست جمهوری اخیر مدت کوتاهی به عنوان مشاور سیاست خارجی سناتور تد کروز از ایالت تگزاس مشغول بود.
مشاور امنیت ملی و ژنرال‌های ترامپ
سیاست خارجی آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ مراحل تاریخ‌ساز و بحث‌انگیزی را طی خواهد کرد و می‌توان پیش‌بینی کرد پس از یک دوره ۸ ساله انفعالی، نقش آمریکا در برخورد با بحران‌های منطقه‌ای بسیار پررنگ‌تر از پیش شود.
پیش از معرفی تیلرسون به عنوان نامزد نهایی احراز پست وزارت خارجه، دو ژنرال، از جمله دیوید پترایس، در کنار نامزد های دیگر این مقام که از نظر اهمیت قابل مقایسه با منصب معاونت رییس جمهوری در آمریکاست، قرار داشتند.
شمار قابلی از نظامیان هم اکنون در جمع اعضای دولت و همکاران ارشد ترامپ دیده می‌شوند و انتصاب یک وزیر نظامی دیگر در پست وزارت خارجه، شاید دولت ترامپ را به کابینه جنگی شبیه می‌ساخت. دریاسالار مایک راجرز، مدیر سازمان ملی اطلاعات، رییس یکی از مهمترین و حساس‌ترین سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا خواهد شد. وزیر امنیت داخلی دونالد ترامپ، ژنرال بازنشسته جان کلی است که پیشتر استقرار زندانیان امنیتی را در گوانتانامو سرپرستی کرده بود.
ژنرال مایک فلین، نخستین انتخاب ترامپ در جمع همکاران سیاسی- نظامی و امنیتی رییس جمهوری منتخب بود که به عنوان مشاور ارشد از اعتماد کامل او برخوردار است. به این دلیل ساده نقش مایک فلین را در روند سیاست خارجی آمریکا می‌توان قابل مقایسه با نقش کیسینجر در دولت نیکسون، برژینسکی در دولت کارتر و خانم رایس در دولت جرج بوش پسر مقایسه کرد.
سیاست خارجی ترامپ، متفاوت با اوباما، غیر متعارف و تهاجمی خواهد بود و به این دلیل نتایج آن پیش‌بینی‌ناپذیر است. انتقاد روز چهارشنبه هنری کیسینجر وزیر خارجه پیشین آمریکا از انجام تماس تلفنی ترامپ با رییس جمهوری تایوان، تقابل دو نگاه قراردادی و غیر قراردادی را در روند مناسبات خارجی آمریکا منعکس می‌سازد.
اولویت‌های سیاست خارجی ترامپ
سیاست خارجی آمریکا در دوران ترامپ متاثر از محتوای مناظره‌ها و شعارهای انتخاباتی او خواهد بود: حفظ منافع و امنیت ملی آمریکا مقدم بر هر نوع ملاحظات دیگر.
در رابطه با آمیختن هدف‌های تجارت خارجی و سیاست، ترامپ حتی قبل از ورود به کاخ سفید از راه تحریک و تهدید غیر مستقیم چین که همراه کانادا، مکزیک و اتحادیه اروپا یکی از چهار طرف بزرگ تجارت خارجی آمریکا به شمار می‌رود، مواضع خود را کاملا روشن ساخته است.
در چارچوب ملاحظات امنیتی، تهدیدهای اسلام سیاسی در خاورمیانه و افراط‌گرایی و تروریسم مرتبط با آن که نظم زندگی و امنیت آمریکا (و هم پیمانان آن کشور) را در خطر قرار داده از اولویت شماره یک برخوردار است.
فوریت دیگر، مقابله جدی و فوری با خطر گسترش سلاح‌های اتمی است که رژیم اسلامی ایران و رژیم کمونیستی کره شمالی پرچمداران آن به شمار می‌روند. جان بولتون که گفته می‌شود شخص شماره ۲ وزارت خارجه ترامپ خواهد شد، منتقد سرسخت توافق اتمی «برجام» است و طی نوشته‌ای در نشریه «نیویورک پست» جمهوری اسلامی را به تقلب در اجرای تعهدات خود متهم ساخته و توصیه کرده است که ترامپ در اولین فرصت توافق اتمی با تهران را مورد تجدید نظر قرار دهد.
قرار گرفتن جان بولتون در کنار رکس تیلرسون را، از یک سو با توجه به نگاه انتقادی بولتون به آنچه «توسعه‌طلبی‌های روسیه در اروپای شرقی و خاورمیانه» خوانده، و از سوی دیگر در مناسبات دوستانه تیلرسون و پوتین، می‌توان ترکیبی متعادل کننده تلقی کرد.
در جمع عناصر راست‌گرای دولت ترامپ که بخش بزرگی از طراحی و هدایت سیاست خارجی خاورمیانه‌ای آمریکا را عهده‌دار می‌شوند، ژنرال مایکل فلین مشاور امنیت ملی، ژنرال جیمز ماتیس وزیر دفاع و جان بولتون نفر دوم وزارت خارجه، با یکدیگر هم‌سو به نظر می‌رسند.
اگرچه تعریف طبیعت مناسبات و ترسیم نقشه راه و تعیین ابعاد و نوع همکاری‌های واشنگتن- مسکو در دولت ترامپ هنوز روشن نیست، اما، امکان رسیدن دو کشور به توافق کلی برای تقسیم «مسئولیت‌های منطقه‌ای» را نمی‌توان مردود دانست؛ تجدید «بازی بزرگ» در قرن بیست و یکم و قرار گرفتن آمریکا به جای بریتانیا در مقام معامله سیاسی با روسیه، تحول مهمی است که می‌تواند رهبران مذهبی- نظامی حکومت اقتدارگرای تهران را به طور جدی به خود مشغول دارد.
