[گزارش ویژه کیهان لندن] [سیاست منطقه ای] [+عکس]
کیهان آنلاین – ۲۰ اسفند ۹۳ – این روزها رسانههای غیرفارسی زبانی که اخبار عراق را پیگیری میکنند به دنبال اخباری برای عملیات آزاد سازی تکریت، زادگاه صدام حسین در عراق هستند.
بزرگترین عملیاتی که علیه مواضع دولت اسلامی (داعش) در جریان است، به گفته رسانههای عراقی و تایید خبرگزاریها توسط «قاسم سلیمانی» و در غیاب نیروهای ایالات متحده آمریکا هدایت میشود.
برخی از ساکنان این شهر از خانههای خود فرار کردهاند چراکه آنها از شبهنظامیان شیعه بیشتر از اعضای دولت اسلامی در «هراس» هستند. این در حالی است که روحانی پر نفوذ شیعیان عراق، آیتالله سیستانی اخیرا فتوایی بر ضرورت «ممنوعیت هرگونه اقدام انتقامجویانه علیه شهروندان مناطق آزاد شده» صادر کرده است.
ژنرال مارتین دمپسی؛ رئیس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده با تاکید بر پیروزیهای انجام گرفته در حمله به مواضع دولت اسلامی در شهر تکریت، به «افزایش نقشآفرینی ایرانیها» اشاره داشته و نسبت به آن ابراز نگرانی میکند. دمپسی، ایالات متحده را در این نگرانی تنها ندانسته و کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس را نیز در آن شریک میداند.
در خلاء به وجود آمده از عدم همراهی کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس با دولت مرکزی عراق در مبارزه با نیروهای دولت اسلامی، رژیم ایران از فرصت بهره برده و با تقویت نیروهای شبه نظامی شیعه توانسته است جایگاه خود در عراق را تثبیت کند. ژنرال دمپسی در بخشی دیگر از گفتگوی خود در حین سفر به عراق، نقش دولت مرکزی این کشور را در به وجود آوردن تعادل میان نیروهای شبهنظامی شیعه مورد حمایت ایران و نیروهای ایالات متحده آمریکا ضروری میداند و میگوید: «تنها کسی که میتواند چنین تعادلی را ایجاد کند، نخستوزیر عراق است، بنا بر این من میخواهم دیدگاههای وی را در مورد چگونگی ایجاد این توازن دریافت کنم».
این تحولات در زمانی انجام میپذیرد که کمیته نیروهای مسلح مجلس سنای ایالات متحده و پنتاگون در نشستی محرمانه در صدد بررسی میزان نفوذ نظامی و اطلاعاتی ایران در منطقه هستند.
نگرانی از امپراتوری جدید ایران
نزدیک به یک ماه پیش بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در مراسم معرفی ژنرال گادی آیزنکوت رئیس ستاد کل ارتش این کشور با تاکید بر اینکه «به شما قول میدهم در چهار سال آینده یک روز خوش نخواهید دید» گفت: «خاورمیانه در حال تجزیه است. کشورها در حال سقوطاند و در این خلاء یک کشور، یعنی ایران امپراتوری خود را بنا می کند».
چند روز پیش ژنرال دمپسی در جلسه کمیته نیروهای مسلح مجلس سنا با اشاره به اینکه عملیات آزادسازی تکریت «آشکارترین مورد از حمایت ایرانیها»ست گفته است:«صادقانه بگویم، مساله زمانی است که این کار به قومگرایی منتهی شود. اگر عملیات آنها به صورت درست و قابل اعتمادی انجام شود، آن وقت، در چارچوب مبارزه با داعشیها، کار مثبتی انجام شده است. اما ما مواظب هستیم».
پیش از این دو سناتور جمهوریخواه، جان مک کین و لیندسی گراهام در بیانیه مشترکی نسبت به «جاهطلبی ایران برای دستیابی به یک هژمونی منطقهای» ابراز نگرانی کرده و سیاستهای دولت اوباما در مقابله همزمان با دولت اسلامی و دولت ایران را مورد انتقاد قرار دادند. در بخشی از این بیانیه مشترک، نیروهای شبهنظامی شیعه کسانی معرفی میشوند که پیشتر «سربازهای آمریکایی را میکشتند» و همان موقع نیز «از سوی همین رهبران ایران آموزش دیده و تجهیز شده بودند». آنها نفوذ ایران در عراق و سوریه را مانع اصلی موفقیت در مقابله با نیروهای دولت اسلامی معرفی کرده و این کشور را «چالشی ژئوپولیتیک» برای سیاستهای منطقهای ایالات متحده نامیده و در پایان تاکید میکنند «ایران هرگز نمیتواند شریک ما باشد و اکنون زمان آن است دولت ما از خواب بیدار شود».
مارک فیتز پاتریک ، مدیر موسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک در گفتگو با کیهان لندن میگوید: «صحبتهای نتانیاهو در مورد ایران و درست کردن امپراتوری جدید یک مبالغه گویی است. اما منعکس کننده دغدغه افراد زیادی در اسرائیل و ایالات متحده است که در مورد گسترش نقش منطقهای ایران دارند. حقیقت این است که بغداد، دمشق، بیروت و صنعا امروز توسط گروههایی اداره می شوند که با ایران ارتباط نزدیکی دارند و آنها [در اسرائیل و ایالات متحده] نسبت به آن حساس هستند.
اما در مورد آنچه نتانیاهو در مورد کنترل این گروهها از سوی ایران میگوید و بازیهایی که ایران انجام میدهد باید توجه داشت حوثیها [در یمن] از طریق ایران کنترل نمیشوند همان طور که حزبالله از سوی ایران کنترل نمیشود. این موقعیت جدیدی است که باید درک شود و میبایست یک تعریف جدید از آن داشت.»
پروندههای چالش برانگیز بیرون میآیند
جان کری وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا با سعود الفصیل همتای خود در عربستان سعودی دیدار میکند و در آن «به روشنی» میگوید «ما چشم خود را به روی اقدامات بی ثبات کننده ایران در سوریه، لبنان، عراق و کشورهایی مانند یمن نخواهیم بست». جان کری با توجه به این نقش اما از ادامه تلاشهای کشورش برای رسیدن به توافقی هستهای با ایران صحبت میکند و از سویی دیگر تاکید میکند «چه با توافق و چه بدون آن» کشورش «متعهد» به پرداختن به تمام دغدغههای پیرامون ایران از جمله «حمایت آنها از تروریست» است.
در این دیدار سعود الفصیل تاکید میکند که ایران باید «بخشی از حل مشکل منطقه و نه بخشی از مشکل آن» باشد. او در پاسخ به خبرنگار خبرگزاری فرانسه در کنفراس خبری مشترک با جان کری میگوید: «تکریت نمونه خوبی است که نشان دهیم ما نگران چه هستیم. ایران در حال در دست گرفتن کشور [عراق] است.»
مارک فیتز پاتریک ، مدیر موسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک در ادامه گفتگو با کیهان لندن میگوید: «سخنان فیصل هم مانند نتانیاهو [در مورد ایران] مبالغهآمیز است. ایران عراق را تصرف نمیکند، اما بعد از سقوط صدام ایران در عراق تاثیر عمیقی دارد. اگر کسی بخواهد به این نقش انتقاد کند، باید به نقش جرج دبلیو بوش توجه کند که بعد از سقوط صدام برنامهای برای برپایی یک دولت مقتدر و توانمند در این کشور نداشت.
رژیم ایران از این آشفتگی استفاده کرد تا نفوذ خود را در عراق گسترش دهد و حالا ایران مشاوران نظامی خود را به عراق فرستاده تا با داعش، دشمن مشترک ایران و ایالات متحده آمریکا و دیگر کشورهای منطقه مبارزه کنند.
به نظرم نمیتوان دولت ایران را در این باره مورد انتقاد قرار داد. به نظرم نقش ایران در لبنان و سوریه بیشتر مورد انتقاد است. نقش ایران در عراق و در مبارزه با داعش از وجوه متفاوتی بسیار مفید است.»
فیتز پاتریک ادامه میدهد: «هیچ شکی نیست که ایران به صورت سازماندهی شده از گروههای تروریستی حمایت میکند. واضح است که ایران از حزبالله حمایت میکند و حزبالله به روشنی عملیات تروریستی انجام میدهد. این همان بخشی است که جان کری در مورد آن صحبت میکند. ایران از دولت اسد که مردم سوریه را میکشد حمایت میکند. اسد علیه مردم خود از سلاح شیمایی و سلاح کلرید و … استفاده میکند و ایران از او حمایت کرده است. این چهره ایران در سیاست خارجی غیراخلاقی است.»
آزادسازی زادگاه صدام با دشمنان وی
روزنامه گاردین چاپ لندن با اشاره به اینکه حمله نیروهای شیعه مذهب به «نماد سنیها» یعنی شهر تکریت با «نگرانی» از انتقام گیری آنها در این شهر همراه است به کشتن ۱۷۰۰ دانشجوی پلیس در این شهر توسط نیروهای دولت اسلامی اشاره دارد و مینویسد آغاز این عملیات بدون درخواست کمک حمله هوایی نیروهای آمریکایی بر اساس یک «سابقه تاریخی و سیاسی» است که ایران و آمریکا علاقهای به همکاری با یکدیگر حتی علیه «دشمن مشترک» ندارند. ایران «با فراموش کردن خاطره تلخ جنگ ۸ ساله با عراق» تلاش میکند بدون حمایتهای ایالات متحده، پیروز این میدان باشد تا به جایگاهی در منطقه دست پیدا کند که ایالات متحده و همپیمانانش پس از سال ۲۰۰۳ تلاشهای بیسرانجامی برای رسیدن به آن انجام دادهاند.
جان کری اما تاکید دارد «بر اساس اطلاعاتی که ایالات متحده در دست دارد، فرماندهی عملیات آزادسازی تکریت با نیروهای عراقی است»، سخنی که با حقیقتهای موجود در منطقه همخوانی دارد. اما نام ۲ فرمانده ارشد عراقی که هدایت این عملیات را بر عهده دارند علت نگرانیهایی را که به آنها اشاره کردیم نمایان میکند:
۱) محمد سالم الغبان؛ وزیر کشور عراق و عضو شورای رهبری سپاه بدر
۲) هادی العامری؛ وزیر راه عراق و فرمانده سپاه بدر
از همین رو نشریه فارین پالیسی در مطلبی زیر عنوان «به نام خدا، میهن و ایران» با تایید حضور قاسم سلیمانی در خط مقدم عملیات آزادسازی تکریت مینویسد «با اینکه سفارت آمریکا العامری را با کشتن هزاران نفر در عراق مرتبط میداند اما وی با مقامات رسمی ایالات متحده همچنان دیدار دارد» در عین حال اعضای سپاه تحت امر او و نزدیکانش تمایلات ضد آمریکایی خود را پنهان نمیکنند. برای مثال نعیم العبودی سخنگوی دفتر سیاسی گردانهای «عصائب اهل الحق» با اشاره به اینکه دولت اسلامی «ساخته دست سازمان سیا و موساد» است، به خبرنگار نشریه فارین پالیسی میگوید: «صهیونیستها یکی از کسانی هستند که بیشترین منفعت را از حضور آنها [دولت اسلامی] میبرند، کسانی که فرزندان نامشروع آمریکا هستند».
جفری جیمز سفیر سابق ایالات متحده آمریکا در عراق با اشاره به اینکه میبایست به نخست وزیر عراق نشان داد «راههای اتحاد عراق» چیست تاکید میکند «اگر عراق به سمت همکاری بیشتر با آنها [ایران] باشد، ما نمیتوانیم از آنها حمایت کنیم و این احتمال وجود دارد که شما در نبرد با داعش در خاورمیانه سُنّی تنها بمانید».
مارک فیتز پاتریک در ادامه گفتگو با کیهان لندن با تاکید بر اینکه «ایالات متحده آمریکا در مبارزه با داعش مصمم است» تاکید میکند که کمکهای ایالات متحده در کمک رسانی به دولت مرکزی عراق در رهبری حملههای هوایی، حمایتهای اطلاعاتی و آموزش نیروهای نظامی این کشور ادامه پیدا خواهد کرد. او در بخشی دیگر از این مصاحبه به تاثیر گفتگوهای هستهای بر تحولات منطقهای اشاره میکند و میگوید: «باقی ماندن ایران و ایالات متحده در عراق با موقعیت پیچیدهای روبرو است. توافق هستهای میتواند خصومت بین ایران و آمریکا را از بین ببرد تا آنها در یک فضای باز در مورد داعش گفتگو داشته باشند.»
مارک فیتز پاتریک میافزاید: «در گفتگوهای هستهای تنها مسائل هستهای مطرح میشود و با موضوعات دیگر ارتباط ندارد اما اگر مسائل هستهای حل شوند بسیاری از موضوعات دیگر بین ایران و آمریکا نیز حل خواهد شد. من باور ندارم حتی اگر توافق هستهای انجام شود، رژیم ایران و آمریکا بتوانند با هم رابطه دوستانهای داشته باشند. اما این توافق میتواند فضایی را به وجود آورد تا آنها در مورد دغدغههای مشترک صحبت کنند و در حال حاضر داعش بزرگترین دغدغه مشترک است که میتوان در مورد آن مستقیم صحبت کرد. تا امروز آنها به صورت غیرمستقیم و از طریق دولت عراق صحبت میکردند اما گفتگوی مستقیم آنها بسیار مفید خواهد بود.»
فیترپاتریک در پایان این مصاحبه به نقش قاسم سلمیانی فرمانده سپاه قدس اشاره میکند. فرماندهی که به گفته مقامات آمریکایی نقشی سازنده در مبارزه آنها علیه نیروهای طالبان در عراق داشت، امروز فرماندهی است که بسیاری در مورد نقش او در عراق با تردید نگاه میکنند. فیتزپاتریک در این مورد میگوید: «نقش سلیمانی امروز مشکلساز است. شما به نقش او درافغانستان اشاره کردید که نقش مثبتی را ایفا کرده بود اما از دید آمریکا او نقشی منفی در تحولات عراق در ۱۰ سال گذشته [پس از سرنگونی صدام حسین] داشته است. سلیمانی به دلیل آموزش نیروهای شبهنظامی که سربازان آمریکایی را در عراق کشتهاند مسئولیت دارد. او امروز کارنامهی بدی دارد».
