بیژن فرهودی – در خبرها بود که ۹ تن از اعضای مجلس نمایندگان آمریکا با ارسال نامه‌ای به جان کری وزیر امورخارجه آمریکا مراتب نگرانی خود را نسبت به پوشش تخلفات حقوق بشری در ایران توسط بخش فارسی صدای آمریکا ابراز داشته‌اند و در عین حال ابراز نگرانی کرده‌اند که شبکه‌ای که باید هدفش ترویج و تشویق آزادی و دموکراسی از طریق پخش اخبار و اطلاعات بی‌طرفانه باشد ممکن است به جای کمک به ایرانیان خواهان برخورداری از حقوق انسانی در واقع به موقعیت آنها لطمه وارد کرده باشد.
در پایان این نامه به تاریخ ۱۵ اکتبر ۲۰۱۴ امضاکنندگان از وزیر امورخارجه آمریکا خواسته‌اند که این موضوع را مورد بررسی قرار داده و در مورد هر گونه سوء مدیریت احتمالی و پوشش جهت‌دار اخبار توسط بخش فارسی صدای امریکا از جمله سهل‌انگاری مدیریت تحقیقاتی به عمل آورد.
این اولین باری نیست که بخش فارسی صدای آمریکا که بودجه‌اش توسط کنگره آمریکا تامین می‌شود هدف انتقادات تند و تیز نمایندگان کنگره آمریکا قرار می‌گیرد. همین سال گذشته نیز در یکی از جلسات توجیهی در کنگره آمریکا نحوه پوشش خبری انتخابات اخیر ریاست جمهوری اسلامی ایران توسط بخش فارسی صدای آمریکا مورد پرسش قرار گرفت و برخی از نمایندگان آن را در مقایسه با پوشش زنده بی بی سی فارسی بسیار ضعیف و غیرحرفه‌ای توصیف کردند. بخش فارسی صدای آمریکا نیز معمولا با ارائه یک سری آمار و ارقام که بعضی از آنها سوال‌برانگیز است در صدد رفع و رجوع از انتقادات برآمده است .
اما در این میان سوال مهم‌تر شاید این باید باشد که چرا رادیو و تلویزیون فارسی صدای آمریکا که زمانی محبوب‌ترین رسانه فارسی‌زبان برای ایرانیان داخل و خارج کشور بود این چنین نزول کرده است که نه تنها دیگر محبوبیت چندانی در داخل ندارد بلکه به طور پی در پی روی صندلی داغ متهم نشانده و مجبور می‌شود بخشی از انرژی و پولی را که باید صرف تهیه و تولید برنامه بر اساس منشور این رسانه گردد به دفاع از عملکرد شبهه‌برانگیز خود اختصاص دهد.
نگاهی به گذشته بخش فارسی صدای آمریکا نشان می‌دهد که این رسانه از سال ۱۹۹۷ که مدیریت ۱۲ ساله آن توسط دکتر ویلیام رانالد رویس به پایان رسید دچار تلاطم و بی‌ثباتی بوده است . در این دوره ۱۷ ساله این بخش ۸ مدیر با سلایق و دیدگاه‌های کاملا متفاوت به خود دیده است. بسیاری از کسانی که از نزدیک با کار این رسانه آشنا بوده و من برای تهیه این نوشتار با آنها صحبت کرده‌ام بر این باورند که این رسانه با مشکلات زیربنایی روبروست. تغییر رؤسا نیز نتوانسته است این مشکلات را برطرف سازد و آرامش و ثباتی را که برای پیشبرد امور یک رسانه مهم و معتبر به صورت حرفه‌ای و به دور از تعصبات فردی و باندبازی و احتمالا ارتباط با لایه‌هایی از حکومت جمهوری اسلامی ضروریست به این موسسه بازگرداند .
گفتنی است که دوران مدیدریت ۷ تن از این افراد هر یک پایانی پر سر و صدا و پرحاشیه داشته و تقریبا همه آنها زیر فشار مدیریت کل صدای آمریکا مجبور به ترک مسئولیت خود شده‌اند . نفر هشتم اندکی بیش از یک سال است که بر کرسی مدیریت بخش فارسی تکیه زده است.
یکی از شکایاتی که از نحوه فعالیت کنونی بخش فارسی مطرح می‌شود، نرمش چشم‌گیر و انکارناپذیر این رسانه در برابر جمهوری اسلامی است. منتقدان می‌گویند:«یک فساد سیستماتیک در این شبکه وجود دارد که شامل سیاست سانسور انتقادات علیه رژیم ایران و سانسور کسانی می‌شود که ممکن است اطلاعاتی در مورد مقامات ارشد صدای آمریکا منتشر کنند.» این منتقدان حتی مدعی هستند که بعضی از مسؤولین بخش فارسی ارتباطاتی با مقام‌های ایرانی دارند.
گفتنی است در هفته های پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ۱۳۸۸در یکی از جلساتی که در دفتر مدیر وقت بخش فارسی (الکس بلیدا که اتفاقا یک امریکایی بلاروس تبار با تفکرات چپ‌گرایانه بود) داشتیم او به صراحت به تمام سردبیران و برنامه‌سازان تذکر داد که مبادا در برنامه‌های خود سیستم انتخابات در جمهوری اسلامی را به پرسش بگیرند و یا آن را مخدوش جلوه دهند! بسیاری از ما سردبیران و برنامه‌سازان که بلیدا را شخص چندان واردی در امور ایران نمی‌دانستیم تصور می‌کردیم که این نصیحت آمرانه وی باید از مرجع دیگری خارج از صدای آمریکا به او منتقل شده باشد . جالب آنکه در داخل بخش نیز عده‌ای از افراد مجیزگو در اجرای منویات این مدیر بخش جانفشانی می‌کردند . دو تن از این افراد در حال حاضر با رتبه‌های بالا هم‌چنان در بخش فارسی صدای آمریکا شاغل هستند .
روابط به جای ضوابط
لازمه موفقیت در هر دستگاهی شایسته‌سالاری و برتری ضوابط نسبت به روابط است اما در این دوره پر فراز و نشیب ۱۷ ساله که بخش فارسی صدای آمریکا هم‌چون نظام اسلامی روی آرامش به خود ندیده است بارها شاهد آن بوده‌ایم که خط ادیتوریال این رسانه و حتی نحوه اجرای برنامه‌ها براساس سلایق شخصی و روابط افراد برنامه‌ساز با مدیریت بخش تعیین شده است. به طور نمونه باید به دعوت مجری وقت برنامه تفسیر خبر (مدیر کنونی بخش فارسی) از حجت‌الاسلام محسن کدیور اشاره کرد که مغایر با الزام حضور حداقل دو کارشناس در این برنامه صورت گرفت. سردبیر اجرایی وقت با خواسته در واقع آمرانه مجری برنامه موافقت کرد و محسن کدیور را بدون حضور فرد دیگری که بتواند وزنه‌ای در برابر او باشد جلوی دوربین صدای آمریکا قرار دادند. این همان برنامه‌ای است که در آن کدیور با کذب محض مدعی شد که یکی از شعارهای مردم ایران در دوران انتخابات غیرآزاد و فرمایشی ۱۳۸۸« هم غزه، هم لبنان، جانم فدای ایران» بوده است. شعاری که با وجود تذکر سردبیر برنامه به مجری از طریق تماس از اتاق فرمان بی‌چالش ماند.
[video_lightbox_youtube video_id=”BFM154Om9Ws” width=”640″ height=”480″ auto_thumb=”1″]
نمونه‌ای دیگر از نقض ضوابط در بخش فارسی و احتمالا نرمش در برابر جمهوری اسلامی به دعوت دو سال پیش از حسین موسویان سخنگوی پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران مربوط می‌شود.
[video_lightbox_youtube video_id=”BjVnRrxIUI8″ width=”640″ height=”480″ auto_thumb=”1″]
موسویان که چهره‌ای بحث‌برانگیز است و بسیاری معتقدند که تحت پوشش به پژوهش در دانشگاه پرینستون در شرق آمریکا مشغول و در واقع نماینده و حامی رژیم اسلامی در غرب است با این شرط در برنامه صدای آمریکا حاضر شد که در سراسر برنامه با او به زبان انگلیسی صحبت شود. قبول بی‌سابقه این درخواست از سوی بخش فارسی و عدم طرح پرسش‌های قوی و چالشی از موسویان، او و سیاست هسته‌ای جمهوری اسلامی را در موقعیتی برتر قرار داد.
شگفت‌انگیزتر آنکه موسویان که در دوران سفارتش در آلمان ترور فجیع میکونوس در ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲ روی داد و بسیاری او را در کشتار رهبران کرد ایران دخیل می‌دانند، در طول این برنامه هرگز با سوالی در مورد دخالت احتمالی‌اش در ماجرای میکونوس روبرو نشد و مجری روز بعد از پخش برنامه به این گفته بسنده کرد که خیلی از بینندگان از ما خواسته بودند که در مورد میکونوس با موسویان صحبت کنیم و ما در برنامه‌ای دیگر با آقای موسویان این موضوع را مطرح خواهیم کرد. برنامه‌ای که بینندگان صدای امریکا هنوز در انتظار پخش آن هستند.
یادآوری می‌شود که دادگاه تاریخی میکونوس در برلین که چهار سال به طول انجامید، سیدعلی خامنه‌ای رهبر سیاسی و مذهبی رژیم، حجت‌الاسلام علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی رییس جمهوری اسلامی وقت، علی اکبر ولایتی وزیر خارجه وقت و مشاور کنونی خامنه‌ای، و حجت‌الاسلام علی فلاحیان وزیر اطلاعات وقت رژیم را به عنوان آمران این جنایت شناخت.
باید گفت که مشکلات بخش فارسی از نظر مدیریت کل صدای آمریکا دورنبوده است. دیوید انزور مدیرعامل صدای آمریکا که خود از چهره‌های برجسته اخبار تلویزیونی در ایالات متحده بوده در گفتگویی خصوصی با یکی از چهره‌های برجسته مطبوعاتی ایران در لندن با او درد دل کرده بود که ما در صدای آمریکا به بیش از ۴۵ زبان مختلف برنامه داریم ولی هیچ یک از آنها به اندازه بخش فارسی برای من مشکل نیافریده است . ظاهرا این گفته انزور به انتقادات گروه‌های مختلف از ایرانیان و آمریکاییان از عملکرد بخش فارسی این رسانه مربوط می‌شود. عملکردی که اکنون وزیر امورخارجه آمریکا از سوی کنگره این کشور به تحقیق و تصمیم در مورد آن فراخوانده شده است.
*بیژن فرهودی همکار کیهان آنلاین (لندن) و نویسنده این گزارش بیش از سی سال با بخش فارسی صدای آمریکا همکاری داشت.
