نقش «علی» و «اِرنست» در پیشرفت مذاکرات (محمدرضا حمیدی)

مذاکرات نفس‌گیر میان جمهوری اسلامی و کشورهای ۱+۵ با حضور وزرای خارجه آنها در لوزان سوئیس به مراحل حساس خود رسیده است. وزیر خارجه چین نیز پس از وزیر خارجه روسیه، پیش از اعلام نتیجه‌ای، به کشورش بازگشت و قائم مقام خود را در لوزان باقی گذاشت.

در سال‌های اخیر کمتر مذاکراتی میان نمایندگان رده بالای کشورهای صنعتی تا این اندازه حائز اهمیت بوده است و این نخستین بار است که بالاترین مقامات سیاسی یک کشور در مذاکراتی به این درجه اهمیت برای قبول نظرات و پیشنهادات طرف مقابل باید تائید رهبر مذهبی (علی خامنه‌ای) خود را هم داشته باشند.

علی اکبر صالحی و ارنست مونیز دیپلمات‌های اتمی هستند که در مورد مسائل فنی مربوط به مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ که موجب اختلافات زیادی در این گفتگوها بوده است، اظهار نظر می‌کنند.

به نوشته نیویورک تایمز علی اکبر صالحی و ارنست مونیز که هر دو از دانشگاه معروف MIT انستیتوی تکنولوژی ماساچوست دکترای فیزیک هسته‌ای دارند با اطلاعات وسیع فنی خود در رسیدن به نتیجه مطلوب در این مذاکرات و رفع اختلافات طرفین کمک زیادی کرده‌اند. مونیز در دهه ۱۹۷۰ بعد از دریافت درجه دکترای فیزیک از موسسه تکنولوژی ماساچوست به تدریس در دانشگاه پرداخت و همزمان به مسئولیت‌های بالای دولتی نیز گمارده شد.

علی اکبر صالحی هم در همان دانشگاه درس خواند و پایان‌نامه‌اش را در مورد راکتورهای نوترون سریع تنظیم کرده بود.

این دو نفر یکدیگر را نمی‌شناختند اما زمانی که دانشگاه را ترک کردند مسیرهایی مشابه را دنبال نمودند. مونیز به یکی از مورد احترام‌ترین فیزیکدانان هسته‌ای آمریکا تبدیل شد و در حال حاضر وزیر انرژی آمریکاست. صالحی هم یکی از آخرین ایرانیانی بود که به انجام مطالعات هسته‌ای در آمریکا پرداخت سپس به ایران بازگشت و عهده‌دار نظارت بر برنامه هسته‌ای شد.

و حالا پس از گذشت چهل سال، این دو نفر درگیر مذاکراتی رو در رو و فشرده هستند، آن هم در حالی که مهلت دستیابی به توافق بسیار اندک است.

این توافق یکی از مهم‌ترین و مناقشه برانگیزترین توافق‌های بین‌المللی در چند دهه گذشته در جهان به حساب می‌آید.

مونیز و صالحی مذاکره‌کنندگان شماره ۲  کشورهای خود هستند. آنها را باید دیپلمات‌های اتمی نام داد که به طیف گسترده مسائل فنی رسیدگی می‌کنند که در جریان گفتگوها به اختلافات سیاسی تبدیل شده است. نقش مونیز و صالحی به عنوان نمایندگان مذاکره کنندگان ارشد یعنی جان کری وزیر امور خارجه آمریکا و محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران  نشان می‌دهد دو طرف با پیچیده‌ترین مسائل در مورد نوع زیر ساخت‌های هسته‌ای روبرو هستند که به ایران اجازه داده خواهد داد در اختیار داشته باشد. در روزهای اخیر، این مباحث با موانعی روبرو شدند. مونیز و صالحی قبلا تنها یک بار آن هم بیش از ۱۰ سال قبل در وین با یکدیگر ملاقات کرده بودند. اما آن دو در پنج هفته گذشته، بیش از ۲۰ ساعت با هم مذاکره کردند.

مونیز گفت ما رابطه‌ای خوبی داریم، صالحی رسمی بودن خود را کنار گذاشته و او را علی صدا می‌کنم. در حال حاضر این دو نفر، ساعت‌ها ناپدید می‌شوند و در اتاق کنفرانس محل برگزاری مذاکرات با یکدیگر صحبت می‌کنند.

مونیز ۷۰ ساله نقش خود را به خوبی درک می‌کند. او نه تنها به ارائه دانش فنی می‌پردازد بلکه پوشش سیاسی هم برای کری به وجود آورده است. اگر توافق در چارچوب مذاکرات به دست بیاید، این مونیز است که باید تایید کنگره، اسرائیل و متحدان عرب را جلب کند که ایران قادر به مونتاژ مواد خام برای یک سلاح هسته‌ای در کمتر از یک سال نخواهد بود.

یکی از اعضای دولت آمریکا که خواست نامش اعلام نشود، گفت: «اظهار نظر در مسایل هسته‌ای کار مونیز است نه جان کری.»

صالحی که ۶۶ سال دارد هم مشکلات خاص خود را در قبولاندن توافق در تهران دارد. در روزهای اخیر، او لحنی کاملا مثبت در رسانه‌ها در پیش گرفته به این معنا که مدعی شده تمام اختلافات فنی با آمریکا حل و فصل شده است. برخی از مقامات آمریکایی این شیوه عمل صالحی را تلاشی برای مقصر نشان دادن واشنگتن در صورت شکست مذاکرات تعبیر می‌کنند.

صالحی و مونیز کمی بیش از یک ماه پیش وارد این مذاکرات پرتنش شدند. و ایرانی‌ها اعلام کردند صالحی وزیر امور خارجه پیشین ایران که نماینده این کشور در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین هم بوده در مذاکرات هسته‌ای حضور می‌یابد.

از سوی دیگر خبرگزاری بلومبرگ از قول دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی گفته است در صورت توافق هسته‌ای، برخی تحریم‌ها علیه ایران دست ‌کم تا ۱۰ سال دیگر باقی خواهد ماند.

اما اصرار ایران بر رفع فوری تحریم‌های سازمان ملل مانع اصلی رسیدن به تفاهم بر سر چارچوب توافق هسته‌ای تا روز ۳۱ مارس بوده است زیرا ۱+۵ می‌گوید برخی تحریم‌ها علیه ایران تا ده سال پا برجا بماند.