[گزارش] [سیاست بین المللی] [ترجمه] [اکونومیست]
کیهان آنلاین – ۱۹ اسفند ۹۳ – ایران با جمعیتی نزدیک به ۸۰ میلیون و هجدهمین اقتصاد بزرگ جهان می‌توانست بازار جالب توجهی باشد.
حسن روحانی رئیس جمهوری برون‌نگر و میانه‌رو ایران موضع پر اهمیت کشور را از نظر سرمایه‌گذاران خارجی و مشاغلی که به وجود می‌آورند توجیه و معرفی می‌کند. ولی انتظارات او دربارۀ اقتصاد آزاد نه تنها به خاطر تحریم‌ها و امید دور از دسترس برای نیل به توافقی دربارۀ برنامۀ هسته‌ای ایران متزلزل و دور است، در عین حال در داخل کشور نیز مخالفانی مانند تندروها و محافظه‌کاران دارد که بسیاری از آنان مایل نیستند شرکت‌های خارجی دست و پاگیر آنها شوند.
از طرف دیگر زمان نیز با او همراه نیست. اقتصاد ایران زیر فشار تحریم‌ها و قیمت رو به کاهش نفت و سوء ادارۀ سالیان گذشته قرار دارد و تازه در این اوضاع، هزینۀ شبه‌نظامیان و کمک به دیکتاتورهای منطقه را نیز باید به حساب آورد. بیکاری جوانان روزافزون و سطح زندگی ایرانیان رو به سقوط است.
گروه تکنوکرات‌های رئیس جمهوری به موفقیت‌هایی نائل آمده و موفق شده‌اند تا حدودی مانع فروپاشی شدید اقتصادی شوند.
روز ۱۷ فوریه به‌مناسبت سی و ششمین سالگرد انقلاب اسلامی، روحانی طی سخنانی اظهار داشت که در مدت شش ماه از آغاز زمامداری وی، اقتصاد کشور رشدی درحدود ۴ درصد داشته و در نتیجه از دو سال رشد معکوس بیرون آمده است. از سوی دیگر، نرخ تورم از ۴۰ درصد به زیر ۱۷ درصد کاهش یافته است.
در عین حال، بسیاری از این پیشرفت‌ها به‌خاطر پایین آمدن بهای نفت در مخاطره است. با آنکه اقتصاد ایران کمتر از برخی از کشورهای منطقه به نفت بستگی دارد با وجود این ۴۲ درصد از عواید دولت را تشکیل می‌دهد. آخرین بودجۀ دولت هزینه‌ها را ۱۱ درصد کاهش داده که خود موجب کساد مجدد اقتصاد شده است. حتی این برداشت هم خوش‌بینانه است چرا که این بودجه در ابتدا بر اساس نفت بشکه‌ای ۷۲ دلار تنظیم شده بود. بازرگانان اروپایی می‌گویند مسئله این نیست که ایران می‌خواهد با ما معامله نکند بلکه این است که ایران پولی ندارد که به ما بپردازد.
فشاری که بر عواید دولت وارد می‌شود روحانی را مجبور می‌سازد که با سپاه پاسداران انقلاب درافتد. این نیروی نظامی که پای‌بست رژیم ملاهای ایران است یک امپراتوری وسیع اقتصادی با نظارت بر بنادر و تعداد زیادی مرزهای زمینی در اختیار دارد. فرماندهان سپاه بازرگانان ثروتمند فارغ و خارج از تحریم‌اند و دست اندرکار انواع و اقسام صنایع، از وسایل ارتباطات تا بانکداری هستند. وقتی روحانی صحبت از انحصارگرانی می‌کند که باید مالیاتشان را بپردازند، مردم به خوبی می‌دانند مقصودش کیست.
مهرداد یک آمریکایی ایرانی‌تبار که به ایران رفته و مغازه نوشت‌افزار باز کرده بود و به تازگی بساط‌اش را جمع کرده و به کالیفرنیا بازگشته است می‌گوید در ایران امروز پول درآوردن از محالات است. وقتی سپاه پاسداران از چین جنس وارد می‌کند و گمرک نمی‌پردازد اشخاصی مانند مرا از نان خوردن می‌اندازد.
تحریم فروش نفت از طرف آمریکا و اروپا باعث رکود بازار شده است. خوش‌بینی به دستیابی سریع به یک توافق با غرب و لغو تحریم‌ها از بین رفته است. سرمایه‌گذاری داخلی متوقف شده است. گفته می‌شود که چندین بانک دولتی در حال ورشکستگی هستند. تلاش برای دور زدن تحریم‌ها، کشور را فاسدتر از پیش کرده است. یک مؤسسۀ آلمانی که در زمینۀ فساد در کشورهای دنیا فعالیت دارد در سال ۲۰۱۴ ایران را در ردیف صد و سی و ششمین کشور فاسد دنیا بین ۱۷۵ کشور قرار داده است.
بازرگانان و صاحبان سرمایۀ خارجی سری به ایران می‌زنند ولی بر اساس اظهارات نمایندگان خطوط هواپیمایی مقیم ایران، تعداد آنان از سه ماه قبل بسیار کاهش یافته است. نشانه‌های دیگری نیز حاکی از آن است که امید روز به روز کم و کمرنگ‌تر می‌شود. بورس تهران پس از آنکه در سال ۲۰۱۳ ناگهان ۱۳۱درصد افزایش یافت در سال گذشته ۲۱ درصد کاهش یافته است. تنها نقطۀ روشن در کسب و کار، صنعت توریسم و جهانگردی است که تعداد جهانگردان بر اساس آخرین آمار دولتی ۳۵ درصد افزایش پیدا کرده است.
روحانی امید بسیاری به مذاکرات دربارۀ انرژی هسته‌ای بسته ولی به نظر می‌رسد که مقامات رسمی تا این حد خوش‌بین نیستند. تا چندی پیش تعداد بسیاری می‌گفتند مایل به خرید اجناس از چین که خوشبختانه هنوز از ایران نفت می‌خرد نیستند زیرا اجناس بنجل مى سازد و زیر تعهدات خود می‌زند و در عین حال بی‌بهره از تکنولوژى غرب است. ولی اکنون این گونه انتقادات نادر است.
مقامات آمریکایی عمداً وضع را دشوارتر می‌کنند. هنگامی که سال گذشته گروه زیادی از صاحبان صنعت و سرمایۀ فرانسوی از تهران بازگشتند سفارت آمریکا در پاریس به آنان خاطرنشان کرد که اگر می‌خواهند به منابع مالی آمریکا دسترسی داشته باشند باید بسیار مراقب باشند و قراردادهای درازمدت با ایران امضا نکنند. چند ماه بعد یک گروه آلمانی نیز همین اعلام خطر را از آمریکائیان شنید. فکر توقیف دلارهایشان در بانک‌های آمریکا به خاطر تحریم بانکی و محرومیت از دسترسی به سرمایۀ آمریکایی، شور و شوق انجام معامله با ایران را به سردی مبدل کرد.
با این احوال، بعضی از بازرگانان خارجی غُر می‌زنند که شرکت‌های آمریکایی از چنین محدودیتی تبعیت نمی‌کنند و به جای آنکه مستقیمً وارد بازار ایران شوند از طریق بازرگانان ایرانی عمل می‌کنند. به‌گفتۀ یکی از اشخاصی که مرتب به ایران رفت و آمد دارد و با وزارت نفت ایران نیز در تماس است، قراردادهای مقدماتی منعقد شده است. اگر در زمینۀ هسته‌ای توافقی حاصل شود خواهید دید که آمریکائیان قراردادهایی با حق انتخاب یک ساله دربارۀ بهترین حوزه‌های نفتی با ایرانیان امضا کرده‌اند. اروپائیان در انتظار نوبت هستند ولی به زودی متوجه خواهند شد که مانند داستان لیبی باید با شرکت‌های آمریکایی اکسون و موبایل و شورون مذاکره کنند.
این گونه مطالب برای شرکت‌های کشورهای غربی که بر خلاف تمایل‌شان مجبور به تحریم علیه ایران شدند توهین‌آمیز است. یکی از بازرگانان معتبر اروپایی می‌گوید: آمریکاییان سر ما کلاه گذاشته‌اند و ما کاری نمی‌توانیم بکنیم!
منبع: مجله اکونومیست؛ ۷ تا ۱۳ مارس ۲۰۱۵
