بیژن فرهودی – چهارشنبه ۲۶ مارس ۲۰۱۴ سازمان عفو بین‌الملل در لندن تازه‌ترین گزارش خود را در بررسی مجازات اعدام در سال ۲۰۱۳ ارائه کرد و اعلام نمود که دو کشور ایران و عراق بیشترین افزایش شمار اعدام‌ها را در سال گذشته داشته‌اند که این موضوع، برخلاف گرایش عمومی جهان به سوی لغو مجازات اعدام بوده است.
به گفته سازمان عفو بین‌الملل، اجرای احکام اعدام در میان گروه کوچکی از کشور‌ها و به ویژه این دو کشور خاورمیانه بیش از ۱۰۰ مورد بر شمار اعدام‌ها در گوشه و کنار جهان افزوده است که این برابر با افزایش ۱۵ درصدی نرخ اعدام است.
بیژن فرهودی در گفتگویی با بهاره دیویس، پژوهشگر سازمان عفو بین‌الملل پیرامون مسایل مربوط به حقوق بشر در ایران درباره اهمیت این گزارش از او پرسید. بهاره دیویس پاسخ داد:
-اهمیت این گزارش به آن جهت است که مساله حق حیات یکی از اصولی‌ترین حقوق بشر است و بسیار مهم است که سازمان‌های حقوق بشری به تحقیق و مستند کردن اقدامات کشور‌ها و دولت‌ها درباره این مساله بپردازند.
در سال ۲۰۱۳ ایران هم چنان به اجرای مجازات اعدام ادامه داد و تا حدی می‌توان گفت که افزایش نرخ اعدام در ایران به افزایش نرخ اعدام در جهان کمک کرده است.
در سال ۲۰۱۳ بیش از ۳۶۹ مورد اعدام که به طور رسمی اعلام شده‌اند، مستند شد به علاوه تعداد ۳۳۵ مورد اعدام که توسط منابع موثق گزارش شده است. به این معنی که ایران، یک بار دیگر پس از چین، بیشترین اجرای حکم اعدام در جهان را به خود اختصاص است. در واقع اجرای حداقل ۷۰۴ مجازات اعدام که بیشترین موارد آن، اعدام‌های مربوط به جرائم مواد مخدر بوده است و بسیاری از اشخاصی که اعدام شده‌اند از گروه‌های کم درآمد جامعه بوده‌اند.
پرونده‌ای که در سال گذشته به صورت خشن، اعدام را به تصویر کشید مربوط بود به پرونده مردی به نام علی‌رضا م. که پس از چند دقیقه که در بالای چوبه دارقرار داشت به بیمارستان منتقل شد چرا که بعداًمتوجه شدند که وی هنوز زنده است، در حالی که گواهی فوت‌اش از طرف پزشک صادر شده بود. در مصاحبه‌ای که همسر علی‌رضا با یکی از روزنامه‌های ایران انجام داد، آمده است که همسر وی به دلیل فقر مجبور شده بود ترک تحصیل کند تا بتواند کمک خرج خانواده‌اش باشد.
-همان طور که می‌دانید اعضای هیات پارلمانی اروپا به تازگی سفرهایی به ایران داشته است. آنها می‌گویند مسئولان ایرانی گفته‌اند شاید بشود در آینده، مساله لغو مجازات اعدام مربوط به جرائم مواد مخدر را مورد تجدید نظر قرار دهند. شما تا چه حد به این مساله خوش بین هستید؟
-بببنید ،کاری که ما می‌کنیم، در واقع ادامه کار بر روی مساله حقوق بشر است و نشان می‌دهد به هر حال امیدواریم مقامات ایران به تعهدات بین المللی خود پایبندی نشان دهند و تعهد بدهند در آینده‌ای نزدیک، یکی از اولویت‌های خود را تجدید نظر در این قوانین قرار دهند.
متاسفانه در سال گذشته، مقام‌های ایرانی، این فرصت را از دست دادند که قانون مجازات اسلامی جدید را با تعهدهای بین المللی‌شان منطبق سازند.
قوانین جزایی ایران در یک گستره وسیع، مجازات اعدام را برای جرائمی نظیر جرائم مربوط مواد مخدر نیز در نظر گرفته است. در حالی که ما می‌دانیم براساس قوانین بین المللی، کشور‌ها باید توجه داشته باشند که مجازات اعدام برای جدی‌ترین جرایمی است که در واقع نتایج مرگبار داشته‌اند، بنابراین جرایم مربوط به مواد مخدر به هیچ عنوان در زُمره این جرائم قرار نمی‌گیرند.
-آیا شما با این نقطه نظر آقای محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، آشنا هستید که اخیرا در آلمان گفته است در ایران هیچ کس به دلیل جرائم سیاسی اعدام نمی‌شود؟ تا چه حد این گفته اقای ظریف معتبر است؟
-قوانین ایران، طیف وسیعی از فعالیت‌ها را جرم قلمداد می‌کند بنابراین ممکن است بسیاری از فعالیت‌های افراد، منجر به مجازات اعدام شود. این قوانین، حقوقی نظیر آزادی بیان را تا حد زیادی محدود می‌کند. برای مثال اگر شما نگاه کنید می‌بینید در سال گذشته یک پرونده مجازات اعدام برای جرم توهین به پیامبر وجود داشته است. یک فرد ۳۵ ساله در ایران محکوم به اعدام شد به این دلیل که قاضی پرونده به نظرش رسیده بود که سخنان این فرد، توهین به پیامبر اسلام بوده است.
هم چنین در مورد مجازات اعدام به وِیژه در مورد اقلیت‌های دینی باید گفت که بسیاری از آنها در معرض خطر مجازات اعدام هستند به خاطر انجام فعالیت‌هایی که برای به رسمیت شناخته شدن بیشتر حقوق‌شان انجام می‌دهند.
براساس اخبار منتشرشده در ژانویه سال ۲۰۱۴ دو فعال فرهنگی عرب به نام‌های هادی راشدی و هاشم شعبانی‌نژاد به صورت مخفیانه اعدام شدند. آنها پیش از اعدام به مکانی نامعلوم منتقل شده بودند و پس از دو ماه به خانواده این دو فرد اعلام شد که حکم اعدام آنها اجرا شده است.
بنابراین، این نگرانی‌ها وجود دارد که گاهی در برخی موارد، مجازات اعدام در مورد فعالیت‌های حتی مسالمتآمیز هم اجرا شده باشد.
-آیا فکر می‌کنید در جمهوری اسلامی می‌توان مجازات اعدام را لغو کرد با توجه به اینکه بسیاری معتقدند مجازات اعدام در جمهوری اسلامی یکی از حربه‌های موثر نظام برای سرکوب مخالفانش بوده است.
-متاسفانه در ایران، مجازات اعدام همواره برای ایجاد ترس و رعب و وحشت به کار برده شده است. اما قطعاً این امکان وجود دارد که ایران قوانین خود را مورد تجدید نظر قرار دهد. در این کشور، کمپین‌هایی به راه افتاده که درخواست لغو مجازات اعدام را داشته‌اند. پس امیدواریم در سال‌های آینده شاهد لغو مجازات اعدام در ایران به صورت کامل باشیم یا حداقل این مجازات به جدی‌ترین جرائم محدود شود.
صادق لاریجانی رییس قوه قضاییه جمهوری اسلامی از سال ۱۳۸۸
