بیژن فرهودی – جلوگیری از خشک شدن دریاچه اورمیه یکی از ۴۶ وعده انتخاباتی حسن روحانی بود که در بهترین حالت، می‌توان آن را یکی از وعده‌های در حال پیگیری توصیف کرد هر چند هنوز هیچ نوری در انتهای تونل مشاهده نمی‌شود.
روز یک‌شنبه منابع خبری ایران گزارش دادند که در دومین نشست ستاد احیای دریاچه اورمیه که با حضور حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی برگزار شد ۱۰ طرح جدید برای نجات دریاچه اورمیه به تصویب رسید که این افزون بر ۱۴ طرح تصویب شده قبلی است.
در راستای سیاست کلی وعده و وعید در جمهوری اسلامی که اجرای همه پروژه‌های با افعال «می‌شود» و «خواهد شد» صرف می‌گردد در این جلسه نیز قرار شد به منظور تسریع در اجرا و کاهش هر گونه پیامد منفی احتمالی، حل این بحران در صدر برنامه‌های دولت یازدهم قرار گیرد.
به گفته حسن روحانی «دریاچه ارومیه نباید در وضعیت کنونی رها شود و دولت آماده است تا هر مقدار که ضرورت داشته باشد هزینه‌های احیای این دریاچه را تامین کند» اما وی هیچ اشاره‌ای به میزان حمایت‌های مالی دولت از این پروژه نکرد . نماینده اورمیه در مجلس اسلامی اخیرا گفته بود که تنها ۶ درصد از آب دریاچه اورمیه باقی مانده است. این میزان در زمان روی کار آ مدن دولت حسن روحانی حدود ۱۵ درصد گزارش شده بود.
برخی محاسبات نشان می‌دهد که بین ۱۰ تا ۱۵ سال برای نجات دریاچه اورمیه زمان تعیین شده است.
هاولینگ شو معاون برنامه عمران دبیرکل سازمان ملل متحد که اخیرا از دریاچه اورمیه بازدید کرده بود معتقد است برای احیای دریاچه اورمیه ۲۰ تا ۲۵ میلیارد مترمکعب آب نیاز است.
از سوی دیگر ژاپن برای کمک به حل مشکل کم شدن آب دریاچه اورمیه ۱ میلیون دلار کمک در اختیار دفتر عمران سازمان ملل قرار داده است که این مبلغ در قالب کمک‌های فنی و استفاده از تجارب و یافته‌های علمی هزینه خواهد شد .گری لوییس رییس این دفتر در ایران ضمن سپاسگزاری از این کمک می‌گوید شواهد علمی نشان می‌دهد که می‌توان بخش اعظم آبی را که وارد دریاچه اورمیه می‌شود به طور طبیعی به آن بازگرداند و در عین حال نیازهای کشاورزان برای استفاده از منابع آبی را تامین کرد. او می‌افزاید این یک مشکل ایجاد توازن است ولی می‌توان آن را حل کرد.
آب دریاچه اورمیه که پیش از انقلاب اسلامی دریاچه رضاییه نام داشت به خاطر ساخته شدن بی رویه ده‌ها سد بر روی آن و انحراف مسیر جریان آب توسط کشاورزان به میزان قابل ملاحظه‌ای تحلیل رفت و اکنون کمتر از ۱۰ درصد آب آن باقی مانده است. این دریاچه که زمانی منطقه‌ای به وسعت ۵ هزار کیلومتر مربع را می‌پوشاند حدود ۶ مترعمق داشت اما اکنون ژرفای آن از یک متر تجاوز نمی‌کند.
برخی در داخل کشور معتقدند گرم شدن هوای کره زمین عامل اصلی خشک شدن دریاچه اورمیه است. در صورتی که یک استاد ایرانی‌تبار دانشگاه کالیفرنیا در «ایرواین» یادآور می شود که دریاچه وان در شرق ترکیه که در نزدیکی دریاچه اورمیه قرار دارد در وضعیت مناسبی به سر می‌برد و بنا بر این گرم شدن زمین هیچ گونه ارتباطی به خشک شدن این پهنه آبی در ایران ندارد.
به گفته این استاد دانشگاه «ایرواین» که به شرط محفوظ ماندن نامش با کیهان آنلاین گفتگو می‌کرد، خشک شدن دریاچه اورمیه نه تنها یک تراژدی زیست محیطی ساخته دست انسان بلکه به صراحت باید آن را یک فاجعه بزرگ در مقیاس ملّی و منطقه‌ای دانست. به گفته وی خشک شدن دریاچه اورمیه در عرصه اکو سیستم شکننده ایران، استان‌های حاصلخیز آذربایجان و کرمانشاه را با ویرانی جبران ناپذیری روبرو خواهد ساخت.
بسیاری از کارشناسان محیط زیست دلیل اصلی شدت و گسترش این بحران زیست محیطی را بی توجهی دولت محمود احمدی نژاد رییس دولت‌های نهم و دهم جمهوری اسلامی می‌دانند. احمدی نژاد در جریان بازدید از اردبیل در سال ۱۳۹۰ با مردود دانستن سر و صداهای مربوط به از دست رفتن این سرمایه عظیم زیست محیطی گفته بود: «دریاچه ارومیه هر ۵۰۰ سال با شرایط فعلی مواجه می‌شود»!
*عکس از توییتر گری لوییس هماهنگ‌کننده مقیم سازمان ملل متحد در ایران
