بیژن فرهودی – یکی از مهم‌ترین تبعات یک توافق هسته‌ای احتمالی بین ایران و جامعه جهانی تغییرات در دورنمای عرضه نفت و بهای آن در بازار خواهد بود.
جمهوری اسلامی امیدواراست که ظرف چند ماه صادرات نفت خود را که اکنون حدود ۱ تا ۱ میلیون و دویست هزار بشکه در روز است به ۲ میلیون بشکه افزایش دهد. هر چند بیشتر کارشناسان معتقدند که با توجه به مشکلات زیرساختی صنعت نفت ایران این افزایش حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود و آن هم به حداقل یک سال زمان نیاز دارد.
در این میان تازه‌ترین برآورد یک ارگان دولتی آمریکا حاکیست که «اگر» تحریم‌ها برداشته شود، که این البته خود «اگرِ» بزرگی است، بهای نفت خام در سال ۲۰۱۶ بشکه‌ای ۵ تا ۱۵ دلار کاهش خواهد یافت. این نظر را ادم سیمنسکی رییس اداره اطلاعات انرژی آمریکا در جلسه‌ای با قانون‌گذاران در کمیته انرژی و منابع طبیعی سنا ابراز داشت.
چشم‌انداز عرضه ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون بشکه نفت اضافی به بازار از سوی ایران در سال ۲۰۱۶ یا ۲۰۱۷ و حتی مقداری بیش از این تا قبل از پایان این دهه یکی از بزرگ‌ترین تاثیرات را بر دورنمای میان‌‌مدت بازار نفت خواهد داشت.
در گزارشی به قلم جان کمپ که توسط رویترز منتشر شده این تحلیلگر امور نفت در لندن یادآور می‌شود که اگر چه بهای «نفت خام برنت» برای تحویل در ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ طی چند هفته گذشته سیر صعودی پیموده و اندکی بیشتر از پایان سال ۲۰۱۴ است، بهای نفت برای تحویل در ۲۰۱۶ و ورای آن سیر نزولی خواهد پیمود. کمپ افزایش در ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ را ناشی از کاهش عملیات حفاری در آمریکا و در نتیجه کاهش تولید نفت در آمریکا در ماه‌های آتی می‌داند ولی کاهش بها در سال ۲۰۱۶ و بعد از آن را به تاثیر ورود نفت اضافی ایران به بازارهای بین‌المللی نسبت می‌دهد.
مذاکره‌کنندگان ایران و ۱+۵ در پی دستیابی به تفاهم لوزان در ۱۳ فروردین برابر با ۲ آوریل اکنون تا ۳۰ ژوئن برابر با ۹ تیر مهلت دارند تا این تفاهم را به یک توافق مکتوب لازم‌الاجرا تبدیل کنند. البته بیشتر ناظران بر این باورند که برای کسب موافقت کنگره با این توافق، تکمیل کارهای مقدماتی توسط ایران و صدور یک قطع‌نامه از سوی شورای امنیت سازمان ملل به ۶ تا ۱۸ ماه وقت نیاز خواهد بود. حال با این تصور که همه این کارها در مدت زمانی متوسط یعنی حدود ۱۲ ماه صورت پذیرد نفت اضافی از سوی ایران از ژوئن ۲۰۱۶ یعنی تقریبا ۱۳ ماه دیگر وارد بازارهای بین‌المللی خواهد شد.
اما یک تحلیلگر دیگر نفتی در لندن با برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا که به گفته وی برآوردی مبالغه‌آمیز از تاثیر بازگشت نفت ایران به بازار است موافق نیست. نصیر شیرخانی کارشناس نفتی در گفتگویی با کیهان لندن می‌گوید عرضه نفت اضافی از سوی ایران بازار را اشباع نخواهد کرد و در ضمن با کاهش تولید نفت شیل توسط آمریکا و نیز رشد مورد انتظار در تقاضای جهانی برای انرژی جبران خواهد شد.
آقای شیرخانی تاثیر پایان تحریم ایران بر بهای گاز خارج از آمریکا را ناچیز می‌داند چرا که قیمت این ماده در اروپا و آسیا به لطف کمبود گاز و تقاضا برای انرژی پاک در سطحی نسبتا بالاست. وی معتقد است «زمانی که تحریم‌ها برداشته شود می‌توان انتظار داشت ایران به صورت یکی از مقصدهای اصلی کمپانی‌های نفتی بین‌المللی درآید که سودای توسعه ذخائر عظیم گاز ایران را در سر می‌پرورانند.» وی می‌افزاید ایران می‌تواند در آینده به یک صادرکننده عمده گاز به کشورهای همسایه چون عراق، کویت و عمان تبدیل شود و در عین حال چون هیچ کشور دیگری در منطقه با چنین مازادی برای صادرات وجود ندارد ایران در موقعیت خوبی قرار دارد که قیمتی جذاب برای گاز به خریداران پیشنهاد کند.
به گفته نصیر شیرخانی، به دور از خلیج فارس نیز اتحادیه اروپا با هدف کاهش اتکا به گاز روسیه نظر مساعدی نسبت به توسعه منابع گاز ایران خواهد داشت.
مقامات جمهوری اسلامی با این اعتقاد که ساختار تحریم‌ها از هم اکنون شکسته شده است به فکر سفر به کشورهای مختلف با هدف افزایش صادرات و همکاری‌های نفتی افتاده‌اند که شاید مهم‌ترین آن دیدار هیئت نفتی ایران از پکن در ماه جاری میلادی برای مذاکره در مورد پروژه‌های نفت و گاز بود. به گفته امیرحسین زمانی‌نیا معاون امور بین‌الملل وزارت نفت که سرپرستی این هیئت را برعهده داشت، چین چند پروژه بزرگ در ایران دارد و در این سفر گفتگوهایی برای حل و
فصل مسائل مربوط به آنها صورت گرفت.
