نمایندگان جمهوری اسلامی و گروه ۱+۵ در لوزان اعلام کردند به چهارچوبی برای توافقی جامع پیرامون برنامه هستهای ایران دست پیدا کردهاند. توافقی که از زوایایی پس از اعلام آن با چالشهای جدی از هر دو سوی میز مذاکرات روبرو شد.
انتشار «فکت شیت» از سوی ایالات متحده آمریکا و یا سخنان رهبر جمهوری اسلامی شاید مهمترین آنها اما تنها بخشی از آنها باشد.
اس-۳۰۰هایی که دیگر تحریم نیستند
خبر لغو تحریم قرارداد ۸۰۰ میلیون دلاری سیستم موشکی اس-۳۰۰ از سوی روسیه، به گفته مقامات اسرائیلی «نتیجه مستقیم مشروعیت ایران از توافق اتمی» است. یووال استاینیتز گفته است که لغو تحریمها و ارسال این سیستم موشکی «ثابت می کند که رشد اقتصادی ایران در پی رفع تحریمها، برای مسلح شدن و نه رفاه مردم ایران به کار گرفته خواهد شد».
وزیر دفاع اسرائیل نیز در گفتگویی جداگانه با ابراز نگرانی از ارسال این سیستم موشکی به ایران گفته است: «ما همچنان به هشدارهای خود نسبت به توافق بدی که شامل تروریسم، تجهیزات موشکی و ابعاد سلاحهای اتمی ایران نباشد را ادامه میدهیم».
در همین حال سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه با تاکید بر اینکه این یک سیستم دفاعی موشکی است گفته است «ما نمیخواهیم هیچ کشوری از جمله اسرائیل را در موقعیت خطر قرار دهیم». او در بخشی دیگر از مصاحبه خود با اشاره به تحولات هفتههای اخیر در یمن «ایران را مستحق دارا بودن یک سیستم موشکی مدرن» دانست. از سویی دیگر آلکسی پوشکف رئیس کمیته سیاست خارجی دومای روسیه نیز با اشاره به اینکه این سیستم موشکی امنیت اسرائیل را به خطر نخواهد انداخت تاکید میکند «من مخالف نظر برخی از سیاستمداران اسرائیل از جمله بنیامین نتانیاهو هستم که بر این باورند جلوگیری از امکان حمله هوایی این کشور به ایران، در واقع تهدید امنیت اسرائیل محسوب میشود».
اما سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده با اشاره به «اقدامات تنش برانگیز جمهوری اسلامی در منطقه از جمله در یمن، سوریه و لبنان» ارسال این سیستم موشکی را نادرست دانسته و از سویی دیگر تاکید کرده است که اقدام روسیه بر اتحاد طرفهای مذاکرهکننده بر سر برنامه اتمی ایران تاثیری نخواهد داشت. در همین حال باراک اوباما نسبت به «عقبنشینی» از تحریمهای بینالمللی برای جلوگیری ایران از برنامه تسلیحاتی اتمیاش هشدار داد اما اضافه کرده است که از ارسال این سیستم موشکی «شگفتزده نشده است». رئیس جمهور ایالات متحده در کنفرانس خبری مشترک با نخست وزیر ایتالیا با اشاره به وضعیت بد اقتصادی روسیه، ارسال این موشکها به ایران را «یک فروش قابل توجه» قلمداد کرده است.
باراک اوباما پس از تفاهم در لوزان تاکید کرده بود که لغو تحریمهای بینالمللی تنها شامل تحریمهای هستهای جمهوری اسلامی خواهد بود و از سویی دیگر وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه تاکید دارد که مذاکرات بین ایران و ۱+۵ تنها بر سر برنامه اتمی است و اضافه میکند: «بگذارید بسیار روشن و صریح بگویم، هیچ گونه معامله بزرگی با ایران در راه نیست. مذاکراه در باره برنامه اتمی آنهاست و ما به خوبی از آنچه در منطقه میگذرد آگاه هستیم. همه تحریمهای ما در ارتباط با تروریسم، یا در مورد نقض حقوق بشر، و همه نگرانیهای ما در مورد بی ثباتی منطقه به جای خود باقی هستند».
بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل نیز در آخرین واکنش به برنامه تسلیحاتی ایران گفته است: «یک چیز هرگز تغییر نمیکند و آن حک شدن شعار مرگ بر اسرائیل به روی موشکهای ایران است».
رقابت هستهای در منطقه بالا میگیرد
بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران هفته گذشته خبر از احداث دو نیروگاه جدید هستهای با همکاری روسیه و احتمالا چند نیروگاه دیگر با حضور چین خبر داد. کمالوندی مشخص نکرده است که این دو نیروگاه ادامه قرارداد سال گذشته ایران و روسیه برای احداث دو نیروگاه جدید در کنار نیروگاه بوشهر است و یا نیروگاههایی که علی اکبر صالحی از احداث آنها در جزیره مکران خبر داده است. صالحی در یک گفتگوی تلویزیونی از سیاست جدید هستهای جمهوری اسلامی مبنی بر ساخت نیروگاههای کوچک سخن به میان آورده و گفته است: «به این نتیجه رسیدهام که هرچه نیروگاهها کوچکتر باشد از جهات مختلف مفیدتر خواهد بود. این نیروگاههای کوچک میتوانند در جای جای مختلف کشورمان تعبیه شوند و به آب فراوان و خطوط انتقال برق نیاز ندارند».
در همین حال گفته میشود بر اساس قرارداد جدیدی که میان ایران و روسیه منعقد شده است روسیه ۸ نیروگاه جدید در نقاط مختلف ایران احداث و در همین راستا معاون سازمان «روس اتم» هفته آینده برای مذاکره پیرامون گسترش همکاریهای اتمی با مقامات جمهوری اسلامی به ایران سفر خواهد کرد.
از سویی دیگر چین نیز در این میان پیش از نهایی شدن توافق هستهای وارد بازار هستهای ایران شده است و برای احداث ۵ نیروگاه اتمی جدید با جمهوری اسلامی همکاری میکند.
این در حالی است که ترکیه، اردن و نیجریه نیز به تازگی قراردادهایی را با روسیه برای تاسیس نیروگاههای اتمی امضا کردهاند. به این لیست عربستان سعودی، امارات عربی متحده و مصر را نیز باید اضافه کرد که اعلام کردهاند در سالهای آینده دست به راهاندازی نیروگاههای اتمی در کشورشان خواهند زد.
با اینکه احداث نیروگاههای اتمی به معنی ساخت سلاحهای اتمی نیست اما تاسیس این نیروگاهها در منطقه میتواند در آینده چهرهی متفاوتی از خاورمیانه ترسیم کند. جان کارلسون کارشناس هستهای و مدیر کل دفتر پادمانها و منع تکثیر استرالیا این وضعیت را «کابوس رقابت هستهای در خاورمیانه» میداند و در مقالهای با همین عنوان مینویسد: «این موضوع که ایران ظاهرا از تلاش برای دستیابی به تسلیحات هستهای دست برداشته است، کافی و نتیجه قابل قبولی نیست . ما شاهد این هستیم که برخی از همسایگان ایران خواهان توسعه برنامههای هستهای هستند. به وجود آمدن شرایطی که بر اساس آن رقابتی راهبردی در زمینه قابلیتهای هستهای به راه افتد سبب بیثبات شدن خاورمیانه میشود». کارلسون در بخشی دیگر از مقاله خود مینویسد: «اگر ایران در پی دستیابی به سلاح هستهای باشد، برتریهای کنونی آن به مرور زمان بین خواهد رفت چراکه دیگر کشورها [در خاورمیانه] نیز تلاش خواهند کرد به چنین قابلیتی دست یابند. در نهایت ایران شاهد همسایگانی خواهد بود که یا مسلح به سلاح هستهای هستند یا قابلیت هستهای شدن دارند و در چنین شرایطی اوضاع بسیار خطرناک تر آن چیزی خواهد بود که می توان تصور کرد».
پاسخ با سرب داغ
حسین سلامی جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران در یک برنامه زنده تلویزیونی با اشاره به اینکه «اجازه بازدید خارجی ها از مراکز نظامی ایران را نخواهیم داد» تاکید میکند «اینکه یک بازرس خارجی به پادگان نظامی سر بزند، به معنی اشغال سرزمین است». او در بخشی دیگر از این برنامه گفته است «هرکس از این حرفها [بازدید از مراکز نظامی ایران] بزند، جواب آن را با سرب داغ خواهیم داد». سلامی همچنین در مورد مشروط بودن رفع تحریمها به گزارشهای بازرسان آژانس بینالملل انرژی اتمی با خطاب کردن طرفهای مذاکره پیرامون برنامه اتمی جمهوری اسلامی به «دشمن» گفته است: «ما میگوییم هرگز بر اساس راستیآزمایی با دشمن توافق نمیکنیم چرا که بیاعتمادی ما به آنها بی انتهاست».
جانشین فرمانده سپاه پاسداران همچنین با تایید اینکه «صدها هزار موشک در اختیار حزبالله لبنان و مقاومت فلسطین» به جایگاه سیاسی نخست وزیر اسرائیل اشاره میکرده و گفته است: «نتانیاهو دارای حداقل اعتبار سیاسی است. ترجیح میدهم به جای گوش دادن به حرفهای او، کارتن «گوریل انگوری» را ببینم».
رهبر جمهوری اسلامی نیز در دیدار با فرماندهان و جمعی از کادرهای ارتش جمهور اسلامی خطاب به منتقدان به تعبیر او «برنامه دفاعی» ایران گفته است: «طرف مقابل با وقاحت مرتب ما را تهدید نظامی میکند. این غلط اضافی را میکنند بعد میگویند جمهوری اسلامی توان دفاعی نداشته باشد». خامنهای در بخشی دیگر از صحبتهای خود گفته است: «بعد از مدتی سکوت طرف مقابل، یکی از مقامات آنها اخیرا بار دیگر از گزینه های روی میز سخن گفته است. آنها از یک طرف این گونه لاف میزنند و از طرف دیگر میگویند جمهوری اسلامی ایران باید پیشرفتهای دفاعی خود را متوقف کند که سخنی ابلهانه است».
