روز سوم ماه مه در سال ۱۹۹۴ به پیشنهاد یونسکو در سازمان ملل متحد به عنوان «روز جهانی آزادی مطبوعات» به تصویب رسید و اعلام گشت. در ایران اگر هم نامی از این روز در رسانه‌های جمهوری اسلامی برده شود، کلمه «آزادی» از آن حذف شده و فقط «روز جهانی مطبوعات» عنوان می‌شود!
هر سال در این روز فعالان مطبوعات و خبرگزاری‌ها به انتشار گزارش‌های مختلف از وضعیت رسانه‌ها در کشورهای خود و در عرصه جهانی می‌پردازند.
این روز در عین حال دستاوردیست تا هر سال بتوان یک بار دیگر با مرور در موقعیت خبررسانی و آزادی بیان به یادآوری روزنامه‌نگاران و فعالان رسانه‌ای پرداخت که در کشورهای مختلف زیر فشار قرار دارند و یا در موقعیت‌های جنگی و حتی صلح‌آمیز جان می‌بازند.
حرفه مطبوعاتی و روزنامه‌نگاری به ویژه در کشورهایی که قوانین آنها بر اساس حقوق شهروندی تنظیم نشده است، حرفه‌ای خطرناک به شمار می‌رود.
سازمان جهانی گزارشگران بدون مرز در گزارش مربوط به رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها در سال ۲۰۱۵ ایران را در رده ۱۷۳ از میان ۱۸۰ کشور قرار داد و نوشت: «از سال ۲۰۰۳ ایران در رده بندی جهانی آزادی رسانه‌ها، در حال سقوط آزاد است. انتخاب حسن روحانی, محافظه کار میانه رو به ریاست جمهوری در خرداد ماه ۱۳۹۲ تأثیر چندان مثبتی بر وضعیت آزادی اطلاع رسانی نداشته است. رسانه‌ها همچنان توقیف می‌شوند، موج بازداشت ها روزنامه نگاران و وب‌نگاران، دردو سال اخیر, سازماندهی شده از سوی سپاه پاسداران با همکاری فعالانه دستگاه قضایی تحت نظارت رهبر جمهوری اسلامی، یادآور بازداشت‌های فردای انتخاب پر مناقشه محمود احمدی‌نژاد به ریاست جمهوری در خرداد ۱۳۸۸ است. باید یادآوری کرد که همچنان بسیاری از بازداشت شدگان این اعتراض‌های در زندان بسر می برند. سکوت دولت حسن روحانی در برابر سرکوب آزادی اطلاع رسانی اگر همیارانه نباشد به عنوان رئیس جمهوری و مسئول اجرای قانون اساسی دست کم پرسش برانگیز است. ایران همچنان با ۵۰ فعال رسانه‌ای زندانی یکی از پنج زندان جهان برای روزنامه‌نگاران است.»
این در حالیست که در ایران حتی به عنوان نمادین هم به روز جهانی آزادی مطبوعات بهایی داده نمی‌شود و قانونگذاران و مفسران قانون همواره در صدد هستند تا اطلاع‌رسانی را در کشور محدودتر سازند. ترفندهایی مانند صدور «مجوز» و «پروانه» برای اهالی مطبوعات، بهانه‌های واهی برای توقیف نشریات که آخرین نمونه آن مجله «زنان امروز» در هفتم اردیبهشت است که به دلیل «ترویج ازدواج سفید» پس از فقط یازده شماره از انتشار باز ماند، فقط نمونه‌هایی «خوش‌خیم» از موقعیت مطبوعات و روزنامه‌نگاران در کشور است.
در موارد حاد، روزنامه‌نگاران و اهالی مطبوعات باید تاوان‌های سنگین‌تری مانند زندان و شکنجه بپردازند و حتی جان خود را در راه آزادی بیان فدا کنند.
کشته شدن ستار بهشتی کارگر وبلاگ‌نویسی که در سال ۱۳۹۱ به دلیل انتشار نظرات و عقاید خود در وبلاگ شخصی‌اش دستگیر و سپس بر اثر شکنجه در زندان درگذشت، نمونه‌ای بدون پیشینیه نیست. قبل از وی، امیدرضا میرصیافی وبلاگ‌نویس ۲۸ ساله در ۲۸ اسفند ۱۳۸۷ در زندان اوین بر اثر فشارهای روانی و عدم رسیدگی پزشکی درگذشت.
«روز جهانی آزادی مطبوعات» فرصتی نیز هست تا به این نسل از اهالی مطبوعات توجه کرد که با تکنولوژی مدرن ارتباطات، دفتر تازه‌ای را در فعالیت‌های رسانه‌ای و آزادی بیان گشوده‌اند.
امسال هم‌زمان با روز جهانی آزادی مطبوعات، کمیته آزادی قلم مؤسسه «پِن نیوانگلند» جایزه «واسیل استوس» سال ۲۰۱۵ را به ستار بهشتی هدیه کرد. این جایزه به احترام واسیل استوس شاعر اوکراینی که در اردوگاه‌های کار اجباری اتحاد شوروی سابق درگذشت نام‌گذاری شده و به نویسندگانی داده می‌شود که به دلیل ابراز نظر و عقاید خود مورد پیگرد قرار گرفته و در برابر فشار و سانسور مقاومت کرده‌اند.
مراسم اهدای جایزه انجمن قلم آمریکا پنج‌شنبه در دانشگاه ام.آی.تی شهر بوستُن در ایالت ماساچوست برگزار شد .
این نخستین بار است که جایزه واسیل استوس به نویسنده‌ای داده می‌شود که در قید حیات نیست. ستار بهشتی، کارگر و شهروندی منتقد بود که نام‌اش پس از دستگیری و مرگ وی در زندان بر سر زبان‌ها افتاد.
گوهر عشقی مادر ارجمند ستار بهشتی که هنوز برای دادخواهی فرزندش تلاش می‌کند از طریق یک پیام ویدئویی با بیان این آرزو که امیدوار است دیگر هیچ زندانی سیاسی در اوین نباشد، از انجمن قلم آمریکا برای اهدای این جایزه به پسرش سپاسگزاری کرد و شهریار مندنی پور رمان‌نویس ایرانی در پایان این نشست پس از سخنانی درباره «وضعیت ناامن» نویسندگان و روزنامه نگاران در ایران، جایزه واسیل استوس را به ستار بهشتی اهدا نمود.
در کنار وضعیت واقعا موجود اهالی مطبوعات و رسانه‌ها در ایران، ادعای محمدجواد ظریف آن هم در آستانه روز جهانی آزادی مطبوعات موجی از اعتراض را از سوی روزنامه‌نگاران به دنبال داشت. گذشته از لیست طولانی که می‌توان از پیگرد و حبس اهالی مطبوعات و شاعران و نویسندگان از همان روز اول انقلاب اسلامی ارائه داد که بسیاری از آنها جان باختند و سعید سلطانپور شاعر و رحمان هاتفی (حیدر مهرگان) سردبیر وقت روزنامه کیهان فقط دو نمونه شاخص آن هستند، فهرست زیر فقط تنی چند از روزنامه‌نگاران و نویسندگانی را در بر می‌گیرد که همچنان تحت پیگرد و زندان هستند. به جرم‌های آنها دقت کنید. همان چیزی است که محمدجواد ظریف در آمریکا به دروغ مدعی شده است: «ما در ایران هیچ کسی را به خاطر عقیده‌اش زندانی نمی‌کنیم… کسانی که دست به جرم می‌زنند، کسانی که قوانین را زیر پا می‌گذارند، نمی‌توانند پشت عنوان‌هایی مانند روزنامه‌نگار یا فعال سیاسی پنهان شوند.”
احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار از ۲۴ خرداد ماه ۱۳۸۸ زندانی است و به ۶ سال زندان از سوی قاضی پیرعباسی محکوم شده است.
اتهام: اجتماع و تبانی جهت ارتکاب جرم و تبلیغ علیه نظام، توهین به رهبری
مسعود باستانی، روزنامه‌نگار از ۱۴ مرداد ماه ۱۳۸۸ زندانی است و به ۶ سال زندان از صوی قاضی صلواتی محکوم شده است.
اتهام: تبلیغ علیه نظام و اجتماع و تبانی برای ایجاد اغتشاش
عدنان حسن‌پور، روزنامه‌نگار از سال ۱۳۸۶ زندانی است و به ۱۵ سال زندان محکوم شده است.
اتهام: اقدام علیه امنیت ملی، جاسوسی، ارتباط با احزاب مخالف ایران، تبلیغ علیه نظام
محمدصدیق کبودوند، روزنامه‌نگار از ۱۰ خرداد ماه ۱۳۸۶ زندانی است و به ۱۰ سال و ۶ ماه زندان از سوی قاضی صلواتی محکوم شده است.
اتهام: اقدام علیه امنیت ملی، تبلیغ علیه نظام
سعید متین‌پور، روزنامه‌نگار از ۱۰ تیر ماه ۱۳۸۸ زندانی است. وی به ۸ سال زندان از سوی قاضی صلواتی محکوم شده است.
اتهام: ارتباط با بیگانگان؛ تبلیغ علیه نظام
کیوان صمیمی بهبهانی، روزنامه‌نگار از ۲۳ خرداد ماه ۱۳۸۸ زندانی است و از سوی قاضی پیرعباسی به ۶ سال زندان محکوم شده است.
اتهام: تبلیغ علیه نظام، اجتماع و تبانی برای برهم زدن امنیت ملی
حشمت‌الله طبرزدی، از تاریخ ۷ دی ماه ۱۳۸۸ زندانی است و از سوی قاضی پیرعباسی به ۹ سال و ۶ ماه زندان محکوم شده است.
اتهام: اقدام علیه امنیت ملی، تبلیع علیه نظام، توهین به رهبری، اخلال در نظم عمومی، اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت ملی
علیرضا رجایی، روزنامه‌نگار از تاریخ ۴ اردیبهشت ماه ۱۳۹۰ زندانی است و به ۷ سال زندان در دو پرونده جداگانه محکوم شده است.
اتهام: اقدام علیه امنیت ملی، تبلیغ علیه نظام
خسرو کردپور، روزنامه‌نگار از تاریخ ۱۷ اسفند ماه ۱۳۹۲ زندانی است و از سوی قاضی جوادی‌کیا به ۶ سال زندان محکوم شده است.
اتهام: اجتماع و تبانی علیه نظام، تبلیغی علیه نظام
مسعود کردپور، روزنامه‌نگار از تاریخ ۱۹ اسفند ماه ۱۳۹۲ زندانی است و از سوی قاضی جوادی‌کیا به سه سال و ۶ ماه زندان محکوم شده است.
اتهام: اجتماع و تبانی علیه نظام، تبلیغی علیه نظام
مهدی محمودیان، روزنامه‌نگار از ۲۵ شهریور ۱۳۸۸ زندانی است و از سوی قاضی مقیسه به پنج سال زندان محکوم شده است.
اتهام: اجتماع و تبانی علیه نظام
سراج میردامادی، روزنامه‌نگار از ۲۰ اردیبهشت ماه ۱۳۹۰ زندانی است و از سوی قاضی صلواتی به ۶ سال زندان محکوم شده است.
اتهام: تبلیغ علیه نظام ، اجتماع و تبانی به قصد بر هم زدن امنیت ملی
ساجده عرب‌سرخی، روزنامه‌نگار از ۲۷ خرداد ۱۳۹۳ زندانی است و به یک سال زندان محکوم شده است.
اتهام: تبلیغ علیه نظام
جیسون رضائیان، روزنامه‌نگار ایرانی آمریکایی که ۳۰ تیر ماه ۱۳۹۳ در بازداشت است.
