تمدید مهلت مذاکرات اتمی و افزایش انتظارات متقابل و پررنگ شدن خط قرمزها (جمشید پارساپور)

کیهان آنلاین – ۳۰ تیر ۹۳ – چنانچه انتظار می‌رفت، مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه کشورهای پنج بعلاوه یک در وین تا پایان مهلت مقرر به نتایج مطلوب نرسید و طرفین موافقت خود را با تمدید مدت این گفتگوها برای ۴ ماه تا ۲۴ نوامبر سال جاری اعلام کردند. در اعلامیه‌ای که در ۱۹ جولای از سوی کاترین آشتون و محمد جواد ظریف در وین منتشر شد، دو طرف پس از قدردانی از دولت اتریش و سازمان ملل متحد که امکان برگزاری این دور از مذاکرات را فراهم کردند و با قدردانی از حضور وزرای امور خارجه بعضی از کشورها در مذاکرات جاری، از پیشرفت گفتگوها اظهار رضایت کردند. آنها با اشاره به اینکه با وجود این پیشرفت‌ها هنوز اختلافات عمده‌ای بین مواضع  دو طرف وجود دارد، با توجه به موافقت کشورهای گروه پنج بعلاوه یک ، این مذاکرات را برای ۴ ماه تا ۲۴ نوامبر جاری ، سالگرد امضای موافقت‌نامه ژنو تمدید کردند.

قرار شد که این گفتگوها از ماه سپتامبر شروع شده و تا اواخر ماه نوامبر ادامه یابد. طرفین هم‌چنین موافقت کردند که تعهدات متقابل آنها به موجب موافقت‌نامه ژنو تا پایان دور جدید مذاکرات ادامه پیدا کند. ایران متعهد شده است که نیم دیگری از اورانیوم غنی شده ۲۰% خود را که به رآکتور تهران اختصاص دارد به اکسید تبدیل کند. (این تبدیل برگشت‌ناپذیر است و ایران نمی‌تواند از آن برای سلاح هسته‌ای استفاده کند).

در حالی که مسئولیت کاترین آشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پایان یافته و به زودی جانشین او تعیین خواهد شد، قرار است که وی مسئولیت اداره مذاکرات جاری را تا پایان مدت چهار ماهه ادامه دهد.

جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در یک بیانیه اعلام کرد که دولت آمریکا و در رأس آن اوباما رئیس جمهوری آن کشور، کماکان متعهد هستند تا از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای با برگزاری مذاکرات دیپلماتیک جلوگیری کنند. او به مذاکرات تلفنی اوباما با حسن روحانی در سپتامبر گذشته در نیویورک اشاره کرد که پس از مدت سی سال امکان گفتگو بین آمریکا و رژیم ایران را برای حل مسائل دو طرف فراهم کرد. جان کری با اشاره به مسائل باقی‌مانده در زمینه رآکتور اراک، سایت فردو و غنی‌سازی اورانیوم یادآوری کرد که با وجود پیشرفت مذاکرات در این زمینه‌ها هنوز مسائل مهمی روی میز است و باید برای حل و فصل این مسائل تلاش کرد. او در ضمن اشاره کرد که ایران و کشورهای پنج بعلاوه یک تا کنون به توافق‌های خود در چارچوب موافقت‌نامه ژنو عمل کرده و به این نحو اعتماد متقابل برای ادامه گفتگوها تا ۴ ماه دیگر به دست آمده است. او هم‌چنین اعلام کرد که مبلغ دو میلیارد و هشتصد میلیون دلار از منابع ارزی ضبط شده ایران در اثر تحریم‌ها، طی ۴ قسط ۵۰۰  میلیون دلاری و دو قسط ۴۰۰  میلیون دلاری به ایران پرداخت خواهد شد.

از سوی دیگر گروه‌های تندرو در آمریکا و ایران به تلاش‌های خود برای توقف این مذاکرات و پررنگ کردن خط قرمزها ادامه می‌دهند.

دو سناتور پرنفوذ آمریکا، سناتور دموکرات رابرت منندز و سناتور جمهوری‌خواه لیندی گراهام از رئیس جمهوری آن کشور خواسته‌اند با توجه به سابقه پنهان‌کاری رژیم ایران در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای، بازرسی‌های از پیش اعلام نشده باید تا مدت ۲۰ سال ادامه پیدا کند. هم‌چنین لغو تحریم‌ها باید بسیار تدریجی انجام گرفته و عواقب هرگونه انحراف ایران از تعهداتش، در نظر گرفته شود.

 از سوی دیگر، اد رویس نماینده جمهوری‌خواه و رئیس کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا  با تمدید گفتگوها مخالفت کرد. او با اشاره به اراده رژیم ایران برای دسترسی به سلاح اتمی از یک سو و ادامه فعالیت‌های پشتیبانی از گروه‌های تروریستی در خاورمیانه توسط جمهوری اسلامی به دولت آمریکا توصیه کرد از تلاش کنگره برای افزایش فشارهای اقتصادی بر ایران استقبال کند.

همین طور رئیس کمیسیون مسائل خاورمیانه در مجلس نمایندگان آمریکا با انتشار بیانیه‌ای از تمدید مذاکرات جاری انتقاد کرد. در این بیانیه آمده است که ایران به نابود کردن برنامه هسته‌ای خود پای‌بند نیست و بار دیگر دولت آمریکا و جامعه بین‌المللی فریب تاکتیک‌های وقت‌گیر و فریب‌کارانه رژیم ایران را می‌خورند. او ادامه داد که اگر رئیس جمهوری پیش از تصمیم گرفتن به تمدید مذاکرات به کنگره آمده بود، یک نه محکم دریافت می‌کرد و ما نیز به افزایش تحریم‌ها اقدام می‌کردیم.

فیلیپ هاموند وزیر خارجه جدید بریتانیا نیز در بیانیه‌ای تصریح کرد که با وجود پیشرفت‌هائی که در مذاکرات ایران با کشورهای پنج بعلاوه یک به دست آمده، اما به زمان بیشتری برای رفع اختلافات نیاز داریم. او به نگرانی‌ها در زمینه  “اندازه و گستره برنامه غنی‌سازی ” اشاره کرد و این مسئله را مهم‌ترین موضوع مورد اختلاف بین دو طرف دانست.

فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان هم گفت: ایران باید نشان دهد که آمادگی برای رفع تمامی شک‌ها در باره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود را دارد. این آخرین فرصت برای ایران است.

از آن سو، اسرائیل از تمدید مهلت مذاکرات هسته‌ای بین ایران و گروه پنج بعلاوه یک انتقاد کرد و اعلام نمود که هیچ  دلیلی برای خوش‌بینی برخی از دیپلمات‌های غربی نسبت به دستیابی به توافق نهائی وجود ندارد.

در همین حال روبرت آینهورن مشاور سابق وزارت خارجه آمریکا در امور منع گسترش سلاح هسته‌ای در گزارشی در سایت بروکینگز، از رویکرد رژیم ایران در زمینه غنی‌سازی اورانیوم انتقاد کرد و نوشت که دولت آمریکا پس از آنکه انجام غنی‌سازی را در ایران به رسمیت شناخت، در نظر داشت که ایران برنامه خود را به ۵۰۰  تا ۱۲۰۰ سانتریفوژ محدود کند. این در حالی است که خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی از برنامه راه‌اندازی یک‌صد هزار سانتریفوژ صحبت می‌کند و جواد ظریف پیشنهاد می‌کند که بهره‌برداری از حدود ۹۰۰۰  سانتریفوژ فعلی ایران ادامه یابد. از نظر آینهورن، این پیشنهادها زیاده‌خواهی از سوی رژیم ایران است و گروه کشورهای پنج بعلاوه یک نباید آنها را بپذیرد. 

همچنین رسانه‌های ایران نیز خبر تمدید مذاکرات را هر یک به سلیقه خود گزارش داده است. رسانه‌های تندرو (مانند کیهان تهران، رجانیوز و غیره) با چاپ متن بیانیه جان کری، آن را بیانگر انتظار آمریکا از برچیده شدن یا محدود شدن شدید برنامه هسته‌ای ایران دانسته‌اند. چند روز قبل از انتشار این بیانیه، مجلس شورای اسلامی به دولت اخطار کرده بود که در مذاکرات با کشورهای پنج بعلاوه یک غنی‌سازی اورانیوم را زیر ۱۹۰۰۰۰ سو (سو مخفف Separative Work Units) نپذیرند، سایت فردو را حفظ کنند و رآکتور اراک را پا بر جا نگهدارند. این درخواست‌ها کاملا” در جهت مخالف خواسته‌های کشورهای پنج بعلاوه یک است.

خبرنگار روزنامه شرق از وین گزارش داده که طبق اظهارات عباس عراقچی، مذاکره کننده ارشد رژیم، در حال حاضر ایران و کشورهای پنج بعلاوه یک از نظر تهیه متن توافق ۶۵% به توافق رسیده‌اند اما از نظر محتوا ۸۰% اختلاف وجود دارد.

طبق گزارش روزنامه اعتماد، موضوعات زیر مهم‌ترین مسائلی را در بر می‌گیرند که باید در مذاکرات آینده مورد توافق قرار گیرند:

۱-    غنی‌سازی اورانیوم و میزان ظرفیت آن

۲-    رآکتور اراک و میزان تولید پلوتونیوم سالیانه آن

۳-    سرنوشت تاسیسات فردو

۴-    برنامه تحقیقاتی ایران برای توسعه فعالیت‌های هسته‌ای و اینکه این برنامه تا چه اندازه رویکرد نظامی دارد

۵-    روش انجام بازرسی‌ها و نظارت‌های بیشتر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.