اسماعیل نوری‌علا – با توجه به اینکه در جریان مبارزاتی کنونی، فاعل و انجام دهنده انواع افعال پیشنهادی معلوم نیست و، بدون معلوم شدن آن، هر پیشنهادی به صورت یک برنامه بی مجری باقی می‌ماند، نظر اکثریت حضار آن بود که اگر بتوان در برابر حکومت اسلامی«آلترناتیوی سکولار دموکرات» آفرید در آن صورت افعال پیشنهادی ما نیز دارای فاعلی خواهند بود که می‌تواند جریان مبارزه را تسریع کند. به عبارت دیگر، توافق بر سر ضرورت ایجاد یک آلترناتیو سکولار دموکرات از جمله دست آوردهای کنگره بود.
تازه از راه رسیده‌ام و هنوز باورم نمی‌شود که دیگرباره از آن همه همراهان موافق این همه دور افتاده‌ام. به سومین کنگره سکولار دموکرات‌های ایران در شهر فرانکفورت آلمان رفته بودم و دو سه روزی را در میان کسانی گذراندم که اکنون آشنایان مهربان من اند؛ با آن در آغوش کشیدن‌های گرم، دست دادن‌های پر از امید، و گفتگوهائی که تا سقف بلند شب ادامه می‌یافت. در آنجا من خود را به نوعی میزبان یاران نیز می‌دیدم؛ چرا که کمیته برگزاری این کنگره به من مأموریت داده بود که دعوت نامه‌ها را، از طرف آنان، با نام خود امضا کنم. اینگونه بود که یکی دو پاسخ ناموافق و ده‌ها نامه پر از مژده‌امدن، یا عذرخواهی از نیامدن، همه خطاب به من نوشته شده بود و می‌دیدم که کنگره باعث شده است تا شاهزاده و سیاستمدار حرفه ای، شاعر و آهنگساز، مفسر سیاسی و کنشگر حقوق بشر، جملگی مرا خطاب قرار داده اند. پس باید بعنوان میزبان – یا سخنگوی میزبانان – با یکایک آمدگان به گفتگو و خوش آمد گوئی می‌نشستم و همین گفتگوها بود که دلم را سرشار از امید و وجودم پر از انرژی کرده است.
از نظر من، نسبت به دو کنگره دو سال گذشته، کنگره‌امسال به طرز محسوسی منسجم تر اجرا می‌شد و حرکتی تدریجی اما مستمر به سوی نوعی همگرائی دلگرم کننده در آن مشهود بود. در هیچ گوشه ای از سالن برگزاری کنگره تنش و اضطراب خاصی به چشم نمی‌خورد و جریان محسوس همدلی و همآوائی همچون رودخانه ای زلال در میان ما حرکت داشت.
و اکنون که کنگره به پایان رسیده و هر یک از ما به خانه برگشته ایم بد نمی‌بینم که مروری داشته باشم بر آنچه برای کنگره تدارک دیده شده بود و آنچه در عمل به تحقق پیوست و، از این طریق، خلاصه ای از نقاط قوت و ضعف این گردهمآئی را، البته از دیدگاه کسی که به این جریان تعلق خاطر دارد و به ناچار نمی‌تواند بی طرف باشد، بیان کنم.
کنگره در پی چه بود؟
«کمیته برگزاری کنگره‌های سالانه سکولار دموکرات‌های ایران» خود را نهادی مستقل از همه سازمان‌های سیاسی (و از جمله از «نهاد هماهنگی چنبش سکولار دموکراسی ایران») می‌داند و این کنگره را چنین تعریف می‌کند: «مکان و امکانی برای گردهمآئی باورمندان به ضرورت استقرار حکومتی سکولار دموکرات در ایران که، داوطلبانه و با خرج جیب خود، برای مبادله فکر و نظر، اما در اصل برای آشنائی با یکدیگر و به دست آوردن شناختی ژرف تر نسبت به آنانی که، گاه برای موافقت و گاه بمنظور ابراز مخالفت، در دنیای مجازی اینترنتی درگیرشان می‌شویم. این آشنائی‌های حضوری می‌توانند در حد یک دیدار ساده و کنجکاوانه بمانند و یا به همکاری‌های بیشتر و نهادسازی‌های تشکیلاتی مختلف بیانجامند».
بدین لحاظ، برگزار کنندگان کنگره مصرّند که نه جریانی از پیش تعیین شده در کار باشد و نه لازم آید که کنگره قطعنامه ای صادر کند. مهم آمدن داوطلبانه و به خرج جیب خویش است، همراه حشر و نشر با کسانی که در پایه‌های نظری اصلی فعالیت‌های خود با ما شریک و همراهند.
برای کنگره‌امسال اما، کمیته برگزاری تصمیم گرفته بود تا، در راستای انسجام بخشی به جریان گفتگوها، این پرسشی عمومی‌را با شرکت کنندگان در میان بگذارد که «چرا سکولار دموکرات‌ها هنوز متحد نشده اند؟» نظر آن بود که شرکت کنندگان در کنگره بکوشند دلایل عدم توفیق ِ تا کنونی ِ کوشندگان ِ سکولار دموکرات را در وصول به اتحادی شایسته برای ساختن آلترناتیوی مؤثر و کارا به دست آورند.
همچنین، برای هر یک از چهار نشست کنگره، موضوعی انتخاب شده بود که جملگی بواقع حوزه‌های مختلف موانع اتحاد در عمل علیه حکومت اسلامی‌را در بر می‌گرفتند. بعبارت دیگر، حوزه‌های شناخته شده اختلاف نظر را قرار بود در این کنگره مورد بحث و بررسی قررار دهیم. به همین دلیل، در سراسر عمر کنگره می‌شد، با خط کش همان پرسش اول، پیش رفت و پسرفت، و پیروزی و ناکامی‌دست اندرکاران سکولار دموکراسی را ارزیابی کرد.
نگاهی به آنچه گذشت
کنگره با سرود ایران و در برابر پرچم سه رنگ شیر و خورشید نشان کشورمان گشوده شد. ابتدا شهناز شاهبخشی، مسئول کمیته محلی کنگره گزارش کوتاهی از فعالیت‌های اجرائی را ارائه داده و به این نکته اشاره کرد که برادرش، شهرام، بجرم فروش روزنامه، دو سالی در زندان به سر برد و سپس در جریان قتل عام دهه شصت اعدام شد. او اضافه کرد که اگر روحی وجود داشته باشد روح برادرش حتماً از اینکه او وقت و انرژی اش را برای راه اندازی این کنگره صرف کرده راضی و خشنود است.
آنگاه دکتر حسن کیانزاد، رئیس کمیته برگزاری کنگره پیرامون دلایل و آرزوهائی که شالوده ساز این کنگره بوده اند سخن گفت و در پایان از دکتر سیروس آموزگار، نویسنده، حقوقدان، استاد دانشگاه، سیاستمدار، شخصیت پیشکسوت مطبوعات ایران و عضو کابینه سکولار دموکرات دکتر شاپور بختیار، دعوت کرد تا بعنوان رئیس افتخاری کنگره سوم این کنگره را با سخنان خود بگشاید.
دکتر آموزگار، که سخنوری شیرین بیان و زرف اندیش است، با تصدیق اهمیت پرداختن به سکولاریسم در متن دموکراسی خواهی، برای کنگره آرزوی موفقیت کرد. آنگاه، در پی تنفسی چند دقیقه ای، کار نشست‌های چهارگانه کنگره آغاز شد. طبق تصمیم کمیته برگزاری نظامت نشست‌های کنگره با حسن اعتمادی بود که این کار را با درایت و مهارت انجام داد.
در نشست نخست (صبح شنبه ۱۳ تیر ماه ۱۳۹۴) به بحث درباره موانع و ضرورت‌های اتحاد نیروهای سکولار دموکرات در راستای ایجاد آلترناتیو نشستیم. این مبحث را دکتر حسن ماسالی، که عمری را در مبارزه گذرانده و در این سال‌ها می‌کوشد حاصل تجربیات تلخ و شیرین اش را با نسل‌های پس از خود در میان بگذارد، گشود.
در بعد از ظهر آن روز، با توجه به جریان مذاکرات جاری حکومت اسلامی‌با کشورهای پنج به اضافه یک، به اختلاف نظرها در مورد «فعالیت‌ها و قراردادهای خارجی ِ حکومت اسلامی‌و وظیفه متحد اپوزیسیون سکولار دموکرات» پرداختیم. سخنران اصلی این بخش دکتر رضا تقی زاده بود که چند و چون توافقات را ارزیابی کرده و نتایج احتمالی آن را مورد بررسی قرار داد.
صبح یکشنبه به گفتگو درباره اختلاف نظرها بر سر دو مفهوم «حفظ تمامیت ارضی ایران و عدم تمرکز، همچون پیش شرط‌های استقرار سکولار دموکراسی در ایران» گذشت. سخنران این جلسه کورش اعتمادی بود که سال‌ها است در مورد نحوه مدیریت نامتمرکز کشورهای دموکرات مطالعه کرده و با انواع گزینه‌های راهکاری این مقوله آشنا است. این نشست بلندترین، شلوغ ترین و پر هیجان ترین نشست کنگره بود.
در جلسه پایانی از «مشکل “فقدان زمین بی طرف” از یکسو و عدم توجه به تفاوت‌های مسائل داخل و خارج کشور، از سوی دیگر» سخن گفتیم و نتایج تفرقه انگیز این غیاب را مرور کردیم. سخنران اصلی این جلسه دکتر شهریار آهی بود که در سال‌های اخیر کوشش بسیاری در راستای انسجام دادن به «اتحاد برای دموکراسی» و اتخاذ «انتخابات آزاد» بعنوان استراتژی محوری برای برگذشتن از حکومت اسلامی‌داشته است.
پیش از پایان کنگره تعداد کسانی که اعلام داشته بودند به فرانکفورت می‌آیند به ۸۶ نفر رسیده بود. از این عده ۱۱ نفر موفق نشدند که بیایند اما تعداد کسانی که بدون اطلاع قبلی آمدند به ۶۱ نفر رسید. در مجموع ۱۳۶ نفر به تفاریق در جلسات کنگره حضور داشتند و از میان آنها در حدود ۵۰ نفر در جریان بحث‌های اچهار نشست شرکت فعال داشتند.
همچنین حضور دکتر سیروس آموزگار، بعنوان رئیس افتخاری کنگره، همراه با دکتر اسماعیل خوئی، رئیس دو کنگره قبلی، و نیز شرکت جمعی از شخصیت‌های سیاسی فعال و سرشناس بر وزن و اعتبار کنگره افزوده بود.
متأسفانه‌امسال هم در پخش زنده و مستقیم برنامه‌های کنگره چندان موفق نبودیم و روشن بود که در سال‌های آینده باید از کادر فنی مجرب و وسائل حرفه ای تری استفاده کنیم. اما، با حضور دو فیلمبردار، موفق شدیم کل جریان کنگره را ثبت کنیم و هم اکنون دوستان فنی ما مشغول تر و تمیز کردن پرونده‌های صوتی ـ تصویری هستند و کل جریان کنگره بزودی روی سایت آن قرار خواهد گرفت.
کوششی در جمع بندی
کمیته برگزاری کنگره مرا موظف کرده بود که در پایان کنگره نوعی جمع بندی کلی یا گزارش کلی کمیته برگزاری را از جریان مطالب رد و بدل شده ارائه دهم. در این مورد من سخنانم را با طرح این نکته آغاز کردم که متأسفانه هیچ یک از نشست‌های کنگره پاسخ روشنی به پرسش کلی کنگره («چرا سکولار دموکرات‌ها هنوز متحد نشده اند؟») نداده است و اغلب سخنرانان و شرکت کنندگان در بحث‌ها،، با کنار نهادن این پرسش، به طرح نظرات کلی خود پیرامون مسائل مختلف مبتلابه جامعه ایرانی پرداخته اند. اما، در عین حال، و بعلت همین روش، میز خطابه کنگره به صحنه نمایشی تبدیل شد که کاراکترهائی با عقاید مختلف و گاه متضاد بر روی آن حضور یافته و نظرات خود را بیان داشته و مورد تشویق یا رد حاضران قرار گرفتند و، بدین ترتیب، دلایل متحد نشدن سکولار دموکرات‌ها بصورت عینی، و آشکار در برابر چشم حاضران در نشست و نیز تماشاگران پخش مستقیم رادیو – تلویزیونی به تماشا نهاده شد. بعبارت دیگر، ناظران دیدند که، مثلاً، چگونه اختلاف بر سر «نوع حکومت» یا «نوع اداره کشور» ـ که هیچ کدام در خارج کشور و پیش از انحلال حکومت اسلامی‌قابل حل و توافق نیستند ـ بر همه مشترکات چند گانه فعالان سیاسی (نظیر دموکراسی، سکولاریسم، تقسیم قدرت، ابتنای به اعلامیه جهانگستر حقوق بشر و انتخابات آزاد) سایه افکنده و آنها را بی حاصل کرده و، در عین حال، موجب شده است که اغلب احزاب منطقه ای و سراسری اسم و رسم دار، و برخی از شخصیت‌های متعصب، از آمدن به کنگره خودداری کنند.
اما کنگره بی شک دارای دست آوردهائی چند نیز بود که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– وصول پیام‌های درخشان مهندس عباس امیر انتظام و مهندس کورش زعیم و توجهی که هر دوی آنان به فعالیت سکولار دموکرات‌های خارج کشور نشان داده بودند، از ساخته شدن پلی ما بین داخل و خارج حکایت داشت. این موفقیت بزرگی برای سکولار دموکرات‌های انحلال طلب خارج کشور، در مقابله با موجی از ایراد گیری‌ها نسبت به فقدان رابطه مابین داخل و خارج کشور محسوب می‌شد.
پیام کوتاه مهندس امیر انتظام، به شرح زیر، گویای صریح این واقعیت است:
«دوستان و هم اندیشان گرامی؛ از اینکه شما در غربت اندیشه وطن در سر دارید و برای آینده این کشور بلازده چاره جویی می‌کنید، سپاسگزارم و قدردانی می‌کنم. من افسوس می‌خورم که با شرایطی که دارم نمی‌توانم در کنار شما باشم. تنها خواستی که دارم اینست که همبستگی خود حفظ کنید. این راه درست را پی بگیرید، که شاید روزی بتوانیم دموکراسی، سکولاریسم و حقوق بشر را با کمک شما در ایران عزیزمان برقرار کنیم. شاد و موفق باشید».
– تأکیدی که حاضران در مورد داشتن رابطه با سازمان‌ها و نهادهای اروپائی داشتند نیز تا حدود زیادی راه آینده سکولار دموکرات‌ها را، برای تثبیت خود بعنوان یک نیروی گسترده سیاسی، روشن ساخت.
– و بالاخره، با توجه به اینکه در جریان مبارزاتی کنونی، فاعل (یا انجام دهنده)ی انواع افعال پیشنهادی معلوم نیست و، بدون معلوم شدن آن، هر پیشنهادی به صورت یک برنامه بی مجری باقی می‌ماند، نظر اکثریت حضار آن بود که اگر بتوان در برابر حکومت اسلامی«آلترناتیوی سکولار دموکرات» آفرید در آن صورت افعال پیشنهادی ما نیز دارای فاعلی خواهند بود که می‌تواند جریان مبارزه را تسریع کند. به عبارت دیگر، توافق بر سر ضرورت ایجاد یک آلترناتیو سکولار دموکرات از جمله دست آوردهای کنگره بود. من در این مورد نظر جنبش سکولار دموکراسی را چنین جمع بندی کردم: «اکنون تصدیق ضرورت استقرار یک آلترناتیو سکولار دموکرات برای برانداختن حکومت اسلامی‌بشکل مهمترین معیار تشخیص خادم از خائن در آمده است. یعنی اکنون باور به ضرورت ایجاد “آلترناتیو” یک فریضه و خدمت ملی است.
من، بعنوان سخنگوی نهاد هماهنگی جنبش سکولار دموکراسی ایران، تعهد ارکان این نهاد را نیز، برای کوشش در راستای تفهیم ضرورت آلترناتیو سازی و حرکت به سوی آن بیان داشتم و توضیح دادم که ما این راه را با انرژِی و امید آغاز کرده ایم و ادامه خواهیم داد. در واقع کنگره در کلیت خود دستور کار نهاد هماهنگی جنبش را به روشنی مشخص کرده بود و ما می‌دانستیم که موظفیم تا کنگره آینده زمینه را برای اعلام موجودیت آلترناتیو سکولار دموکرات و انحلال طلب حکومت اسلامی‌آماده ساخته و نتایج مشخص فعالیت‌های خود را به کنگره چهارم گزارش دهیم.
بازخوردها
با پایان گرفتن کنگره، و تا همینجا، تعداد زیادی نامه به دست من رسیده است که هر یک به نوعی موافقت خود را با جمع بندی بالا بیان داشته اند. مثلاً، بهمن زاهدی، سردبیر سایت اینترنتی حزب مشروطه ایران (لیبرال)، در مقاله ای خاطر نشان کرده است که:
«در دو سال گذشته، زمانی که سکولار دموکرات در سالروز جنبش مشروطیت کنگره خود را برگزار می‌کردند، از خود می‌پرسیدم که آیا سکولار دموکرات‌ها با اندیشه مشروطه خواهی آشنایی دارند؟ امسال توانستم تجدد گرایی مشروطه خواهان را در سکولار دموکرات‌های ایران تجربه کنم. انسان گرایی و حقیقت گرایی صدر مشروطیت را می‌توان در اندیشه‌های نوین سکولار دموکرات‌های ایران لمس کرد. به همین جهت از شرکت در کنگره آنها بسیار خرسند شدم و می‌توانم تصور این را داشته باشم که گذشته را فراموش کرده و به‌سوی آینده مشترکی حرکت داشته باشیم که طی آن تمامی‌اندیشه‌های ایرانی توان رشد کردن را داشته باشند».
بهزاد صمیمی‌که با علاقه، اما در سکوت، مذاکرات دو روزه را تعقیب می‌کرد، نوشته است:
«پیام شخصیت‌های مبارز و خوشنامی‌مانند آقای امیر انتظام و آقای کوروش زعیم به کنگره بسیار دلگرم کننده است و بر درستی سمت و سوی تلاش‌های چند ساله بخش خارج از کشور سکولار دمکرات‌ها صحه می‌گذارد. این مهمترین ویژگی این کنگره در رابطه با داخل کشور بود. نتیجه اینکه در داخل کشور کنشگران سیاسی ِ با سابقه، و حتی مردم عادی ِ بدون سابقه کار سیاسی و سازمانی، نه فقط فعالیت سکولار دموکرات‌های ایرانی در خارج از کشور را زیر ذره بین دارند، بلکه به ضرورت و اهمیت تداوم فعالیت این بخش تاکید می‌کنند».
حمیدرضا برهانی، کوشنده سیاسی مقیم بلژیک، اینگونه توضیح داده است که:
«بسیاری از شرکت کندگان ـ با کارنامه ای پر از تلاش برای کنشگری علمی‌و کوله باری مملو از کتاب‌ها، مقالات و اطلاعات جمع آوری شده ـ یادآوری می‌کردند که دیگر برای اداره سرزمین مان، ایران، حکومتی مذهبی را مناسب نمی‌بینند. تقریباً ۹۰ در صد شرکت کنندگان در این کنگره همصدا بودند که بیش از این نمی‌توان حکومت مذهبی را تحمل کرد و برای ساختن سرزمین مان، و همچنین برای از میان برداشتن تبعیض‌های مختلف، از جنسیتی و مذهبی گرفته تا نژادی، ملیتی یا عقیدتی و سیاسی، راهی بجز اجرای سیستم سکولاریسم دمکراتیک نمی‌توان در مقابل حکومت مذهبی پیشنهاد نمود».
و آقای زمان فیلی، نویسنده و شاعر کرد زبان مان اضافه کرده است که:
«کنگره سکولار دموکرات‌های ایران، که سومین نشست خود را در فرانکفورت برگزار کرد، شاهدی نیک بر این حقیقت است که دادخواهی‌های مردم ایران تنها با گذار از حکومت اسلامی‌امکان پذیر است؛ و اینکه این مهم نیز میسر نمی‌شود مگر اینکه ـ با هر اندیشه و نظر که داریم ـ در کنار هم بنشینیم و برای ایجادِ “آلترناتیو” به بحث و گفتگو بپردازیم. این امرِ مهم در این کنگره اتفاق افتاد، و فعالانِ سیاسی و مردمِ عادی با هر تفکری در کنار هم نشستند تا بیان کننده عزمی‌راسخ جهتِ رسیدن به آرمانِ آزادیِ ایران باشند.»
و بگذارید مطلب این هفته را با بخشی از خطابه مهندس کورش زعیم به پایان برم، آنجا که در قالب یک سخنرانی غیابی در کنگره و در پی تحلیل اوضاع وحشتناک کنونی وطن مان می‌گوید:
«هدف ما، که قشر روشنفکر و آینده نگر کشور را تشکیل می‌دهیم، از این گردهمایی‌ها این است که به یک همگرایی دیدگاهی برسیم که: “برای کشورمان چه می‌خواهیم؟” ما دموکراسی می‌خواهیم؛ یعنی فرمانروایی مردم بر مردم برای مردم و با رأی مردم؛ یعنی یک نظام سیاسی که هیچگونه وابستگی ایدئولوژیک، ابزاری، نژادی، یا فرقه ای نداشته باشد؛ یعنی مردم کشور آزاد باشند به هر عقیده و مذهب و فرقه و نظام سیاسی یا اقتصادی باور داشته باشند؛ یعنی یک نظام مردمسالار متکی به رأی اکثریت با حفظ حقوق اقلیت، برابری همه شهروندان در برابر قانون، آن هم تنها قانونی که نمایندگانی که با رأی آزاد مردم برگزیده شمی‌شوند تدوین کرده باشند؛ قانونی که: میان اکثریت و اقلیت، این مذهب و آن مذهب، با دین و بی دین، زن و مرد، این نژاد و آن نژاد، و این نیاکان و آن نیاکان، تفکیک و تبعیضی قایل نشده نباشد؛ که در ظل آن هیچ سازمان یا شهروندی نتواند نسبت به آزادی و حقوق شهروندی دیگری تجاوز کند، که اصول بیانیه جهانی حقوق بشر چراغ راه حکومت و جامعه برخاسته از آن باشد.»
باری، بدینسان، می‌توانم چنین نتیجه بگیرم که به استناد اجماع این نظرها است که ما سکولار دموکرات‌ها، با دلی پر از امید، سالی دیگر از فعالیت و مبارزه و روشنگری را در راه ایجاد ایرانی آزاد و آباد آغاز می‌کنیم.
http://www.puyeshgaraan.com/NoorialaWorks.htm
