انتشار خبر توافق اتمی با شادی و شعار پشتیبانی در تهران استقبال شد
مذاکرات هستهای ایران و قدرتهای بزرگ در لوزان سوییس بعد از هشت روز پرتلاش سرانجام با صدور بیانیهای در مورد چارچوب یک توافقنامه نهایی به پایان رسید و قرار شد که طرفین در اسرع وقت نگارش متن نهایی را آغاز کنند.
تفاهم به دست آمده در لوزان رئوس کلی محدودیت برنامه هستهای ایران به ویژه در عرصههای غنیسازی و تحقیق و توسعه سانتریفوژها و رآکتور آب سنگین اراک را مشخص میسازد که هدف اصلی آن مسدود ساختن تمام راههای دسترسی ایران به سلاح هستهای خواهد بود .
در مقابل، قدرتهای بزرگ به جمهوری اسلامی قول دادند که به تحریمهای کمرشکن اقتصادی، مالی و نفتی پایان داده شود البته مشروط بر آنکه تهران به تمام تعهدات خود در قبال توافقنامه نهایی عمل کند.
تحریمهای مرتبط با برنامه هستهای ایران که از سوی آمریکا، سازمان ملل و اتحادیه اروپا برقرار شده پس از آنکه آژانس پیروی ایران از توافق از جمله پاسخ به تمام پرسشهای مربوط به ابعاد نظامی احتمالی برنامه هستهای را تایید کند به حال تعلیق در خواهند آمد. اما تحریمهایی که در رابطه با حمایت ایران از تروریسم و نقض حقوق بشر اعمال شده به قوت خود باقی خواهند ماند.
محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران از این توافق به عنوان توافق «بُرد- بُرد» یاد کرد و در بازگشت به تهران اعلام نمود که ایران بر اساس این تفاهمنامه روند «غنیسازی خود» را با «ضوابط خاص» به مدت ده سال «محدود» خواهد کرد. اما نگاهی دقیق به سند ۴ صفحهای وزارت خارجه آمریکا در مورد پارامترهای برنامه جامع اقدام مشترک در مورد برنامه هستهای ایران نشان میدهد که کفه توافق لوزان بیشتر به سمت اهداف غرب سنگینی میکند.
جان کری وزیر امورخارجه آمریکا در بیاناتی که پس از اعلام تفاهم سیاسی با ایران بیان داشت تاکید کرد که هدف قدرتهای بزرگ پیوسته دستیابی به توافقی خوب بوده و امروز میتواند بگوید که تفاهم سیاسی با جزییات آن بنیادی محکم برای توافق خوبی است که به دنبالش بودهایم. این بنیاد توافقی است که برای یک دوره پانزده ساله ذخیره اورانیوم غنی شده ایران را به میزان ۹۸ درصد کاهش خواهد داد و برای ۱۰ سال به میزان دو سوم از تعداد دستگاههای سانتریفوژ نصب شده ایران خواهد کاست و آن را از ۱۹۰۰۰ به حدود ۶۰۰۰ کاهش خواهد داد. این توافق گریز زمانی ایران به سوی بمب اتم را در صورتی که تهران راه سرپیچی از توافق در پیش بگیرد از ۲ تا ۳ ماه کنونی به ۱ سال افزایش خواهد داد. این مدت حدود ۶ برابر زمان کنونی و زمانی است که در ۳ سال گذشته بوده است.
فیلیپ هاموند وزیر امورخارجه بریتانیا نیز ضمن ستایش از تفاهم سیاسی کسب شده بین ایران و جامعه جهانی تأکید کرد که این کاملا فراتر از آن چیزی بود که بسیاری از ما حتی ۱۸ ماه پیش فکر میکردیم مقدور باشد. هاموند افزود مسلما افرادی خواهند بود که در صدد اخلال در این جریان بر آیند. منتقدینی که حتی پیش از دیدن جزییات خواهند گفت که این توافق به اندازه کافی خوب نیست. ما اما خطوط قرمز خود را میدانیم و کاملا به آنها متعهد بودیم و با همتایان ایرانی خود در مورد چگونگی اجرای این توافق در محدوده خطوط قرمز هم ما و هم آنها همکاری کردهایم.
در واشنگتن پرزیدنت اوباما آن را «توافقی خوب» و «تاریخی» توصیف کرد که نگرانیها در مورد جاهطلبیهای هستهای ایران را برطرف میکند. رییس جمهوری آمریکا که بخش بزرگی از سرمایه سیاسی خود را در دوره دوم زمامداریاش صرف حصول توافق هستهای با ایران کرده است تاکید کرد که این چهارچوب هر راهی را که ایران ممکن است برای دستیابی به بمب اتم دنبال کند مسدود میسازد.
اما مخالفان این تفاهم از جمله اسراییل و رهبران جمهوریخواه کنگره نظراتی توأم با شک و تردید ابراز داشتند. آنها از این بابت که توافق به اندازه کافی از ظرفیت ایران برای تولید سلاح هستهای نمیکاهد و یا اجازه بازرسیهای سرزده و موشکافانه را نمیدهد راضی نیستند.
در رابطه با همین انتقادات، اوباما تاکید کرد که این توافق بر پایه اعتماد به ایران استوار نخواهد بود بلکه پایه و مبنای آن یک مکانیزم راستیآزمایی بیسابقه خواهد بود. اوباما در حملهای تلویحی به کنگره گفت مسائل مورد نظر بسیار بزرگتر از آن هستند که هدف چک و چانهزنیهای سیاسی قرار گیرند. به گفته اوباما اینها مسائل مربوط به جنگ و صلحاند و اگر کنگره این توافق را ساقط کند وحدت بینالمللی سقوط خواهد کرد و راه بروز مناقشه گسترش خواهد یافت.
رییس جمهوری امریکا همچنین کوشید تا این توافق را به عنوان راهی برای کاستن از احتمال شعلهور شدن بیشتر خاورمیانه در آتش جنگ و بی ثبات شدن بیشتر آن بر اثر ورود یک ایران هستهای به صحنه عرضه کند. اوباما گفت که با ملک سلمان پادشاه عربستان صحبت کرده و از او و دیگر رهبران عرب دعوت کرده است که بهار امسال برای گفتگو در مورد مسائل امنیتی در کمپ دیوید گرد هم آیند.
بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسراییل که سرسختترین منتقد دیپلماسی با ایران است دیگر مخاطب تلفنی رییس جمهوری امریکا بود . نتانیاهو به اوباما گفت توافقی که براساس این تفاهم تنظیم شود «بقای اسراییل را تهدید خواهد کرد». به گفته کاخ سفید باراک اوباما به نتانیاهو اطمینان خاطر داده است که این توافق از دامنه نگرانی آمریکا نسبت به حمایت ایران از تروریسم و تهدیدها نسبت به اسراییل نخواهد کاست.
فدریکا موگرینی و جواد ظریف در اعلامیههای خود به زبان انگلیسی و فارسی از این تفاهم به عنوان گامی تعیین کننده یاد کردند. ظریف به خبرنگاران گفت: ما گامی بزرگ برداشتهایم اما هنوز تا جایی که باید به آن برسیم فاصله داریم. اما ظریف ابراز امیدواری کرد که توافق نهایی بتواند از دامنه سوءظن بین ایران و امریکا بکاهد .
ظریف دیشب با هواپیمای ایران ایر از ژنو به تهران بازگشت و در محوطه بیرون فرودگاه با استقبال گروهی از مردم که به افتخار او و روحانی شعار میدادند روبرو شد. در ویدیویی که از ظریف در داخل هواپیما انتشار یافته میبینیم که او میگوید: آمریکاییها یک مشت دروغ گفتند و من ایمیل تندی در موردش به کری فرستادم.
در صفحات شبکههای اجتماعی نیز نظرات متفاوتی در مورد تفاهم سیاسی ایران و جامعه جهانی به چشم میخورد که مروری بر آنها نشان میدهد که برخی از ایرانیان نسبت به روند این تفاهم سیاسی و تأثیرات آن بیاعتماد هستند. این در حالیست که گروهی در خیابانهای تهران و در برابر ساختمان وزارت خارجه به شادی و سر دادن سرود و شعار در حمایت از توافق هستهای پرداختند.
فریبا ایرانی مینویسد: «وای که چه روزی بر سر این مردم آمده همه به گوسفندانی مطیع دست سلاخ تبدیل شدند…میلیاردها هزینه این مردم به باد رفت و زیر فشار قرار گرفتن مردم و تن دادن به کلیه فروشی و تن فروشی و… همه نه تنها نتیجهای حاصل نشد بلکه با شرمندگی پذیرفتیم که این دولت تدبیر هر غلطی که بخواهد بکند میکند، اختلاس، اعدام، قتل، تجاوز، شکنجه و… ) و هیچ کس هم نه تنها اعتراضی ندارد بلکه پایکوبی هم میکنند!»
جواد بیات اینگونه کامنت داده است:«ملت جوگیری داریم کلا. نمیگم شرایط فرق نمیکنه، یه کم بهتر میشه ولی ما مردم بدبختی هستیم. همه فکر میکنن از فردا همه چیز ارزون میشه و نفت میاد سر سفرهها و اجناس خارجی. ولی چیزی که مشخصه اینه که ما ضعیفا سالهاست مُردیم».
شیوا اسدی مینویسد: «چرا یه سری خودشونو عقل کل میدونن و مردم رو خنگ؟»
و اما از آن سو، شاید این اظهار نظر حسین شریعتمداری مدیر مسئول کیهان تهران مبنی بر اینکه «در یک کلمه باید گفت که اسب زین شده را دادهایم و افسار پاره تحویل گرفتهایم» زبان حال بسیاری از تندروها و دلواپسان داخلی باشد که فکر میکنند روحانی و ظریف به احتمال زیاد با تایید ولی فقیه همه به اصطلاح دکان هستهای را به طرف مقابل واگذار کردهاند.