نظامیان و شبه‌نظامیان وابسته به رژیم ایران در عراق

کامیار بهرنگ – خبرگزاری رویترز در یک گزارش ویژه به نفوذ نیروهای نظامی ایران در عراق و نقش آنها در مقابله با نیروهای دولت اسلامی (داعش) پرداخته است.

در این گزارش آمده است در مرکز بغداد بیلبوردهای متعددی با چهره‌ مردی با موهای خاکستری به چشم می‌خورد. او یک فرمانده نظامی عراقی نیست بلکه یک ایرانی است.

گزارشگر رویتز این پوستر را نشاندهنده «نفوذ ایران در عراق» می‌داند.

در ادامه این گزارش آمده است: «بخش بزرگی از ساکنان عراق را عرب‌ها تشکیل می‌دهند و شهروندان شیعه و سنی آن به صورتی مشابه از قدیم به همسایه پارس خود در شرق کشورشان اعتماد نداشتند. اما این روزها که بغداد در حال مبارزه با گروه اسلامی تندرو دولت اسلامی (داعش) است بسیاری از شیعیان عراق به رژیم ایران به چشم یک نظام دینیِ شیعی مذهب و متحد اصلی خود نگاه می‌کنند.»

بعد از عقب‌نشینی ناگهانی ارتش عراق از شهرهایی که مورد حمله نیروهای دولت اسلامی قرار گرفته بود، اکثر مردم اعتماد خود را به این ارتش از دست داده‌اند. بعد از این شکست ده‌ها گروه شبه‌نظامی تحت سازماندهی مخفی دولت عراق موسوم به «کمیته بسیج مردمی» یا همان «حشد الشعبی» شکل می‌گیرد. این گروه نخستین بار توسط «حیدر عبادی» نخست‌وزیر جانشین «نوری المالکی» پایه‌گذاری شد که هم اکنون نقش عمده‌ای در رهبری بسیاری از عملیات‌های امنیتی عراق ایفا می‌کند.  عبادی از رابطه میان رژیم تهران، دولت عراق و شبه نظامیان به نفع آینده کشورش بهره می‌جوید.

کسانی که که با خبرگزاری رویترز گفتگو کرده‌اند از اعضای ارشد سازمان «بدر» که شاید بتوان آن را قدرتمندترین گروه شبه‌نظامی شیعه در میان «حشد الشعبی» نام نهاد و هم‌چنین یکی از اعضای «سپاه خراسانی» (سرایا الخراسانی) هستند.

در میان این کمیته نظارت و راهبردهای متفاوتی وجود دارد اما اعضای درونی آن خواست رهبر شیعیان عراق یعنی آیت‌الله سیستانی را برای دست به اسلحه بردن دلیل عمده حرکت خود می‌دانند.  اما برخی از آنها فرمان آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی  مبنی بر جنگ، و به تعبیر خودشان، دفاع از عراق را عامل اصلی می‌دانند.

«هادی فرحان العامری» [که او را بیشتر به نام‌های ابو حسن العامری یا حاج العامری می‌شناسند] رهبر سازمان بدر به خبرگزاری رویترز گفته است: « اکثر ما معتقدیم که خامنه‌‌ای تمام شرایط یک رهبر اسلامی را داراست. او نه تنها برای ایرانیان بلکه به عقیده من برای امت اسلامی یک رهبر است. من به این موضوع ایمان دارم و به آن افتخار می‌کنم. خامنه‌ای منافع مردم عراق را مقدم بر همه چیز قرار می‌دهد.»

در همین رابطه «بن بری» عضو ارشد موسسه بین‌المللی مذاکرات استراتژیک در گفتگو با روزنامه کیهان لندن می‌گوید: «در واقع ایران، ایالات متحده آمریکا و اقلیم کردستان از دولت مرکز عراق حمایت می‌کنند. اما این حمایت به معنی فرماندهی مشترک و عملیات مشترک آنها در مرکز فرماندهی بغداد نیست. امروز ارتش ایالات متحده می‌گوید که با وزارت دفاع و ارتش عراق همکاری می‌کند اما من تصور می‌کنم که ایران به مشورت و تجهیز ارتش عراق و همچنین شبه‌نظامیانی که توسط خود دولت عراق سازماندهی شده‌اند مشغول است.»

بن بری در ادامه‌ این گفتگو به نبود یک تقسیم‌بندی مشخص جغرافیایی از پراکندگی نیروهای عراقی در مقابله با نیروهای داعش اشاره و اضافه می‌کند: «اگر ما به خط  مقدم مبارزه میان داعش و نیروهای عراقی نگاه کنیم، نمی‌توانیم خط مشخصی از حضور نیروهای ارتش عراق و نیروهای شبه‌ نظامی مشخص کنیم، امری که به نظر من به سقوط دولت مرکزی می‌انجامد.»

از میدان جنگ تا بیمارستان

گروه شبه‌نظامی «حشد الشعبی» توسط «جمال جعفر محمد» که به «ابو مهدی مهندس» شناخته می‌شود فرماندهی

می‌شود. مقامات عراقی ابومهدی را دست راست «سردار سلیمانی» می‌دانند که «حرف او بُرد زیادی در میان همه گروه‌ها دارد.»

اعضای این مجموعه رابطه دوستی ابومهدی با عامری و قاسم سلیمانی را عامل اصلی هماهنگی موثر این گروه می‌دانند

این گروه (جمال جعفر محمد، هادی فرحان العامری، قاسم سلیمانی) یکدیگر را نزدیک به ۲۰ سال است که می‌شناسند و به گفته «معین کاظمی» از رهبران سپاه بدر « اگر ما به تاریخ [زمان این دوستی] نگاه کنیم… به میزان قابل توجهی به شکل‌دهی کمیته بسیج مردمی و دلایل پیروزی‌های آن دست پیدا خواهیم کرد، کاری که از عهده ۲۵۰هزار سرباز عراقی و ۶۰۰هزار نیروی پلیس وزارت کشور بر نمی‌آید.»

کاظمی در مورد نقش قاسم سلیمانی می‌گوید: «او از آغاز تا پایان عملیات در مرکز فرماندهی حضور دارد و آخرین کاری که او انجام می‌دهد عیادت زخمی‌شدگان در بیمارستان است.»

مقام‌های عراقی و کرد تعداد مشاوران ایرانی در عراق را از ۱۰۰ تا چند صد نفر تخمین می‌زنند. رقمی بسیار کمتر از نزدیک به ۳۰۰۰ افسر آمریکایی مستقر در عراق که به امر آموزش نیروهای نظامی این کشور مشغول هستند.

مقام‌های عراقی علت همراهی تهران در نبرد علیه دولت اسلامی را خطر جدی این گروه نه فقط برای اماکن مقدس شیعیان در عراق بلکه در خود ایران می‌دانند. زیارتگاه‌هایی که در هر دو کشور به ویژه در عراق از تقدس بسیار بالایی برخوردار هستند.

نخست‌وزیر عراق، عبادی، می‌گوید که ایران از روز نخست مبارزه علیه دولت اسلامی، نیروهای شبه‌نظامی را به سلاح و مهمات تجهیز کرده است.

برخی مقامات کرد به حضور نظامی ایران زمانی که نیروهای دولت اسلامی جنگ را به نزدیکی مرز ایران و عراق رسانده بودند اشاره می‌کنند. در آن زمان ایران واحد توپخانه [گروه ۳۳ توپخانه ارتش ایران] خود را وارد خاک عراق کرد. «فرید اسه سرد» از مقامات اقلیم کردستان عراق [عضو دفتر سیاسی اتحادیه میهنی] می‌گوید: «ارتش ایران معمولا با نیروهای عراقی در شمال این کشور همکاری می‌کنند. در این منطقه پیشمرگ‌های کرد، در عملیات شناسایی همراهی دارند اما در عملیات موشکی این نیروهای ایرانی هستند که وارد عمل می‌شوند.»

در همین مورد کاظمی نیز می‌گوید که مشاوران ایرانی در عراق با همه چیز از تاکتیک‌های جنگی تا تجهیزات نظامی، هواپیماهای بدون سرنشین (پهباد) تا نظارت و رصد ارتباطات رادیویی را در اختیار نیروهای شبه نظامی عراقی قرار داده‌اند. او ادامه می‌دهد که ایالات متحده در تمام این سال‌ها که در عراق بودند هرگز روش استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین یا چگونگی کار یک سیستم ارتباطی پیچیده یا نحوه شنود مکالمات دشمن را به آنها آموزش نداده است. اما امروز کمیته بسیج مردمی به کمک مشاوران نظامی ایرانی، آموخته‌اند که چگونه یک پهپاد را تولید و آن را هدایت کنند.»

جنگنده جادویی

یکی از گروه‌های شبه‌نظامی شیعه که به بهترین شکل نشان‌دهنده نفوذ ایران در عراق است گروه «سریا الخراسانی» است. این گروه در پاسخ به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر جهاد علیه «جهادی‌های سنی» در سوریه و پس از آن عراق تشکیل شد.

فرماندهی این گروه با سردار حمید تقوی، عضو سپاه پاسداران ( که به  ابا مریم شناخته می‌شود) بود. تقوی در ماه دسامبر و در شمال عراق کشته و تبدیل به یک قهرمان برای مبارزان شیعه عراق شد.

تقوی یک متخصص جنگ‌های چریکی بود. این را علی الیاسری یکی از فرماندهان گردان «سرداران خراسانی» می‌گوید و اضافه می‌کند مردم به او مانند یک معجزه می‌نگرند.

در زمانی که تقوی در عراق حضور داشت نیروهای  «سریا الخراسانی» از ۱۵۰۰ نفر به ۳۰۰۰ نفر افزایش پیدا کرد و در حال حاضر دارای توپخانه و دیگر سلاح‌های نظامی هستند که بسیاری از آنها به عنوان غنیمت از دولت اسلامی گرفته شده است.

الیاسری با خنده می‌گوید «آنها سلاح‌های بسیار خوبی هستند، ساخت آمریکا هستند»

در مراسم تشعیع جنازه تقوی،علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی او را ستود. قاسم سلیمانی و فرحان العامری هم در میان عزاداران بودند.

روح جدید عراق

دفتر «سریا الخراسانی» در شرق بغداد در داخل یک مجموعه دولتی است که خانه وزرا و اعضای پارلمان در آن قرار دارد. تصاویر بزرگ تقوی و دیگر کشته‌شدگان  «سریا الخراسانی» از دیوارهای این ویلاها آویزان است.

الیاسری که با کمک عصا راه می‌رود در ماه نوامبر گذشته طی یک نبرد در شرق استان دیالی  زخمی شده است. روی میز او قاب کوچکی از نقاشی خامنه‌ای [رهبر] ایران قرار دارد.

او می‌گوید گروه‌اش همراه با سپاه بدر و چند گروه دیگر به عنوان روح کمیته بسیج مردمی شناخته می‌شوند. البته همه موافق این موضوع نیستد. یک مقام ارشد شیعه در دولت عراق نگاهی انتقادی دارد. او می گوید: «سریا الخراسانی و دیگر شبه‌نظامیان ابزار دست تهران هستند.»

فرید اسه سرد یک مقام ارشد کردی پیش‌بینی می‌کند که نیروهای شبه‌نظامی شیعه عراق به یک نیروی دائمی مانند سپاه پاسداران در ایران تکامل خواهند یافت. این مقام کرد می‌گوید یک روز آنها در مقابل ارتش عراق خواهند ایستاد و در عراق دو ارتش وجود خواهد داشت.

یک مقام رسمی شیعه می‌گوید نیروهای شبه‌نظامی در عملیات‌های آزادسازی بدون دستور مستقیم از ارتش یا نخست وزیر حضور دارند و می‌توانند به تضعیف ثبات عراق بیانجامند. او سپاه بدر را قدرتمندترین نیروی عراق حتی قوی‌تر از نخست‌وزیر عبادی قلمداد می کند.

عامری، رهبر سپاه بدر این ادعا را رد می‌کند و می‌گوید او تمام علمیات‌های نظامی را به تایید نخست وزیر عبادی‌ می‌رساند.

معاون او کاظمی بدون هیچ شکی نیروی بسیج مردمی را از ارتش قوی‌تر می‌داند و اعضای «حشد الشعبی» فرماندهان خود، حاج فرحان العامری یا حاجی مهدی یا حتی حاج قاسم سلیمانی را در جریان عمیات‌ها می‌بینند، با آنها غذا می‌خورند، روی زمین کنارشان می‌نشینند و شوخی می‌کنند. به همین خاطر آنها همیشه آماده پیکار هستند و به یک نیروی شکست‌ناپذیر تبدیل شده‌اند.

بر خلاف این تصویر پیروزمندانه که از سوی نیروهای وابسته به جمهوری اسلامی عنوان می‌شود، «بن بری» عضو ارشد موسسه بین‌المللی مذاکرات استراتژیک در ادامه گفتگو با کیهان لندن می‌گوید: «برخی از سیاست‌های ایران به ویژه در مورد کشورهای خیلج [فارس] و تحرکاتی که در حمایت از حزب‌الله [لبنان] و یا دفاع از دولت اسد انجام می‌دهد از دید ایالات متحده و بسیاری از کشورهای منطقه از جمله اسرائیل منبعی برای تشدید تنش در خاورمیانه است.

سیاست‌های ایران در عدم سرنگونی دولت اسد نقش مهمی داشت اما بر این باورم که این نقش و این سیاست در عراق و سوریه تفاوت‌هایی با هم دارند. در عراق در حال حاضر ایران و ایالات متحده برای حمایت دولت عراق همکاری می‌کنند. اما وقتی به سوریه می‌رویم دیگر آنها متحد نیستند چراکه در آنجا ایالات متحده در مقابل دولت سوریه و رژیم اسد قرار گرفته است و همین سیاست‌های متفاوت حل مسئله داعش در عراق و سوریه را بسیار متفاوت می‌کند.»