دهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته، از هجدهم تا بیست و یکم بهمن ماه با حضور ۲۱ کشور خارجی و ۳۸۱ شرکت داخلی در محل دائمی نمایشگاه‌های تهران برگزار شد.
برگزارکنندگان این نمایشگاه اعلام کردند فضای تحت پوشش نمایشگاه ۱۵ درصد رشد داشته و تعداد کشورهای شرکت‌کننده در نمایشگاه امسال نسبت به سال‌های گذشته تقریباً دو برابر شده است.
جبار کوچکی‌نژاد، رئیس فراکسیون میراث فرهنگی و گردشگری مجلس در حاشیه برگزاری این نمایشگاه گفته است: «هراندازه بتوانیم خارجی‌ها را برای شناخت بهتر صنایع و پتانسیل‌های کشور به داخل جذب کنیم، نمایشگاه‌های مختلفی در سراسر دنیا برپا کنیم و توانمندی‌های خود را در دنیا به معرض نمایش بگذاریم، به همان نسبت خواهیم توانست در توسعه گردشگری و بحث سرمایه‌گذاری خارجی در این قسمت تاثیرگذار باشیم».
بر خلاف نظر این نماینده مجلس شورای اسلامی، وضعیت صنعت توریسم و گردشگری در ایران نشان می دهد این صنعت در ایران با مشکلات و گره‌های زیادی روبروست که با برگزاری نمایشگاه در داخل و خارج کشور نمی‌توان آنها را برطرف کرد.
سهم اندک ایران از گردشگران خارجی
بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۱۵ تعداد گردشگران جهانی با رشد ۴/۴ درصد به رقم یک میلیارد و ۱۸۴ میلیون نفر رسید که در این میان سهم ایران تنها ۵ میلیون و دویست هزار نفر گردشگر خارجی بوده است. این در حالیست که ایران از نظر وجود جاذبه‌های بالقوه توریستی و گردشگری مانند تنوع اقلیمی، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی جزو ۱۰ کشور برتر جهان است، اما از نظر توریست‌پذیری در میان ۱۵۰ کشور عضو سازمان جهانی توریسم WTO در مقام هفتاد و پنجم قرار دارد.
سازمان جهانی گردشگری همچنین اعلام کرده از هر ۱۲ تا ۱۵ شاغل در دنیا یک شغل به گردشگری اختصاص داشته و هر ۵ تا ۱۰ گردشگر یک فرصت شغلی ایجاد می‌کند در حال حاضر حدود ۲۶۰ میلیون در جهان در صنعت گردشگری و صنایع مرتبط به کار اشتغال دارند و درآمدهای حاصل از این صنعت در مجموع حدود ۹ درصد تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان را به خود اختصاص داده است.
ناکارآمدی زیرساخت صنعت گردشگری
یکی از مشکلات عمده‌ای که باعث عدم تمایل گردشگران برای سفر به ایران می‌شود مشکلات زیرساختی در صنعت توریسم و گردشگری است. به اعتقاد بسیاری از فعالان صنعت گردشگری در ایران هتل‌های ایران نمی‌توانند خدمات مناسبی به گردشگر خارجی ارائه کنند. سعید. ک از فعالان گردشگری در شهر اصفهان معتقد است یکی از عمده‌ترین نارضایتی‌های گردشگران خارجی پس از اقامت در ایران، خدمات هتل محل اقامت است. او در این مورد به کیهان لندن می‌گوید: «بیشتر گردشگران خارجی در هتل‌های پنج و چهار ستاره اقامت می‌کنند اما متأسفانه خدمات این هتل‌ها در مقایسه با هتل‌های چهار یا پنج ستاره کشورهای دیگر از استانداردهای پایینی برخوردار است که در مجموع باعث نارضایتی مسافران خارجی می‌شود. مهم‌ترین شکایت‌ها در مورد نظافت اتاق و کیفیت و سرعت سرویس‌دهی به مسافران بوده است».
در همین رابطه دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران نتایج پژوهشی در مورد کیفیت هتل‌های لوکس شهرهای تهران، اصفهان، شیراز و یزد را منتشر کرده که نشان می‌دهد گردشگران خارجی از خدمات، نظافت، فضا و دکوراسیونِ نامتناسب با فرهنگ ایران، نبود غذاهای بومی در منوی رستوران هتل و در نهایت عدم تخصص و برخورد نامناسب کارکنان هتل ابراز ناخرسندی کرده‌اند.
سعید معتقد است انحصاری بودن هتل‌ها در دست دولت و عدم حضور فعالِ بخش خصوصی در صنعت هتلداری ایران مهم‌ترین عامل وضعیت نامطلوب هتلداری در ایران است. او که خود دانش‌آموخته رشته توریسم و گردشگری است به کیهان لندن می‌گوید: «شما بزرگ‌ترین و لوکس‌ترین هتل‌های ایران را که معمولاً مقصد اقامتی گردشگران خارجی است لیست کنید، ببینید چند درصد آن متعلق به بخش خصوصی است و چند نفر از مدیران هتل‌ها تحصیلات مرتبط دارند و یا حتی قبل از اینکه به سمت مدیر هتل انتخاب شوند، تجربه و رزومه‌ای در این زمینه داشته‌اند».
این فعال گردشگری می‌گوید: «مدیرانی که دولت برای هتل‌ها انتخاب می‌کند بر اساس شایسته‌سالاری نیست و بر اساس رابطه است. در این شرایط نمی‌توان انتظار داشت مدیری که نه تجربه دارد و نه تحصیلات مرتبط بتواند نیازسنجی درستی از خواست مسافران به ویژه مسافران خارجی داشته باشد. به همین دلیل است که هتل‌های ایران معمولاً با یک سیستم فرسوده و ناکارآمد مدیریت و خدمات دهی روبرو هستند که شاید گردشگر داخلی خیلی متوجه آن نشود اما گردشگر خارجی در اولین ساعات حضور در هتل آن را متوجه می‌شود».
محدودیت‌های دست و پا گیر برای گردشگران خارجی
از نظر کارشناسان و فعالان صنعت گردشگری یکی از عوامل بازدارنده سفر گردشگران خارجی به ایران محدودیت‌هایی است که در زمینه آزادی‌های اجتماعی و قوانین برای گردشگران خارجی وجود دارد. عدم امکان سِرو مشروبات الکلی در رستوران‌ها، محدودیت‌های پوششی برای گردشگران زن و مرد به ویژه در فصل‌های گرم سال، عدم امکان استفاده از سواحل شمال و جنوب به صورت مختلط از این دست محدودیت‌ها هستند.
سعید در مورد این مشکلات به کیهان لندن می‌گوید: «ما وقتی تور خارجی می‌بندیم معمولاً این مسائل را حل می‌کنیم، مثلاً مشروب را برای توریست فراهم می‌کنیم. در چند رستوران شمال یا کیش و قشم که حتی در رستوران هم برای گردشگران مشروب سرو می‌کنند اما به صورت غیرقانونی؛ در مورد شنا و ساحل هم پلاژهای خصوصی در شمال و کیش هست که ما اجاره می‌کنیم. اما واقعیت این است که وقتی توریست می‌بیند همه این کارهایی که برای او عادی و جزیی از برنامه سفرش باید باشد، ولی ما به صورت غیرقانونی انجام می‌دهیم احساس خوشایندی ندارد. حتی یک بار یک توریست خارجی به من گفت اگر من مشروب بخورم و پلیس بفهمد مرا اعدام می‌کنند؟! ما می‌دانیم برای خوردن مشروب حتی یک ایرانیِ مسلمان را اعدام نمی‌کنند اما جرم بودن این مسئله بعضی توریست‌ها را می‌ترساند. از طرفی این عدم قانون‌مداری ایرانی‌ها در مورد قوانین مشروب و حجاب برای توریست‌های خارجی گاهی خیلی عجیب و گاهی خیلی جالب است. بسیاری از توریست‌ها بعد از سفر به ایران می‌گویند ایران خیلی پیشرفته و مردم خیلی بهتر از آن چیزی هستند که آنها پیش از سفر تصور می‌کردند».
آنچه سعید می‌گوید از یک سو نشان‌دهنده عدم احساس امنیت برای توریست خارجی در ایران است و از سوی دیگر نشان‌دهنده نبود برنامه‌ریزی درست در زمینه جذب توریست خارجی است و اینکه دولت نتوانسته تصویر درستی از ایران، فرهنگ و مردم این کشور به نمایش بگذارد. به عبارت دیگر حکومتی که نمایندگی ایرانیان در مجامع بین‌المللی را به عهده دارد با واقعیت آنچه ایرانیان هستند فاصله‌ای عمیق دارد. در این میان برخوردهای نامناسبی که گاهی با توریست‌های خارجی به‌ویژه زنان می‌شود هم مزید بر علت شده تا گردشگران خارجی را برای سفر به ایران مردد کند (بیشتر بخوانید).
یکی دیگر از مشکلات مهمی که توریست‌های خارجی در ایران با آن مواجه می‌شوند محدودیت‌های بانکی براثر تحریم برای استفاده از کارت‌های بانکی بین‌المللی است. مشکلی که باید دید در دوران پسابرجام بالاخره حل می‌شود یا نه.
روشنک آسترکی
