پناهندگی «سهمیه‌ای» یا «بازاسکان» چیست؟ (حنیف حیدرنژاد)

یکشنبه ۹ فروردین ۱۳۹۴ برابر با ۲۹ مارس ۲۰۱۵

پناه‌جویی که از کشور خود فرار کرده اما موفق نمی‌شود خود را به یک کشور امن که مفاد پذیرفتن پناهنده‌ مطابق کنوانسیون ژنو به تاریخ ۱۹۵۱ سازمان ملل را در ارتباط با پناهندگی امضاء کرده است، برساند و به ناچار در یک کشور دیگر می‌ماند، این امکان را دارد تا با اعلام درخواست پناهندگی به دفتر کمیساریای عالی امور پناهندگی سازمان ملل متحد[۱] منتظر بماند تا در صورت پذیرش پناهندگی‌اش به یک کشور دیگر منتقل شود.

برای مثال ترکیه یک کشور پناهنده‌پذیر نیست. اما به کمیساریای عالی امور پناهندگی سازمان ملل متحد اجازه داده تا با ایجاد یک دفتر در این کشور، درخواست پناهندگی پناه‌جویانی که خود را به ترکیه می‌رسانند بررسی کند. پناه‌جویانی که درخواست پناهندگی آنان در ترکیه از سوی سازمان ملل مورد پذیرش قرار گیرد باید منتظر بمانند تا یک کشور ثالث اعلام آمادگی کرده و وی را به عنوان “سهمیه”[۲] آن کشور پذیرفته و به وی اجازه اقامت دهد. این روند را «بازاسکان» یا «اسکان مجدد»[۳] پناهنده می‌نامند.

سازمان ملل متحد خود نمی‌تواند تصمیم بگیرد که چه پناه‌جوئی به کدام کشور منتقل شود، بلکه کشور پناهنده‌پذیر باید از قبل مطلع گشته و از بین یک لیست، افرادی را که خود مایل است بپذیرد «دست‌چین» کند. البته اگر پناه‌جو فامیل درجه یک در یک کشور پناهنده‌پذیر داشته باشد یا به زبان آن کشور مسلط باشد، شانس‌اش برای انتقال به کشوری که خود مایل است به آنجا برود بیشتر می‌شود.

کمیساریای عالی امور پناهندگی سازمان ملل هر ساله سهیمه سالیانه خود را بین تمام کشورهایی که در آنجا پناه‌جویان از این سازمان پذیرش گرفته‌اند تقسیم می‌کند. اما هر سال تعداد بسیار کمی موفق می‌شوند در چهارچوب این برنامه به کشورهای پذیرای پناهنده منتقل گردند زیرا در حالی که به گفته کمیساریای عالی پناهندگی ۸۰۰٫۰۰۰ پناه‌جو در جهان منتظرند تا در چهارچوب برنامه «باز اسکان» یا «اسکان مجدد» به کشور دیگری منتقل شوند، اما تنها شمار معدودی از کشورهای صنعتی و پناهنده‌پذیر چنین سهمیه‌ای را قبول کرده‌اند. ایالات متحده آمریکا به تنهائی ۸۰% کل سهمیه را به عهده دارد. کانادا، استرالیا، فنلاند، نروژ و هلند نیز از دیگر کشورهائی هستند که با این برنامه همکاری دارند.[۴] آلمان برای نخستین بار در پایان سال ۲۰۱۱ بود که اعلام کرد حاضر است برای سه سال ۹۰۰ پناه‌جو را بپذیرد (هر سال ۳۰۰ پناه‌جوی سهمیه‌ای).[۵]

جدول۱- آمار پناهندگان سهمیه‌ای و کشورهائی که به آنجا منتقل شده‌اند[۶]– سال ۲۰۰۷

علاوه بر برنامه بازاسکان پناهندگان، دولت آلمان می‌تواند هر وقت که خود مایل باشد به صورت فردی یا گروهی، پناه‌جویانی را که در کشور دیگری هستند پذیرفته و به آلمان منتقل کند. مثلا بعد از انتخابات ریاست جمهوری اسلامی در سال ۱۳۸۸/ ۲۰۰۹ ، آلمان در مجموع ۵۰ پناه‌جوی ایرانی را که در ترکیه بودند (خارج از برنامه سازمان ملل) پذیرفت و به آلمان منتقل کرد. اجرای هر دو برنامه، یعنی برنامه بازاسکان پناهندگان سهمیه‌ای و پذیرش پناهنده به دلایل انسانی، با هماهنگی و از طریق کمیساریای عالی امور پناهندگی سازمان ملل متحد انجام می‌گیرد.[۷]

در دسامبر ۲۰۱۳ ، ۱۹۲ پناه‌جوی سهمیه‌ای از ترکیه به آلمان وارد شدند[۸]. توزیع این پناه‌جویان در آلمان از قبل مشخص شده و آنها به ایالت‌های مختلف تقسیم شدند زیرا پناه‌جو نمی‌تواند خود محل زندگی‌اش را انتخاب کند مگر آنکه یک دلیل مهم خانوادگی یا پزشکی وجود داشته باشد که با استناد به آن بخواهد در نزد یا نزدیکی یکی از بستگان درجه یک خود زندگی کند که در این صورت شانس انتقال او به آن ایالت نیز بالا می‌رود. ۴۵ نفر از این تعداد در ایالت نورد راین وستفالن و بقیه در دیگر ایالت‌ها اسکان داده شدند[۹].

موقعیت اقامتی و امکاناتی که شامل پناهنده سهمیه‌ای می‌گردد

عنوان اقامتی: به پناهنده سهمیه‌ای، بر اساس بند ۲ از ماده ۲۳ قانون اقامت، حق اقامت تعلق می‌گیرد. این اقامت ابتدا سه ساله است. بر اساس تشخیص اداره خارجیان محل زندگی پناهنده، این اقامت بعد از سه سال می‌تواند به اقامت دائم تبدیل شود. دقت شود که تاکید شد می‌تواند، و نه حتما!

مسافرت: مسافرت پناهنده سهمیه‌ای به هر کشوری مجاز است، مگر ممنوعیت مسافرت به کشوری که در پاسپورت او قید شده باشد.

انتخاب محل زندگی: پناهنده سهمیه‌ای نمی‌تواند ایالت یا شهر محل زندگی‌اش را خودش انتخاب کند. او ابتدا سهمیه همان ایالت و شهر یا منطقه‌ای است که به آنجا تقسیم شده است. از آنجا که هر ایالت و شهر و شهرداری در امور پناهندگان بر اساس مصوبات محلی خود عمل می‌کند، پناهنده نیز شامل همین قوانین و مصوبات می‌گردد. از همین روست که برخی از پناهندگان که در شهر یا ایالت دیگری زندگی می‌کنند، وضعیت متفاوتی از بقیه‌ای که با هم آمده بودند دارند. این تفاوت به سیستم فدرال آلمان و اختیارات متفاوتی که هر ایالت و شهرداری در اجرای قانون یا تصویب قوانین جدید برای خود دارد بر می‌گردد. اگر پناهنده سهمیه‌ای کار پیدا کرده یا مشغول به تحصیل شود، یا قصد ازدواج داشته باشد، به این دلایل می‌تواند شهر محل خودش را تغییر دهد. اما اجرای آن نیز ایالت به ایالت می‌تواند متفاوت باشد.

اجازه کار: به پناهنده سهمیه‌ای از همان آغاز ورود به آلمان و پس از حل و فصل امور اداری‌اش اجازه کار تعلق می‌گیرد.

کلاس زبان انتگراسیون: یا کلاس زبان دولتی، کلاسی است که که در آن علاوه بر یاد گرفتن زبان آلمانی، در حد ابتدائی نیز برخی قوانین و سیستم زندگی در آلمان آموزش داده می‌شود. این کلاس شش ماه طول می‌کشد و اگر شرکت کننده در پایان کلاس، حد نصاب نمره لازم را نیاورد، دوره او برای سه ماه دیگر تجدید می‌شود. کارنامه قبولی این کلاس برای تمدید اقامت ضروری می‌باشد. این کلاس که از سوی امور پناهندگی و زیر نظر اداره کاریابی تشکیل می‌شود، به پناهنده سهمیه‌ای نیز تعلق می‌گیرد.

حقوق بیکاری و مسکن و بیمه درمانی: پناهنده سهیمه‌ای پس از حل و فصل امور اداری‌اش در آلمان زیر پوشش اداره کاریابی (جاب سنتر) قرار می‌گیرد. از همین طریق نیز باید برای تهیه خانه‌ای که به لحاظ متراژ و قیمت، مناسب او بوده و اداره کاریابی نیز آن را تائید کند، اقدام نماید. هم‌چنین با دریافت یک گواهی از اداره کاریابی می‌توان به یکی از انواع شرکت‌های عمومی بیمه درمانی مراجعه و عضو آن شد و با در دست داشتن کارت بیمه درمانی به پزشک مراجعه نمود.

کمک هزینه برای فرزند یا فرزندان: به پناهندگانی که فرزند دارند، به فرزندان آنها تا ۱۸ سالگی و در مواردی که بچه با پدر و مادر خود و در زیر یک سقف زندگی کرده و پدر و مادر وابسته به کمک‌های دولتی باشند، تا ۲۱ سالگی، کمک هزینه فرزند تعلق می‌گیرد. اداره کاریابی (جاب سنتر) مسئول این موضوع می‌باشد.

تحصیل و آموزش: پناهنده سهیمه‌ای یا کودکان او از اجازه تحصیل و آموزش برخوردار می‌باشند. کودکان تا ۱۸ سالگی موظف به رفتن به مدرسه هستند و بزرگسالان اگر مایل باشند که ادامه تحصیل داده یا یک دوره آموزشی را بگذرانند، در صورتی که شرایط آن را داشته باشند، می‌توانند حتی از کمک هزینه تحصیلی برخوردار گردند.

توصیه:همان طور که گفته شد آلمان یک کشور فدرال است. هر ایالت و هر شهر و ناحیه (شهرداری) می‌تواند قوانین و مصوبات متفاوتی از دیگر شهرها داشته باشد. در صورتی که شما پناهنده، پناهنده سهمیه‌ای یا پناهنده به دلیل انسانی هستید و در صورتی که در برخورداری از کمک‌های دولتی یا حقوقی که به شما تعلق می‌گیرد با مشکلی مواجه هستید، به یک وکیل یا مرکز مشاوره در امور پناهندگی و مهاجران مراجعه کنید.

—————————————————————–

حنیف حیدرنژاد، مددکار اجتماعی و مشاور در امور پناهندگی و مهاجران است.

http://www.hanifhidarnejad.com

منابع:

موقعیت حقوقی پناهندگان سهمیه‌ای در آلمان

http://www.nds-fluerat.org/leitfaden/15-hinweise-fuer-andere-fluechtlingsgruppen/135-aufenthaltsgewaehrung-nach-23-abs-2-aufenthg/

جدول موقعیت اقامتی و خدمات اجتماعی

Das Zuwanderungsgesetz 2013

schnell, einfach, übersichtlich, Tabellen zu den Aufenthaltspapieren

http://www.einwanderer.net/fileadmin/downloads/tabellen_und_uebersichten/Tabellen_Auftitel_Rechtsgrundlagen_Stand_2013.pdf

روند انتخاب و انتقال پناهنده سهمیه‌ای به کشورهای ثالث- آلمانی

http://www.save-me-berlin.de/tl_files/dokumente/UNHCR_Laenderbeispiele_Resettlement.pdf