ترکیه:صلاحالدین دمیرتاش تنها کسی است که می‌تواند در انتخابات هفت ژوئن رقیب خطرناکی برای اردوغان باشد. اما آیا ترک‌ها به او رأی خواهند داد؟
همه می‌خواهند صلاحالدین دمیرتاش را ببینند، مردی که آمده تا ترکیه را از شرّ اردوغان خلاص کند. جمعیت از دانشجو گرفته تا مردانی که دیگر ریش‌شان جوگندمی‌شده، به سالن اجتماعات دانشگاه بسفر استانبول هجوم آورده‌اند. همه صندلی ها اشغال شده. مردم روی زمین نشسته‌اند و به دیوار تکیه داده‌اند. دمیرتاش وارد می‌شود و وقتی مردم را که جلوی در ورودی ازدحام کرده‌اند می‌بیند با صدای بلند می‌گوید: « بیایید روی صحنه! اینجا هنوز جا هست.»
حضار هورا می‌کشند و شجاع‌ترها به سویش می‌روند. دمیرتاش با صبر و حوصله برای سِلفی انداختن جلوی موبایل‌ها و دوربین‌ّها می‌ایستد. مردی جوان نوزادش را در آغوش او می‌گذارد و دگمه دوربین را فشار می‌دهد. محافظین نگران‌اند ولی دمیرتاش لبخند میزند. روی مونیتور بزرگ پشت سر او جمله «بیوک اینسان لیک، انسانیت بزرگ» به چشم می‌خورد که شعار حزب دمکراتیک مردمی«اچ د پ» است. ائتلافی از حزب کردی مناطق دمکراتیک «ب د پ» و گروه‌های چپ ترکیه که دمیرتاش معاونت آن را به عهده دارد: یک کرد ۴۲ ساله، وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر، اهل دیار بکر که رئیس جمهوری را به چالش کشیده و می‌خواهد به قدرت مطلقه حزب «عدالت و توسعه» پایان دهد. پیروزی یا شکست او سرنوشت ترکیه را رقم میزند: ترکیه یا به کشور اردوغان بدل خواهد شد و یا دمکراسی شانسی دوباره در آن خواهد یافت.
دمیرتاش نماینده یک سیاست لیبرال و متمایل به غرب است، نسخه برعکس اردوغان خودکامه که سیاست تشنج و تحریک را دنبال می‌کند. دمیرتاش اما در عین حال ربطی به کمال قلیچ داراوغلو رهبر کسالت‌بار حزب سکولار جمهوری‌خواه «س اچ پ» ندارد. مخالفین دمیرتاش اما معتقدند که او تروریست است و قصد ضربه زدن به ترکیه را دارد.
دمیرتاش باید میان این دو قطب حرکت کند. در دهه هشتاد برای جلوگیری از راه یافتن کردها به مجلس قانونی وضع شد که احزاب باید ده درصد آرا را از آن خود کنند تا بتوانند به مجلس راه داشته باشند. همه‌پرسی‌ها شانس اچ د. پ را چیزی بین نه تا یازده درصد پیش‌بینی می‌کنند. دمیرتاش یک بار هم در تابستان گذشته در برابر رجب طیب اردوغان وارد میدان شد و ۹٫۸ در صد آرا را از آن خود کرد.
اردوغان می‌تواند در این بازی خیلی چیزها را از دست بدهد. اچ د پ می‌تواند رویای او را مخدوش کند و اجازه تغییر قانون اساسی را به او ندهد. تغییری که قدرت را از رئیس دولت می‌گیرد و به رئیس جمهوری می‌دهد. با دست بردن در قانون اساسی اردوغان خواهد توانست برای ده‌ها سال بر ترکیه حکومت کند.
اگر دمیرتاش و متحدان‌اش این مرز ده درصدی را پشت سر بگذارند، با پنجاه نماینده به مجلس می‌روند و حزب «عدالت و توسعه» که از سال ۲۰۰۲ تنها حزب حاکم است، اکثریت را از دست می‌دهد. و این برای حزب محافظه‌کارـ اسلامی‌حاکم به معنای این است که ورق برگشته است. این حزب همیشه در هر انتخاباتی نتیجه‌ای بهتر از بار پیش به دست آورد. این بار اما بنا بر همه‌پرسی‌ها آماری حدود ۴۰ درصدی دارد که نسبت به انتخابات گذشته به شکل قابل توجهی کاهش یافته است.
حضار در سالن دست می‌زنند و بعضی فریاد می‌کشند: «نخست وزیر دمیرتاش». در اینجا اکثریت به اچ د پ رای خواهند داد. دمیرتاش تاکید می‌کند: «دوستان، هنوز معلوم نیست نتیجه چه می‌شود.»
دمیرتاش پس از پایان برنامه آمادگی‌اش را برای گفتگو با اشپیگل اعلام می‌کند، اما نه در مرکز حزب. محل مصاحبه دفتری ناشناس در مرکز استانبول است که می‌گوید به دوستی تعلق دارد و می‌شود به دور از ازدحام تماشاچیان و هواداران با افراد مختلف دیدار و گفتگو داشت. دمیرتاش خود را روی مبل چرمی‌می‌اندازد و نفسی عمیق می‌کشد. نگران به نظر می‌رسد. حملات رقبا تأثیر خود را گذاشته است. دمیرتاش که کلماتش را با دقت انتخاب می‌کند، می‌گوید «حزب عدالت و توسعه به ما عنوان مهم‌ترین مخالفش را اعطا نموده.» در همین ایام روزنامه‌های نزدیک به حکومت مطلبی را از روزنامه «فرانکفورتر آلگماینه» چاپ آلمان کشف کرده‌اند که در آن آمده دمیرتاش از بوفه هتلی در کلن « سه برش ژامبون خوک در بشقابش گذاشت.» حالا سه سال و چند ماه بعد براساس همین مطلب مهر کفر بر پیشانیش خورده. افراد ناشناس بارها به خودروها و مراکز اچ د پ حمله‌ور شده‌اند. در تاریخ ۱۸ ماه مه دفاتر اچ پ د در شهرهای آدانا شاهد حملات انفجاری بودند، اما بیشترین ضربه به اعتبار دمیرتاش منتسب نمودن او به پ ک ک است.
دمیرتاش تعریف می‌کند چطور در دوران جوانی شاهد رفتار خشونت‌بار و خودسرانه سربازان با کردها بوده، و چطور برادرش سال‌ها به اتهام عضویت در پ ک ک زندان کشیده، در حالی که جرمش فقط شرکت در یک تظاهرات بوده است و اینکه خانواده‌اش توانایی گرفتن وکیلی برای او را نداشتند. پس از آن او به همکاری با گروه‌های حقوق بشری در دیار بکر پرداخت و شکنجه ماموران امنیتی را مورد انتقاد قرار داد. بارها احضار و بازجویی شد. پنج سال پیش پس از اعلام ممنوعیت حزب «جامعه دمکراتیک» (د ت پ) که او هم از اعضایش بود، دستگیر و به ده ماه زندان محکوم شد، او را به تبلیغات برای پ ک ک متهم کرده بودند.
این سرگذشت اوست. سرگذشتی که نشان می‌دهد چه راه سختی را پشت سر گذاشته.از اعماق آناتولی تا قلب مدرن ترکیه. اما او که بر صحنه آن قدر ریز و تیز و در عین حال کاریزماتیک به نظر می‌رسید، سرگذشت خود را با لحنی یک‌نواحت و بدون نشان دادن احساسات به زبان می‌آورد. دمیرتاش نمی‌خواهد، ریشه‌هایش در مرکز توجه قرار بگیرد. هنوز هم مساله کردستان می‌تواند موجب پراکندگی نیروها بشود. اردوغان او را کسی قلمداد می‌کند که طرفدار تروریست‌هاست و از سال ۱۹۹۹ به عروسکی در دست رهبر دربند پ ک ک عبدالله اوجالان تبدیل شده است. به زبان دیگر: برای ترک‌ها غیر قابل قبول است، و دمیرتاش برای راه یافتن به مجلس رأی همین ترک‌ها را می‌خواهد.
او می‌داند که برای پیروزی فقط رأی کردها کافی نخواهد بود و اینکه بعضی از ترک‌ها درست در لحظه‌ای که باید رأیشان را به صندوق بیاندازند، تصمیم‌شان را برای انتخاب او عوض می‌کنند. بنا بر این ماه‌هاست در این راه تلاش می‌کند که به جای تصویر یک سیاستمدار کرد، چهره‌ای ضد اردوغان را به نمایش بگذارد.
البته او یک بار واقعأ به دیدار اوجالان در زندان جزیره ایمارلی رفت. در نطق‌ها و تویترش هم به این نکته اشاره کرده: «بله، با او حرف زدم. اما مگر اردوغان هم نمی‌خواست که روند صلح به جایی برسد؟ اچ د پ آن وقت به عنوان واسطه عمل کرد و کارش خیلی هم مورد تمجید قرار گرفت. این دلیل نمی‌شود که ما بوق تبلیغاتی اوجالان باشیم.»
دمیرتاش در عین حال می‌گوید: «از دوران اردوغان تا حال کشور ما تغییرات زیادی کرده» و در ادامه لحن تحسین‌آمیزش تغییر می‌کند «اما به همان نسبت هم خودکامه‌تر می‌شود.» از یک سو هیچ کس مثل او به نفع کردها عمل نکرده و از سوی دیگر حالا رئیس جمهوری بزرگ‌ترین دشمن او به حساب می‌آید.
از سال ۲۰۰۲ شرایط حکومت نظامی‌در شرق ترکیه برداشته شد. برنامه‌های تلویزیونی و تدریس به زبان کردی آزاد اعلام گشت. دیگر کسی به جرم گوش کردن به موسیقی کردی راهی زندان نمی‌شود. دمیرتاش به این می‌گوید: «آغاز روند پایان جنگ» و در سال ۲۰۱۲ حکومت رسمأ با پ ک ک به مذاکره پرداخت. برای اولین بار پس از سی سال و پس از جنگی که بیش از ۳۰۰۰۰ کشته به جا گذاشت. در مقابل پ ک ک هم از خواست خود برای تشکیل دولت خود مختار چشم پوشید.
اما حالا دور انتخابات است و اردوغان از مسائل کردها برای دامن زدن به نگرانی ترک‌ها استفاده می‌کند. با این که به عنوان رئیس جمهوری باید بی طرف بماند، هفته هاست که در مبارزات انتخاباتی شرکت کرده و تقاضایش از مردم این ست: «اگر چهارصد کرسی به دست آوریم عالی می‌شود.» از ۵۵۰ نماینده برای تغییر قانون اساسی حزب «عدالت و توسعه» به ۳۶۷ کرسی نیاز دارد. اچ د پ بارها به کمیسیون انتخابات بابت ظاهر شدن اردوغان در صحنه انتخابات اعتراض کرده و کمیسیون هر بار به این دلیل که نمی‌تواند بالاترین مقام مملکتی را کنترل کند، شکایات را رد نموده است.
«کسی که می‌خواهدجلوی قدرت گرفتن هر چه بیشتر اردوغان را بگیرد، باید به اچ دپ رأی بدهد» این جمله‌ای ست که دمیرتاش مرتب تکرار می‌کند. او برای به دست آوردن آرای همه کسانی که حزب «عدالت و توسعه» را نماینده خود نمی‌دانند و یا دیگر از آن خسته شده اند، می‌جنگد: علوی‌ها، سکولارها، زنان، کارگران و جوانان ترک. حزب او در لیست نمایندگانش همجنس‌گرا و نمایندگان اقلیت‌های مذهبی را هم دارد؛ حقوق زنان و تصمیم درباره انتخاب گرایش جنسی جزو برنامه انتخاباتی آنهاست.
دمیرتاش می‌گوید: «برای اردوغان دمکراسی معنایی ندارد. او ترکیه را برای سنی‌ها می‌خواهد. او از اعتقادات مذهبی مردم به نفع منافع مالی و بزرگ کردن دامنه قدرت خود استفاده می‌کند. باید روش جدید سیاسی در پیش گرفت. با تکیه بر لائیسیته و برابری همه ادیان و دیدگاه‌ها در ترکیه.»
اینها حرفهای جدیدی است برای کشوری که در آن همه چیز به دو بخش راست و چپ، لیبرال و مذهبی تقسیم شده است. دمیرتاش امیدوار است اعتماد ترک‌های چپ را به دست آورد و امیدوار است این تعداد از سنتی‌های کرد که از حرفهای او به وحشت خواهند افتاد، بیشتر باشد. البته این گروه دوم در هر صورت حزب «عدالت و توسعه» را برخواهند گزید که از لحاظ مذهبی به آنها نزدیک‌تر است.
اما بعضی از چپ‌ها نیز در انتخاب او تردید دارند. آنها از این می‌ترسند که اچ د پ با حزب «عدالت و توسعه» مصالحه کند. دادن خودمختاری محدود به کردها در مقابل باز گذاشتن دست اردوغان برای تغییر قانون اساسی. یکی از دلایل تردید آنها این است که دمیترتاش در جریان اعتراضات پارک گیزی در سال ۲۰۱۳ اظهار نظری نکرد تا مذاکرات صلح با کردها به خطر نیفتد.
به همین دلیل این روزها دمیرتاش در نطق‌های انتخاباتی خود تأکید می‌کند: «ما آن کسی نخواهیم بود که به اردوغان در تغییر قانون اساسی کمک کنیم.»
دمیرتاش می‌گوید: «اگر به راستی پای اچ د پ به مجلس آنکارا برسد، جلوی رشد اردوغان را خواهد گرفت و اگر موفق نشود، اردوغان تبدیل به رئیس جمهوری بسیار پرقدرتی خواهد شد که می‌تواند روند صلح را هم تهدید کند. نتیجه هر چه باشد، این انتخابات ترکیه را تغییر خواهد داد.»
*ترجمه از گلناز غبرایی
*منبع: اشپیگل؛ ۳۰٫۰۵٫۲۰۱۵
