درگذشت محمدرضا مقتدر
معمار برجستۀ ایران در پاریس (رضا خزانه)

در اوایل ماه مارس ۲۰۱۵ یکی از پیشگامان هنر معماری در ایران، محمدرضا مقتدر، در پاریس درگذشت.

وی که هنر معماری را در کشور فرانسه آموخته بود، در تمام مدت کار خود، از سابقۀ هنر معماری در ایران الهام گرفته و طراح چند مجتمع دانشگاهی، علمی و جهانگردی در ایران بود.

مقتدر طراحی اصلی مجتمع دانشگاهی شیراز، دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه تبریز، دانشکدۀ علوم و مدرسۀ پرستاری دانشگاه اهواز را بر عهده داشت. محمدرضا مقتدر هم‌چنین طرح ساختمان‌های مرکز تکنولوژی هسته‌ای اصفهان را تهیه کرد. وی در زمینۀ مجتمع‌های توریستی نیز کار می‌کرد. هتل انترناسیونال تبریز و مهمان‌سرای شیراز نیز از کارهای اوست. شرح کارهای او در پیوست دیده می‌شود.

رضا مقتدر تحصیلات متوسطه خود را در دبیرستان‌های فیروز بهرام و  البرز در تهران به پایان رسانید. پدر او سرلشکر مقتدر، از افسران دورۀ رضاشاه و آخرین پست او معاونت وزارت جنگ در زمان محمدرضاشاه بود. رضا مقتدر، با علاقه‌ای که به هنر معماری داشت برای ادامۀ تحصیل به پاریس رفت و در دانشگاه معماری (Ecole speciale d’architecture) به تحصیل پرداخت. او پس از پایان تحصیلات  به دریافت جایزۀ وزارت آموزش عالی فرانسه که به فارغ‌التحصیلان ممتاز اهدا می‌شود نائل شد.

محمدرضا مقتدر که دوستانش او را «منو» می‌نامیدند، از سال ۱۳۶۰ شمسی، سه سال پس از انقلاب، در شهر پاریس در فرانسه اقامت گزید. او در سه دهۀ اخیر نیز در زمینۀ معماری فعال بود و در طرح  و توسعۀ موزۀ کویت، بازسازی شهر تاریخی بلوا (Blois) در فرانسه  و طرح‌های مختلف دیگر ازجمله در ترکیه نقش داشت. او در میان معماران دیگر ایرانی از نسل قدیم، شخصیت شناخته‌شده‌ای  است و در میان ایرانیانی که در پاریس به ویژه در زمینه‌های هنری و ادبی فعالیت دارند، دوستان زیادی داشت.

مقتدر که عاشق ایران بود، پس از پایان تحصیلات و بازگشت به کشور توانست با مسافرت به نقاط مختلف ایران، با نکات اصولی سبک معماری و لوازم ساختمانی سنتی ایران آشنا شود و از این راه به شیوه خاصی از طراحی با ترکیب معماری سنتی ایران و معماری مدرن اروپایی دست یافت.  او در تمام پروژه‌هایی که به وی مراجعه می‌شد، همواره ترکیب این دو سبک معماری را در نظر داشت و هیچ‌گاه از آن دور نشد.

مقتدر ابتدا با یک معمار فرانسوی در تهران کار کرد و سپس با سه معمار ایرانی دیگر، «شرکت مدام» را برپا کرد و بیشتر کارهای معماری خود را در چارچوب این شرکت انجام می‌داد.

هنگامی که در ایجاد مرکز تکنولوژی هسته‌ای اصفهان که با همکاری کشور فرانسه انجام می‌گرفت از او برای هماهنگی ساختمان‌ها با سبک معماری ایرانی دعوت به همکاری شد، همواره کوشش می‌کرد که از این سبک حتی برای ساختمان آزمایشگاه‌ها استفاده کند. او همواره سعی داشت که مصالح ایرانی ازجمله آجر را در طرح‌های معماری خود مورد استفاده قرار دهد.

رضا مقتدر در سفرهای متعدد خود به مناطق مختلف ایران با باغ‌های ایرانی نیز آشنایی پیدا کرد. باغ ایرانی که در تاریخ سه هزار سالۀ خود بسیار الهام‌بخش بوده و  تأثیر زیادی نه ‌تنها بر هنر و ادبیات ایران بلکه در طراحی باغ‌‌ها در خارج از ایران داشته است، تأثیر زیادی بر روی او گذاشت. در سال ۲۰۰۳ میلادی او کتابی به زبان انگلیسی با همکاری مهدی خوانساری و مینوش یاوری به ‌نام «باغ ایرانی» در واشنگتن به چاپ رسانید. در این کتاب که به تصاویر زیادی از باغ ایرانی مزین است، به ‌تفصیل از باغ‌های سه‌هزار سال پیش که به ‌صورت باغ‌های شکار از آنها استفاده می‌شد، تا باغ‌های  گل و بلبل که حتی در دل کویر ایران ایجاد شده و تجسمی از بهشت بر روی زمین ارائه می‌داده، سخن رفته است.

رضا مقتدر در ۸ سال گذشته از بیماری کلیه‌ رنج می‌برد و به دیالیز نیاز داشت. سرانجام این بیماری و نارسایی قلب او را از پای درآورد و در روز پنج‌شنبه ۵ مارس در پاریس درگذشت. رضا مقتدر همسر خود گلرخ بزرگمهر را در سال ۲۰۰۶ از دست داد. از او سه دختر به نام‌های آویده، سودابه و لیلا باقی مانده‌اند که هر سه در پاریس مشغول به کار هستند.

گفته شده است.

در زیر شرح کارها و خدمات محمدرضا مقتدر و تصاویری از پاره‌ای از کارهای او دیده می‌شود.

متولد ۱۳۱۰ تهران

اخذ مدرک کارشناسی معماری از مدرسه معماری، پاریس ۱۳۳۵

جایزۀ بهترین دیپلم معماری از وزارت آموزش عالی فرانسه، پاریس ۱۳۳۵

جایزۀ اول غرفۀ نمایشگاه شرکت ملی نفت ایران ۱۳۳۹

جایزۀ اول طرح مجموعۀ مسکونی بانک سپه در تهرانپارس ۱۳۴۱

جایزۀ اول (مدال طلا) عکاسی معماری از سنتو ۱۳۴۵

جایزۀ اول «معماری ایرانی» از وزارت آبادانی و مسکن ۱۳۴۶

مشاغل و مسئولیت‌های گذشته:

همکار گروه مشاوران فرانسوی ژیکو ۱۳۳۶ـ ۱۳۳۸

عضو مؤسس مهندسان مشاور مقتدر، آندرف، تهران ۱۳۳۹

عضو مؤسس مهندسان مشاور مدام، ۱۳۴۶

عضو جامعۀ معماران فرانسه از ۱۳۶۰

مؤسس دفتر معماری، پاریس ۱۳۶۷

مؤسس دفتر معماری ۲الف ـ ۲ب پاریس ۱۳۶۷

فعالیت‌های حرفه‌ای:

طراحی پروژه‌های مهندسان مشاور مقتدر، آندرف و مدام

طرح جامع شهر تبریز ۱۳۴۶

مجتمع دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه شیراز و کوی دانشجویان باغ اِرَم ۱۳۴۶ـ ۱۳۶۳

کتابخانۀ دانشکدۀ پزشکی ؟؟؟

ساختمان‌های دانشکده‌های ادبیات و علوم، کتابخانۀ مرکزی و خوابگاه، دانشگاه شیراز ۱۳۵۳ـ ۱۳۵۸

دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه تبریز ۱۳۴۲

مرکز اداری و کانون دانشجویان دانشگاه تبریز ۱۳۵۰

مجموعۀ ورزشی دانشگاه تبریز ۱۳۵۳

دانشکدۀ کشاورزی و دانشکدۀ علوم دانشگاه اهواز ۱۳۵۱ ـ ۱۳۵۲

مدرسۀ پرستاری دانشگاه اهواز ۱۳۵۴

دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران ۱۳۵۵

هتل کاروانسرا، آبادان ۱۳۵۳

هتل انترناسیونال تبریز ۱۳۵۳

مهمانسرا و سینما آریانا شیراز ۱۳۵۴

طرح جامع  مرکز تکنولوژی هسته‌ای اصفهان

طرح توسعه موزۀ کویت ۱۳۶۱

طرح بازسازی باغ‌های تاریخی کاخ بلوا ـ فرانسه و طرح مجموعۀ جهانگردی در ازمیر، ترکیه ۱۳۶۳ ـ ۱۳۶۵

تهیه طرح آپادانا، فلوریدا آمریکا ۱۳۶۷

تهیۀ طرح تیپ یک رشته هتل در آسیای مرکزی ۱۳۶۹

طرح و نظارت ساختمان استودیوهای هنری، ساختمان مسکونی و بازسازی ساختمان، پاریس ۱۳۶۳ ـ ۱۳۷۴

تهیۀ گزارش حفاظت آب در فلات ایران، سازمان ملی یونسکو، پاریس، ۱۳۶۱

سخنرانی در کنگرۀ پژوهشگران جهان اسلام در مورد سهم معماری ایرانی در هنر اسلامی، فرانسه ۱۳۶۵

سخنرانی در کنگرۀ بین‌المللی تهران دربارۀ پایتخت در مرکز تحقیقات فرانسه ۱۳۶۸، سخنرانی در زمینۀ شیوۀ باغ ایرانی و تاریخ باغ‌سازی در ایران

دانشگاه سوربن ۳، پاریس ۱۳۷۹/ مؤسسۀ سلطنتی جغرافیا، لندن ۱۳۸۰/ دانشگاه رُم ۱۳۸۰/ بنیاد محمد مصدق، ژنو ۱۳۸۴/ موزۀ هنر و تاریخ ژنو ۱۳۸۵

ارائۀ رساله در آکادمی معماری فرانسه تحت عنوان بم، آخرین قلعۀ بزرگ کویر ۱۳۸۳