بیژن فرهودی – اقدام اخیر ایران به توقیف یک کشتی باربری دانمارک در تنگه هرمز که با پرچم جزایر مارشال حرکت می‌کرد با واکنشی قوی از سوی پنتاگون روبرو شده است. به گفته وزارت دفاع آمریکا نیروی دریایی ایالات متحده از این هفته شروع به همراهی کشتی‌هایی کرده که با پرچم این کشور در این آبراه حیاتی حرکت می‌کنند.
آمریکا براساس قراردادی با جزایر مارشال که در سال ۱۹۸۶ به آن استقلال داد مسئولیت دفاع از این کشور کوچک واقع در اقیانوس آرام را برعهده دارد.
کشتی مرسک تیگریس روز سه‌شنبه ۲۸ آوریل به دستور چند قایق گشتی نیروی دریایی سپاه مجبور به ورود به آب‌های ساحلی ایران و لنگر انداختن در نزدیکی بندر عباس شد. منابع خبری ایران از جمله خبرگزاری فارس که به سپاه نزدیک است علت توقیف این کشتی را صدور حکمی از سوی یک دادگاه ایران توصیف کرده‌اند که شرکت کشتیرانی مرسک دانمارک را ملزم به پرداخت ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار دلار غرامت به یک شاکی خصوصی ایرانی ساخته است.
نیروی دریایی آمریکا پس از این واقعه چند کشتی و هواپیمای خود را برای بررسی وضعیت روانه این نقطه کرد. اگر چه ایران توقیف این کشتی باربری را زاییده یک اختلاف مالی توصیف کرده اما مقامات نظامی آمریکا آن را یک قدرت‌نمایی تحریک‌آمیز توسط جمهوری اسلامی تلقی می‌کنند.
این حادثه درست در زمانی اتفاق افتاد که وزیر خارجه آمریکا و تیم همراهش در نیویورک مشغول دیدار با مقامات کشورهای ۵+۱ برای مذاکره در مورد تنظیم جزییات توافق نهایی هسته‌ای تا روز ۳۰ ژوئن بودند. ظریف در پاسخ به پرسش‌ها در مورد این واقعه بر احترام ایران به آزادی کشتیرانی در خلیج فارس تاکید گذاشت.
نیروی دریایی آمریکا روز پنج‌شنبه ۳۰ آوریل و پس از آنکه پرزیدنت اوباما از طرح مربوط به اسکورت کشتی‌های حامل پرچم آمریکا در خلیج فارس آگاه شد آن را به مورد اجرا گذاشت. وال استریت جورنال به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت: «از روی احتیاط زیاد و به خاطر غیر قابل پیش‌بینی بودن دوستان ایرانی ما اکنون در موقعیتی قرار داریم که اگر ایرانی‌ها تصمیم به انجام کاری احمقانه بگیرند ما آماده پاسخ‌گویی هستیم».
تصمیم آمریکا نشان از افزایش دگربار تشنجات در خلیج فارس دارد که ماه گذشته نیز شاهد اعزام یک ناو هواپیمابر آمریکایی برای زیر نظر گرفتن گروهی شناور ایرانی مظنون به حمل تسلیحات برای متحدان پیکارجوی ایران در یمن بود. این شناورها سرانجام مجبور به بازگشت شدند و مقامات پنتاگون توقیف کشتی مرسک تیگریس را در حکم واکنش ایران به آن حادثه می‌دانند.
کاخ سفید می‌گوید مسائل هسته‌ای را جدای از مسایل مربوط به امنیت منطقه‌ای می‌داند اما گام‌های استراتژیک غیر قابل پیش‌بینی در تنگه هرمز استراتژی آمریکا را در محک آزمایش قرار می‌دهد.
برخی مقامات آمریکایی و اروپایی بر این باورند که عناصر تندرو در ایران و به ویژه در میان سپاه پاسداران انقلاب سعی دارند با به چالش کشیدن نیروی دریایی آمریکا حجت‌الاسلام روحانی و مذاکرات هسته‌ای را متزلزل سازند.
این مقامات هم‌چنین معتقدند که دستگیری جیسون رضاییان خبرنگار ایرانی‌تبار واشنگتن پست با هدف خرابکاری در بهبود احتمالی مناسبات بین واشنگتن و تهران صورت گرفته است.
در این حال منتقدین دیپلماسی اوباما با ایران این تحولات را شوم می‌دانند. برای نمونه جان بینر رییس مجلس نمایندگان آمریکا روز پنج‌شنبه گفت توقیف این کشتی در هفته‌ای صورت گرفت که یک سردار ایرانی واشنگتن را به خاطر حملات ۱۱ سپتامبر مقصر دانسته است. بینر با اشاره به لایحه بررسی توافق هسته‌ای با ایران که در کنگره تحت رسیدگی است گفت ایران با گفتار و رفتار خود دقیقا نشان می‌دهد که چرا به این نوع حسابرسی نیاز داریم.
طبق برنامه نیروی دریایی در حال حاضر یک ناوشکن و ۳ کشتی گشتی ساحلی عملیات اسکورت کشتی‌های تجاری آمریکا را در تنگه هرمز رهبری خواهند کرد.
به طور متوسط روزانه ۷۷ کشتی با پرچم‌های مختلف از تنگه هرمز می‌گذرند. به گفته جاک اوکانل یک کارشناس تجارت بین‌المللی حدودا کمتر از ۱۰۰ کشتی تجاری حامل پرچم آمریکا فعال هستند که بیشترشان توسط ناوگان‌های اقیانوس‌پیما اداره می‌شوند. به گفته وی بیشتر باری که از طریق تنگه هرمز می‌گذرد مهمات ساز و برگ نظامی سخت‌افزار و خواربار برای نیروهای ارتش آمریکا در منطقه هستند. وی اضافه کرد در بیشتر اوقات کالاهایی که توسط کشتی‌های تجاری با پرچم آمریکا حمل می‌شود یا متعلق به دولت آمریکا و یا سازمان‌هایی هستند که مورد حمایت دولت آمریکا قرار دارند.
افزون بر این حدود ۳۰ درصد نفت مورد نیاز جهان از تنگه هرمز می‌گذرد و از این رو هر گونه اختلال در جریان حمل نفت به خارج از منطقه خلیج فارس در مدت بسیار کوتاهی تاثیری عمده بر بهای نفت خواهد داشت.
