جان کری وزیر امور خارجه آمریکا روز جمعه ۲۶ ژوئن برای مذاکره با همتای ایرانی خود وارد وین شد. این مذاکرات از آن نظر اهمیت حیاتی دارد که بیش از سه روز به مهلت پایان مذاکرات نمانده است.
روز شنبه ۲۷ ژوئن، لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه نیز به او می‌پیوندد تا در مذاکره با هیأت ایرانی شرکت کند. با این همه یک دیپلمات اروپایی اظهار عقیده می‌کند که با وجود نزدیک شدن به پایان مهلت مذاکرات هسته‌ای، هنوز نکات مورداختلاف با اهمیتی وجود دارد.
سه نکته‌ای که برای نیل به توافق نهایی ضرورت دارند به شرح زیر است:
۱ـ بازرسی‌ها
نحوۀ برنامۀ بازرسی‌ها که برای حصول اطمینان از حسن نیت ایران نسبت به اجرای مفاد توافقنامه می‌باشد، نکتۀ اصلی مورد اختلاف بین طرفین است. غربیان می‌خواهند بازرسان سازمان بین‌المللی انرژی اتمی که مأمور نظارت بر اجرای مفاد توافقنامه هستند بتوانند از تمام مراکز از جمله مراکز نظامی بازدید به عمل آورند. چنین درخواستی نادر است ولی تا کنون دربارۀ ژاپن و آفریقای جنوبی نیز به عمل آمده است. آیت‌الله خامنه‌ای به شدت با این تقاضا مخالف است و تا به حال چندین بار مخالفت خود را اعلام داشته است. وی چنین استدلال می‌کند که این تقاضا خارج از پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که ایران قبول کرده است طبق توافق مقدماتی لوزان آن را امضا کند. پروتکل الحاقی به بازرسان سازمان بین‌المللی انرژی اتمی اجازه می‌دهد که بتوانند تمام نقاطی را که مورد سوء ظن آنان قرار دارد بازرسی کنند. یک منبع مورد اعتماد در این زمینه اظهار داشته است که بازرسان آژانس در نظر ندارند به طور مرتب از تمام تأسیسات نظامی ایران بازدید کنند ولی مراد آن است که بتوانند از مراکزی که احتمال انجام آزمایش‌های اتمی در آن پایگاه‌ها وجود دارد بازرسی به عمل آورند.
برای حل این مشکل، مذاکره‌کنندگان به دنبال آنند که بازدید از این مراکز را تابع نظم و ترتیب کنند به این معنی که هر زمان اراده کردند، نتوانند به این گونه نقاط سرکشی کنند. برای تأمین این نظر، مذاکره‌کنندگان در پی آنند که محدودۀ این بازدیدها را مشخص کنند و برای انجام آن نیز مهلتی در نظر بگیرند. به عبارت دیگر، ترتیبی بدهند که این دیدارها سرزده نباشد. غربیان می‌خواهند به تمام مراکز و مناطقی که احتمال وجود تأسیسات اتمی در آن می‌رود و حتی اگر تأسیسات مزبور مورد استفاده هم نباشد، دسترسی داشته باشند و بازرسان آژانس بتوانند از آن مراکز بازرسی کنند نه آن که آژانس مجبور باشد برای انجام هر بازدید اقدام جداگانه به عمل آورد.
۲ـ تحریم‌ها
حذف تحریم‌ها که اقتصاد ایران را در تنگنای شدیدی قرار داده هدف اولیۀ طرف ایرانی است و برای احتراز از عواقب دشوار همین تحریم‌ها بود که ایران در سال ۲۰۱۳ آماده شد با غرب وارد مذاکره شود. در این زمینه، انتظارات یک طرف با آمادگی طرف دیگر هم‌خوان نیست. به عبارت دیگر، شش کشور با هرگونه پیشنهادی برای حذف تحریم‌ها به محض امضای احتمالی که دائماً و به طور منظم از طرف رهبر جمهوری اسلامی تکرار می‌شود موافق نیستند. شش کشور آماده‌اند تحریم‌ها را به تدریج و با حصول اطمینان از حسن نیت ایران حذف کنند. مهم‌ترین شواهد حسن نیت ایران، بازدید منظم بازرسان آژانس، ترتیب دادن وضعی برای تأسیسات آب سنگین اراک برای اطمینان از آنکه تأسیسات مذکور دیگر نتواند پلوتونیوم برای مصارف نظامی تولید کند و تضمین دربارۀ فعالیت‌هایی است که در مرکز نطنز صورت می‌گیرد یعنی مهم‌ترین مرکز غنی‌سازی اورانیوم، مادۀ سوختی که برای ساختن بمب اتمی ضرورت دارد.
با این همه حتی اگر توافقی انجام شود هیچ گونه لغو تحریمی قبل از پایان سال ۲۰۱۵ به عمل نخواهد آمد. قبل از هر چیز، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید مطمئن شود که ایران تعهدات خود را انجام می‌دهد و این خود چندین ماه به طول خواهد انجامید؛ به علاوه موافقتنامه باید به‌تصویب مجلس شورای اسلامی و کنگرۀ آمریکا نیز برسد.
۳ـ جنبۀ نظامی
این یکی از حساس‌ترین نکات مورد مذاکره است. در ماه نوامبر سال ۲۰۱۱ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دربارۀ یازده نقطه از برنامۀ اتمی ایران که در ابتدای سال ۲۰۰۰ آغاز شده بود و احتمالا جنبۀ نظامی داشت، از دولت ایران توضیح خواست. برای شش کشور بسیار مهم است که از برنامۀ نظامی ایران در سال‌های گذشته اطلاع دقیق پیدا کنند. تا امروز ایران فقط دربارۀ دو مرکز به آژانس توضیح داده است.
یکی از مراکزی که بازدید از آن مورد تقاضای آژانس می‌باشد مرکز پارچین است که احتمالا در آن، مواد لازم برای به کار بردن در بمب اتمی ساخته می‌شود.
یک منبع آگاه اظهار می‌دارد که آژانس باید مجاز باشد که از اشخاص دست اندرکار مرکز، بازجویی و تمام مراکز و اسناد را بازبینی کند. این ترتیب برای ایرانیان قابل قبول نمی‌تواند باشد زیرا بازرسان آژانس به همه جا سرکشی می‌کنند. کسی از ایران نمی‌خواهد که اعتراف کند ولی اگر قرار است در آینده با ایران همکاری شود، باید آنچه در گذشته اتفاق افتاده روشن شود.
*منبع: لوموند ۲۷ ژوﺌن ۲۰۱۵
*نوشته: یو. میشل ریول (خبرنگار روزنامه؛ وین)
