مینو یگانه – سفر مظفرالدین شاه قاجار به انگلستان در جریان دومین گردش اروپایی در دوران سلطنتاش با حاشیههایی چون خودداری شاه ادوارد از اعطای نشان «بند جوراب» به او و مراسم استقبال در عرشه کشتی تفریحی همراه بود.
مظفرالدین شاه که بعد از ترور پدرش ناصرالدین شاه بر تخت سلطنت نشست، همانند او به سفر فرنگ علاقمند بود و تا پایان عمرش سه بار به اروپا رفت؛ مسافرتهایی که برای ملت ایران پرخرج بود و هزینه این سفرها معمولا با گرفتن وام از روسیه و انگلستان در ازای اعطای امتیازات مختلف تامین میشد.
روابط دربار ایران و انگلیس ایجاب میکرد مظفرالدین شاه در سفر اول خود به اروپا به انگلستان برود اما مرگ ملکه ویکتوریا همه چیز را به هم زد. در اولین سفر به اروپا که مخارجاش با قراردادی بالغ بر ۲۳ میلیون و پانصد هزار روبل در ازای عایدات گمرکات ایران از روسیه تامین شده بود، شاه مدت هفت ماه از کشورهای روسیه، اتریش، سوئیس، آلمان، بلژیک، فرانسه و در راه بازگشت از ترکیه (عثمانی) دیدن کرد.
شاه ایران دو سال بعد بار دیگر با دریافت وام جدیدی به مبلغ ده میلیون روبل از روسیه و اعطای امتیازات تازهای در شمال ایران به روسها، عازم اروپا شد و این بار به انگلستان نیز رفت. این سفر که در ۲۲ فروردین ۱۲۸۲ آغاز شد شش ماه به طول انجامید و شاه از کشورهای اتریش، آلمان، بلژیک، ایتالیا بازدید کرد و سپس وارد انگلستان شد.
در آن روزها شاه ادوارد هفتم که تازه از عمل جراحی آپاندیس بهبود یافته بود از دیدار مظفرالدین شاه از آن کشور چندان خوشحال نبود و زمانی که به او اطلاع دادند برای تحکیم جایگاه انگلستان در ایران بهتر است نشان اشرافی «بند جوراب» را نیز به وی اعطا کند، خشمگین شد.
مظفرالدین شاه در تاریخ ۲۰ اوت ۱۹۰۲ وارد انگلستان شد و برخلاف تشریفات معمول به جای استقبال از او در قصر «باکینگهام» در کشتی تفریحی پادشاه انگلیس در بندر «پورتموث» مورد استقبال شاه و دربار انگلیس قرار گرفت.
شاه ادوارد فردای آن روز در کاخ «مالبرو» یک مهمانی رسمی به افتخار شاه ایران ترتیب داد اما اعطا نکردن نشان اشرافی «بند جوراب» به مظفرالدین شاه موجب ناخشنودی شاه ایران شد.
تلاش «آرتور بالفور» نخست وزیر وقت بریتانیا و سایر مسئولین دیپلماسی بریتانیا برای متقاعد کردن شاه ادوارد به اعطای نشان به شاه ایران در طول ده روز اقامت او در این کشور بیفایده بود چرا که وی معتقد بود این نشان نباید به یک غیر مسیحی داده شود. با این وجود خطر نفوذ روسیه در ایران باعث شد چندی پس از بازگشت مظفرالدین شاه به تهران، این نشان را برای او ارسال کرد.
عکس زیر که یکی از معدود تصاویر برجای مانده از سفر شاه ایران به انگلستان است مربوط به استقبال شاه ادوارد از وی بر روی عرشه کشتی تفریحی پادشاه انگلیس در «پورتموث» در تاریخ ۲۰ اوت ۱۹۰۲ برابر با ۲۸ مرداد ۱۲۸۱ شمسی است.
افراد حاضر در این عکسِ یادگاری نشسته از چپ: ولیعهد انگلستان شاهزاده جرج پنجم، مظفرالدین شاه، شهبانو الکساندرا، پادشاه انگلستان ادوارد هفتم، پرنسس ویکتوریا هستند. دیگر افراد حاضر در این عکس میرزا محمودخان «حکیم الملک» پزشک شاه و وزیر دربار، سمت چپ مظفرالدین شاه، میرزا علی اصغر خان «امین السلطان اتابک اعظم»، سمت راست مظفرالدین شاه و میربهادر، وزیر جنگ، پشت سر شهبانو الکساندرا هستند.
از دیگر نکات قابل تشخیص در این عکس الماس دریای نور نقش بسته بر روی کلاه مظفرالدیم شاه قاجار است.
