کیهان آنلاین – ۲۲ آبان ۹۳ – در هفته‌ای که گذشت یک دور مذاکرات فشرده بین جان کری وزیر خارجه آمریکا، محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی یران و کاترین آشتون هماهنگ‌کننده مذاکرات ۵ بعلاوه ۱ در شهر مسقط در کشور عمّان، در مورد برنامه هسته‌ای ایران صورت گرفت. یوسف‌ابن علوی وزیر خارجه عمّان نیز این مذاکرات را پیگیری و برای نزدیک شدن مواضع دو طرف تلاش می‌کرد.
مذاکرات به مدت ۱۲ ساعت در روزهای ۹ و ۱۰ نوامبر انجام شد. جان کری و ظریف بعدا” اعلام کردند که مذاکرات سخت ولی مفید بوده و با وجود اینکه هنوز اختلاف بین مواضع دو طرف دیده می‌شود، اما امید به توافق نهائی تا تاریخ ۲۴ نوامبر وجود دارد. آن طور که از اخبار خبرگزاری‌ها بر می‌آید، روی بسیاری از مسائل توافق شده، ولی دو موضوع اصلی هم‌چنان و هنوز حل نشده است: دامنه برنامه اتمی ایران و برداشتن تحریم‌ها.
رژیم ایران برای لغو تمام تحریم‌ها تلاش می‌کند. این تحریم‌ها شامل چهار دسته‌اند: تحریم‌های اتحادیه اروپا، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های کنگره آمریکا و تحریم‌های رئیس جمهوری آمریکا.
هنوز روشن نیست که مواضع آمریکا و کشورهای دیگر گروه ۵ بعلاوه ۱ در این زمینه چیست و چه پیشنهاداتی در زمینه لغو تدریجی تحریم‌ها به ایران داده شده یا داده خواهد شد. قرار است در ادامه این گفتگوها، دهمین دور مذاکرات بین ایران و گروه کشورهای ۵ بعلاوه ۱ از روز ۱۸ نوامبر به بعد در وین برگزار شود. با توجه به موعد نهائی ۲۴ نوامبر، دو طرف باید در ظرف چند روز مذاکره در وین، به توافق نهائی دست یابند.
در این میان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت جمهوری اسلامی روز ۲۲ آبان اعلام کرد که ایران نامه‌های متعد د‌ی در سال‌های اخیر (وال استریت جورنال اخیرا” از نامه اوباما به خامنه‌ای رهبر سیاسی و مذهبی جمهوری اسلامی خبر داده بود) از باراک اوباما دریافت کرده و به بعضی از آنها پاسخ داده است. وی با انتقاد از رویکردهای دوگانه هیئت حاکمه آمریکا که در مکاتبات محرمانه و مواضع اعلام شده دارای تناقص آشکار است، ” این روش را صرفا” اقدامی با هدف تاثیرگذاری بر فضای داخلی آمریکا بیان کرد و افزود: «مواضع صریح و قاطع جمهوری اسلامی در موضوع هسته‌ای مجددا” به رئیس جمهور آمریکا یادآوری و بر عدم پذیرش برنامه غنی‌سازی نمایشی از سوی جمهوری اسلامی ایران تاکید شده است.» وی هم‌چنین تصریح کرد که «ایران به طور قطع در جریان مذاکرات هسته‌ای تعهداتی فراتر از ان.پی.تی را نخواهد پذیرفت”.
مواضع دوگانه روسیه در برابر ایران و کشورهای غربی
در این میان روسیه مواضع دوگانه‌ای نسبت به ایران و کشورهای غربی در چارچوب مذاکرات کنونی نشان می‌دهد. این کشور از یک سو از اعضای گروه کشورهای ۵ بعلاوه ۱ است و از مواضع این گروه برای محدود کردن برنامه اتمی و جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای دفاع می‌کند واز سوی دیگر متحد استراتژیک رژیم ایران است و نهایت تلاش خود را برای نزدیک کردن مواضع دو طرف و پشتیبانی از ایران به کار می‌برد. سرگئی ریابکوف، معاون وزارت خارجه روسیه گفته است که از دیدگاه روسیه باید تمام تحریم‌ها برداشته شود.
در این راستا دولت چین نیز مواضع مشترکی با روسیه دارد. به این ترتیب یک نوع دوگانگی در مواضع کشورهای گروه ۵ بعلاوه ۱ دیده می‌شود. از یک سو روسیه و چین که دارای مواضع مشترکی نسبت به ایران هستند و از سوی دیگر چهار کشور غربی به سرکردگی آمریکا که با حربه تحریم‌ها، سعی در محدود کردن حداکثری برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی دارند. ریابکوف گفته است که روسیه متحد ایران است و سعی دارد که مواضع دو طرف را به یکدیگر نزدیک کند.
از همین رو و برای تحکیم موقعیت ایران در مذاکرات کنونی، روسیه در مسکو قراردای برای ساخت دو واحد نیروگاه هسته‌ای ۱۰۰۰ مگاواتی با تهران امضا کرد. این دو واحد قرار است در کنار نیروگاه هسته‌ای فعلی بوشهر ساخته شوند. این قرارداد از طرف ایران توسط علی اکبرصالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران امضا شد. قرارداد مزبور هم‌چنین شامل ساخت یک واحد نیروگاه دیگر در بوشهر (که جمعا” دارای یک نیروگاه ۴ واحدی خواهد شد) و ۴ واحد نیروگاه دیگر در مرحله بعدی، در محلی که هنوز تعیین نشده خواهد بود. هنوز معلوم نیست که با توجه به کمبود شدید منابع مالی دولت ایران، بودجه چند میلیارد دلاری این قرارداد از چه منبعی تامین خواهد شد. در روزنامه‌های ایران از امکان خرید نفت ایران از سوی روسیه صحبت می‌شود. با توجه به کاهش قیمت نفت در بازار جهانی و عدم نیاز ضروری ایران به نیروگاه‌های اتمی، روشن است که این اقدام برای توجیه برنامه غنی‌سازی ایران و گسترش آن در سال‌های بعد صورت گرفته و هیچ توجیه دیگری ندارد.
نقش کشور عمّان در میانجی‌گری بین ایران و آمریکا
دراین میان نقش کشور کوچک عمّان در سواحل جنوبی خلیج فارس برای برگزاری این دور از مذاکرات اتمی بین ایران و آمریکا جلب توجه می کند. کشور عمّان و سلطان قابوس رهبر این کشور در دهه‌های قبل نیز از میانجی‌گری بین ایران و آمریکا در ماجراهای گوناگون دریغ نداشته است. شایع است که در سال‌های پایانی دولت احمدی نژاد، عمّان شاهد مذاکرات مخفی بین ایران و آمریکا بوده است. در هر حال روشن است که این کشور کوچک که با سایر کشورهای عربی ساحل جنوبی خلیج فارس روابط نزدیک دارد، سعی می کند روابط دیرینه خودرا با ایران حفظ کرده و محلی برای نزدیک کردن ایران و آمریکا باشد. در دهه‌های اخیر، عمّان در چند مورد از جمله در مورد شهروندان آمریکائی که در ایران زندانی شده بودند بین ایران و آمریکا با موفقیت میانجی‌گری کرده است.
روابط دوستانه ایران و عمّان به دوران پیش از انقلاب اسلامی باز می‌گردد. در دهه ۴۰ خورشیدی، قبیله ظفار در جنوب این کشور علیه دولت مرکزی شورش کرد. دولت عمّان که از نظر نظامی قادر به رویاروئی با این قبیله نبود، از پادشاه ایران تقاضای کمک کرد. ایران با فرستادن نیرو و تجهیزات به این منطقه از یکپارچگی عمان در سال‌های متمادی دفاع کرد و این همکاری موجب ایجاد دوستی بین دو کشور شد که هنوز هم ادامه دارد.
عمّان با ۳۰۰ هزار کیلومترمربع وسعت، جمعیتی بالغ بر ۳ میلیو ن نفر و درآمد سالیانه‌ای برابر با ۸۰ میلیارد دلار از منابع نفت و گاز دارد. به این ترتیب درآمد خالص سرانه این کشور ۲۶۵۰۰ دلار یعنی حدود ۴ برابر درآمد سرانه ایران است.
