به مناسبت هشت مارس روز جهانی زن
زنان چپ‌گرای کُرد در برلین از تجربه کوبانی سخن گفتند

داعش دولت‌ها را شکست می‌دهد ولی از زنان شکست خورد

آزاده کریمی؛ علی اشتیاق- میزگرد «دستاورد تجربه زنان کرد در روژاوا» به مناسبت هشتم مارس روز جهانی زن،از سوی کانون پناهندگان سیاسی ایرانی در برلین در «کارگاه فرهنگ‌ها» ی این شهر برگزار شد.

 در این میزگرد فاطمه کریمی نویسنده و فعال حقوق زنان، مها المحمد  مبارز کرد و سما فعال حقوق زنان و هم چنین زینب بایزدی به عنوان مترجم و زهرا موسوی خبرنگار و فعال اجتماعی به عنوان گرداننده جلسه شرکت داشتند.

اما نخست لیلا اصلانی از کانون پناهندگان سیاسی ایرانی در برلین درباره دلایل اختصاص یافتن مراسم روز زن به موضوع مبارزات زنان کرد چنین توضیح داد: ما در طول این سال‌ها از تبعیض‌ها و مبارزات زنان صحبت کردیم و به بررسی و تحلیل آنها پرداختیم و امسال به دلیل مبارزات زنان کرد در کوبانی و روژاوا ترجیح دادیم از زنان فعال و آگاه از این مبارزات دعوت کنیم.

مها المحمد که بیش از ۲۲ سال در کردستان مبارزه کرده است، درباره وقایع روژاوا گفت: انقلاب روژاوا مثل هشتم مارس نتیجه یک جنگ و مبارزه نبود، بلکه نتیجه تلاش و مبارزه‌ای درازمدت بود.

او افزود: روژاوا ۴ میلیون کرد دارد که با آمدن رژیم بعث سیاست کثیفی بر آن اعمال شد. من به خاطر اینکه یک دختر کرد بودم و عربی نمی‌دانستم، در مدرسه کتک می‌خوردم. ذهنیت رژیم بعث این بود که ما جای آنها را گرفته‌ایم.

المحمد خاطرنشان کرد: ما نه با رژیم اسد و نه گروه‌های مخالف دیگر کاری نداریم و گروه سومی هستیم که اراده سیاسی و ملی خودمان را داریم و با عرب‌ها در همان جغرافیا زندگی می‌کنیم و یگان‌های مسلح و خلق خودمان را داریم. ما انقلاب خودمان را انقلاب زنان نامیدیم و زنان پیشاهنگ مبارزات ما بودند.

او تاکید کرد: ما به عنوان زن مخالف ذهنیت مردسالارانه هستیم و معتقدیم دولت‌ها نتوانسته‌اند راه چاره‌ای برای مشکلات جهان پیدا کنند. ما مخالف داعش هستیم و ایدئولوژی خودمان را داریم. ما همه انسان‌ها را دوست داریم و امیدواریم در کنار هم آزاد زندگی کنند.

او با اشاره به دلایل به ثمر نرسیدن مبارزات زنان خاورمیانه گفت: متاسفانه بهار عربی با دخالت استعمار خاورمیانه ناکام ماند و هنوز به آرامش نرسیده است، در حالی که خاورمیانه باید متحد باشد.

این زن کرد افزود: داعش خیلی از دولت‌ها را می‌تواند از بین ببرد ولی از زنان شکست خورد، شاهد آن هم کوبانی است. مبارزات زنان در تاریخ کردستان ثبت می‌شود، اما همه می‌پرسند چرا زنان سلاح برداشتند؟ وضعیت ما جنگی است، وقتی دشمن علیه موجودیت و بودن ما می‌جنگد، ما هم باید بجنگیم و سلاح برداریم.

او درباره آموزش زنان گفت: به زنان از هفت سال تا هفتاد سال آموزش داده می‌شود. ما آکادمی آموزش نظامی داریم، چون در خاورمیانه نیاز به تغییر ذهنیت داریم. ما همه را دوست داریم و حق کسی را نمی‌خوریم و بحث ما با دولت‌هاست. دولت‌ها در خاورمیانه به زنان ظلم می‌کنند. سیستم دیکتاتوری و اسلامی فایده‌ای ندارد و ما سیستم خودمدیریتِ زنان را برای زنان دیگر پیشنهاد می‌کنیم که برایشان مفید و پیش‌برنده است.

المحمد در پایان گفت: سال‌هاست که بر زنان ظلم روا می‌دارند تا آزاد نباشند، با حجاب و محدودیت. در حالی که زن پدیدآورنده جامعه است و دولت‌ها فقط می‌خواهند با این محدودیت‌ها اقتدارشان را حفظ کنند. ما انقلاب زنان را به همه زنان دموکرات جهان هدیه می‌دهیم. گام‌های پر بهای زنان ما، تقدیم به زنان فارس، ترک و خاورمیانه تا هر زنی مفتخر باشد. تاریخ قهرمانی زنان دوباره نوشته شده و تاریخ پرقهرمانی است. اگر دولت‌ها نباشند، مردم دوباره می‌توانند به راحتی زندگی کنند و این نیازمند دوست داشتن، فهم متقابل و شناخت بیشتر از یکدیگر است.   

سما دیگر مهمان این میز گرد، مبارزات زنان روژاوا را با با مبارزات زنان الجزایری، مصری و سوری مقایسه کرد و بستر آنها را در شرایط جنگ یک‌سان دانست و گفت: زنان کردستان همواره در وضعیت جنگی هستند و همواره هم در کنار همسرانشان می‌جنگند. اما مسئله این است که بعد از جنگ دوباره به حاشیه نروند. این حاشیه‌روی‌ها به واسطه عدم سازماندهی زنان بارها رخ داده است؛ چنانچه در مورد زنان الجزایر رخ داده است.

او با بیان اینکه برای زنان به سازماندهی صرفا زنانه نیاز هست، گفت: زنان کرد ۳۰ سال تلاش کرده‌اند و امروز به یک سازماندهی رسیده‌اند. آنها اتحادیه زنان کردستان و ارتش زنان را دارند، ضمن اینکه آکادمی زنان را جایگزین آکادمی غربی کرده‌اند که خواستار غیرسیاسی کردن زنهاست.

این فعال امور زنان افزود: در هر محله‌ای کلاس‌های آکادمی زنان وجود دارد و در کنار کلاس‌های آموزشی دیگر بحث‌های مربوط به حقوق زنان آموزش داده می‌شود. یعنی زنان اگر در خانه امنیت نداشته باشند،  جای امنی برایشان وجود دارد. این گروه خانه به خانه می‌گردند و وظیفه اطلاع‌رسانی به مردم، چه زن و چه مرد را در امور زنان برعهده دارند.

سما درباره تفکرات زنان فعال کردستان و نگاه آنها به مقوله فمینیسم گفت: آنها معتقدند فمینیسم وارداتی در راستای اهداف دولت‌های صادرکننده است. این تفکر به کار زنان نمی‌آید و نخبه‌گرایانه است و نتوانسته به همه اقشار نفوذ کند. دانش را باید خود زن‌ها برای وضعیت خود تولید کنند و نه اینکه وارد کنند.

او افزود: ما باید سازماندهی خودمان را داشته باشیم و خودمان تجربه کنیم. اگر زنان افغانستان همچون زنان کوبانی در امور مشارکت می‌داشتند، آیا فکر می‌کنید وضعیت‌شان باز هم مثل حالا بود؟  ما نباید به عنوان یک وضعیت مقطعی به موضوع نگاه کنیم و باید به یک سازماندهی براساس آرمان‌هایی که به ما به عنوان یک زن نزدیک است، برسیم. نه اینکه مصرف‌گرای انجمن‌های دولتی باشیم. قطعا زنها هم باید ارتش خود را داشته باشند تا به همان اندازه مردان از خود دفاع کنند.

فاطمه کریمی با ارائه تاریخچه‌ای از مبارزات مردم کرد گفت: کردها یکی از بزرگترین اقلیت‌های خاورمیانه هستند که در چهار کشور ایران، عراق، سوریه و ترکیه زندگی می‌کنند. سرزمین کردستان بعد از جنگ چالدُران بین پادشاهی صفوی و امپراتوری عثمانی تقسیم می‌شود و این اولین تقسیم کردستان است. بعدها بعد از جنگ جهانی اول و شکست امپراتوری عثمانی، کردستانی که در این امپراتوری بود، دوباره تقسیم می‌شود. بعد از آن با تشکیل دولت‌های مدرن در منطقه، کردها به لحاظ سیاسی سرکوب می‌شوند.

او می‌افزاید: در چنین شرایطی کردها در برابر ناسیونالیسم دولت‌های مسلط مجبور به واکنش شدند. کردها همواره یک انتخاب به معنی مبارزه دائمی در برابر سیاست دولت‌ها نداشتند. مبارزه برای برقراری ارتباط با دولت‌ها و کسب حقوق سیاسی، اجتماعی و مدنی نیز همواره محور مبارزات کردها بوده است.

کریمی با بیان اینکه عمدتا در ابتدای این مبارزات رهبری را مردان هدایت می‌کردند گفت: ما چهار ویژگی را در این مبارزات شاهد هستیم: اول غیبتی است که زنان در این مبارزات دارند، یعنی زنان حاضرینی هستند که در این مبارزات غایب‌اند. دوم، انکار تقاوت‌های زنان و مردان است و اولویت زنان همواره به حاشیه رفته است. سوم، ابهامی است که در وضعیت زنان دیده می‌شود، برای اینکه ما بتوانیم دولت مدرن خود را داشته باشیم، از یک سو از زنان می‌خواهیم مدرن و آموزش دیده باشند و از سوی دیگر خواسته می‌شود که حامل فرهنگ خودشان باشد.

این پژوهشگر و محقق حوزه زنان چهارمین نکته از حضور اولیه زنان کرد را تقسیم کار جنسینی برشمرد و گفت: در این بخش همیشه مردان هستند که از ملت، سرزمین و وطن دفاع می‌کنند و زنان باید مراقبت از کودکان، فرزندآوری و تولید فرهنگ و انتقال آن را به عهده بگیرند. در واقع در ابتدای مبارزات، زنان بازتولیدکنندگان فرهنگ جامعه‌اند و نقش‌های اصلی به مردان سپرده می‌شود.

کریمی با بیان اینکه در اوایل شکل‌گیری جریان ملی‌گرایی کردها، علاوه بر تاکید بر نقش‌های پیشین زنان، بحث آموزش آنها هم مطرح شد، گفت: در این زمان بود که بحث عدم آموزش زنان طرح شد و منجر به تشکیل مدارس دخترانه و آموزش آنها شد. نشریاتی منتشر می‌شود که بیشتر به آداب معاشرت زنان و آموزش آنها می‌پردازد. اما در دهه هشتاد با ظهور جنبش‌های چپ گرایانه «کومه له» و «پ کا کا» با مسئله حضور زنان در مبارزه روبرو می‌شویم. اگر تا قبل از آن، حضور زنان در عرصه مبارزه فقط محدود به خانواده شخصیت‌های مهم بود، بعد از این جنبش‌ها، از همه قشرها و خانواده‌ها حضور گسترده زنان کرد را شاهد می‌شویم.

فاطمه کریمی با ذکر اینکه پس از اعلام علنی حزب کومه له در سال ۱۹۷۹ مشارکت زنان در مبارزات کردستان پررنگ‌تر می‌شود، گفت: در این مقطع زمانی ما شاهد مبارزات زنان تحصیل‌کرده و تشکیل اتحادیه و شورای زنان هستیم. ولی در اینجا هم بحث حقوق زنان مشخصا مطرح نمی‌شود. با شروع درگیری‌های کومه له در ایران، زنان بسیاری مشارکت کردند ولی با عقب‌نشینی احزاب کرد، آنها هم عقب‌نشینی کردند. ما تا قبل از این دوره حضور زنان در عرصه مبارزات مسلحانه را نداریم اما حزب کومه له مجبور می‌شود به دست زنان اسلحه هم بدهد. تا قبل از آن، پیشمرگ، مبارز، شهید، زندانی و کسی که مورد شکنجه واقع می‌شد، مرد است ولی زنان هم وارد این مبارزه می‌شوند و زنان شکنجه، حبس، اعدام و پناهندگی را تجربه می‌کنند.

او درباره شرایط زنان در این مشارکت‌ها گفت: آن زمان این طور مطرح بود که احزاب کمونیست، بی اخلاق هستند و این شرایط را برای زنانی که با آنها همکاری می‌کردند، سخت می‌کرد. این زنان عمدتا نقش بهیار را داشتند ولی بحث پیشمرگی هم برای آنها مطرح بود. از میزان زنان کشته شده در این دوران آمار دقیقی وجود ندارد ولی اسامی ۱۰۳ زن کشته شده در حزب کومه له مطرح شده  و از مجموع ۴۹ زنی که اعدام شدند، ۲۵ نفر از مقطع دبیرستان به بالا تحصیل کرده بودند، که این نشان می‌دهد این زنان از اقشار ضعیف و تحت فشار نبوده‌اند.

به گفته کریمی، ساختار حزب کومه له هم‌چنان مردانه باقی مانده و روند دستیابی زنان به قدرت کند پیش می‌رود  تا اینکه در سال ۲۰۰۰ برای اولین بار یک زن در شورای مرکزی حزب وارد می‌شود.

او دلیل این ساختار مردانه را گفتمان  غالب حزب قلمداد می‌کند: چون گفتمان اغلب به سوسیالیسم گرایش داشته، این طور فکر می‌کردند که با تحقق آن، مشکلات زنان نیز اتوماتیک  حل می‌شود.

کریمی درباره حضور زنان در حزب «پ کا کا»، گفت: برعکس کومه له، دو زن در شورای مرکزی بودند و اولین چیزی که مطرح می‌شود بحث حضور و رهایی زنان است. برای حزب مهم است که راه رهایی کردستان از رهایی زنان‌اش آغاز شود. هدف مبارزاتی در مبارزه دولت فاشیسم ترکیه و فرهنگ سنتی غالب در کردستان ترکیه است.

برطبق تحلیل فاطمه کریمی؛ عبدالله اوجالان در مانیفست خود دو بحث عمده اعتماد به نفس به کردها و زنان را که توسط دولت مرکزی ترکیه تضعیف شده بود را قوت می‌بخشد. او بحث مادرسالاری در ابتدای حیات کردستان، احترام به زنان و منع خشونت علیه آنان را مطرح می‌کند ولی انتقادی که به وی وارد است، نگاه افراطی و طبیعت‌گرا به زنان است که آنها را الهه مقدسی می‌داند که مردهای جنگاور را به وجود می‌آورند.

این پژوهشگر عرصه زنان هم چنین، ویژگی حضور زنان در حزب «پ کا کا» را استقرار در روستاها و مشارکت زنان روستایی می‌داند. مشارکت یک درصدی زنان در مبارزات با فعالیت این حزب به ۱۵ درصد افزایش یافت.

کریمی گفت: کسی این جایگاه را دو دستی تقدیم زنان کُرد نکرده است و آنها با فراهم بودن شرایط و با تلاش و دادن بهای بسیار چون عملیات انتخاری، شکنجه، زندان اعتماد به نفس تاریخی خود را به دست آوردند. زنان کوبانی و روژاوا هم در پیوند با چنین روندی بها داده‌اند و اکنون زنان کُرد، انجمن‌ها و کنفرانس‌های خودشان را دارند که «حزب آزادی زنان» و «اتحادیه زنان آزاد» از آنها هستند.

پس از پایان سخنرانی‌ها، برنامه‌های هنری مانند موسیقی توسط سحروش و رقص توسط مینا خانی اجرا شد.