سارا دماوندان- آرزو ذکایی‌فر، مدیرکل دفتر کودکان و مهدهای کودک سازمان بهزیستی کشور از اجرای طرح مصون‌سازی مهد کودک‌ها در برابر اعتیاد خبر داد.
وی به خبرگزاری مهر گفت: این طرح در راستای آموزش و پیشگیری اولیه از اعتیاد با مهارت «نه گفتن» انجام می‌شود که در حال اجراست. در این طرح به کودکان در رده‌های سنی مختلف به طور غیرمستقیم و در قالب نمایش، قصه، شعر متناسب با شرایط سنی‌شان آموزش مهارت نه گفتن در برابر اعتیاد و مواردی داده می‌شود که جزو ناهنجاری‌های اجتماعی به شمار می‌روند.
زمزمه‌های این طرح شش سال پیش برای نخستین بار از سوی مدیر کل امور فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر مطرح شد. بنا به گفته هومان نارنجی‌ها این طرح قرار بود به صورت آزمایشی در ۶۰ مهد کودک کشور اجرا شود و سازمان بهزیستی در نظر داشت در برنامه‌ای ۲ ساله، تمام مهدهای کودک را تحت پوشش این برنامه قرار دهد. طرحی که در زمان اعلام شده اجرا نشد و اگر هم اجرا شد کارآیی لازم را نداشت و خنثی ماند. حالا پس از گذشت چند سال این طرح بار دیگر از سوی مدیر کل دفتر کودکان و مهدهای کودک سازمان بهزیستی کشور مطرح شده است.
بی تردید اجرای طرح‌هایی از این دست با مدیریت بجا و حساب شده بنا به گفته کارشناسان امر می‌تواند نقش بسیار مهمی‌در بالابردن اعتماد به نفس و مهارت نه گفتن داشته باشد.
نازنین کنکاش ساکن شیراز، مادری است که دختر ۴ ساله‌اش را به مهد کودک می‌فرستد. او در پاسخ به این پرسش کیهان لندن که آیا از اجرای چنین طرحی با خبر است یا خیر می‌گوید: چنین طرحی در مهد کودک دختر من اجرا نمی‌شود و من از آن کاملا بی اطلاع هستم. او ادامه می‌دهد: اما می‌تواند طرح بسیار مفیدی باشد. اگر کودکان از زمانی که شخصیت‌شان در حال شکل گیری است با برخی مسایل جامعه آشنا شوند بدون شک در بزرگسالی کمتر گرفتار خطا و آسیب خواهند شد. بهتر است که اگر به کودکان آموزشی داده می‌شود در کنارش خانواده‌ها نیز در جریان باشند و برای آنها نیز برنامه‌هایی در جهت آموزش برخی مسایل اجتماعی در نظر گرفته شود.
محمد صفایی ساکن جزیره کیش است. وی از شرایط آموزشی این بندر آزاد گله‌مند و نگران آینده فرزندش است. از او می‌خواهم کمی بیشتر درباره نگرانی‌اش توضیح دهد. می‌گوید: جزیره کیش داری دو مشکل بزرگ پزشکی و آموزشی است. با توجه به اینکه مدرن و شیک است اما در این دو مورد با مشکلات بسیاری روبروست . متاسفانه آن گونه که انتظار می‌رود به مسایل آموزشی کودکان توجه لازم و کافی نمی‌شود. وی ادامه می‌دهد: سال گذشته دخترم برای یک ماه به مهد کودک رفت اما اصلا از محیط و نحوه آموزش آنجا راضی نبودم برای همین ترجیح دادم که نرود.
از این پدر جوان درباره اجرای طرح مصون‌سازی از اعتیاد در مهد کودک‌ها می‌پرسم. او اطلاعی در این رابطه ندارد و می‌گوید: از اجرای این طرح بی خبرم اما مطمئنا برای بچه‌ها مفید خواهد بود به شرطی که با توجه به گروه سنی کودکان و حساب شده عمل شود در غیر این صورت می‌تواند آثار سوء داشته باشد.
لیلی نظری که درحال حاضر مهمترین دغدغه‌اش بزرگ شدن فرزندش در شرایط کنونی است درباره این طرح به کیهان لندن می‌گوید: درباره مضرات قلیان و سیگار در قالب نمایش و شعر خیلی با بچه‌ها صحبت می‌کنند که بسیار هم مفید بوده اما درباره اعتیاد تا کنون طرحی نداشته‌اند.او معتقد است: مشکلی که ما با آن روبرو هستیم جامعه است. متاسفانه هر چه که با بچه‌ها صحبت می‌شود وقتی وارد خیابان و مهمانی و محیط‌های دیگر می‌شوند چیزی را مشاهده می‌کنند که آنها را دچار تضاد و دوگانگی می‌کند. وی می‌افزاید: بهترین راهکار این است که همزمان با بچه‌ها، به خانواده‌ها نیز آموزش داده شود یا حداقل خانواده‌ها در صورتی که از هر نوع ماده مخدر یا دخانیات و غیره استفاده می‌کنند این کار را دور از چشم بچه‌ها انجام دهند.
برای آنکه بدانیم این طرح در چه صورتی می‌تواند موفق باشد به سراغ آزاده زارع کارشناس ارشد فلسفه تعلیم و تربیت و استاد دانشگاه رفتم و موضوع اجرای طرح مصون‌سازی از اعتیاد در مراکز آموزشی را با وی در میان گذاشتم.
-مدیرکل دفتر کودکان و مهدهای کودک سازمان بهزیستی کشور از اجرای طرح مصون‌سازی از اعتیاد و آموزش مهارت “نه گفتن“ خبر داده است. اجرای این طرح در مهد کودک‌ها تا چه اندازه می‌تواند موثر باشد؟
-متاسفانه در سالهای اخیر میزان مصرف مواد مخدر افزایش و سن مصرف کنندگان به شکل نگران کنندهای کاهش پیدا کرده. یعنی گذشته از درصد کودکانی که به دلیل داشتن مادران معتاد، با اعتیاد به دنیا می‌آیند، و کودکانی که در خانوادههای مصرف کننده، در معرض خطر آشنایی زودهنگام و گرایش به مصرف مواد قرار دارند، نوجوانان زیادی نیز هنگام حضور در مجامع عمومی، حتی مدرسه، و مکانهای تفریحی برای نخستین بار مصرف مواد را تجربه می‌کنند.
به همین دلیل، ضرورت آغاز آموزش و پیشگیری اولیه از اعتیاد، در سنین پایین کاملاً احساس می‌شود و مهدکودکها به عنوان نخستین محیط‌های آموزشِ سازماندهی شده و رسمی، نخستین نماینده سیستم آموزشی در انجام این امر مهم هستند.
-در چه صورت این طرح با موفقیت همراه خواهد شد؟
-اجرای این طرح در مهدهای کودک، نیازمند هدفگذاری دقیق و تهیه محتوای آموزشی متناسب با رشد عقلی کودکان، زیر نظر کارشناسان زبده تربیتی است و باید در قالب واحد کار شامل فعالیتهای قصه، شعر و نمایش برای آشنایی کودکان با ناهنجاری‌های اجتماعی مانند اعتیاد و نه گفتن به آن، انجام پذیرد.
چنین طرحی در دو بخش اساسی آشنایی با اعتیاد به عنوان یک ناهنجاری اجتماعی و کسب مهارت نه گفتن به آن، سازماندهی و مدیریت می‌شود. تأثیرگذاری این طرح در گرو آشنایی کودکان با اعتیاد به عنوان یک بیماری خطرناک، از طریق اشارههای غیرمستقیم و مهمتر از آن، ایجاد مهارت نه گفتن به مصرف هر نوع ماده مخدر در آنها است زیرا کودکان و نوجوانان اغلب تحت تأثیر گروههای هم‌سال و صرفاً برای پذیرفته شدن به عنوان عضوی از یک گروه، برای نخستین بار مصرف مواد مخدر و نوشیدنیهای الکلی را تجربه می‌کنند. این در حالیست که بسیاری از آنها از طریق رسانهها، مدرسه، خانواده و اقوام، درباره مضرات مصرف مواد شنیده و حتی افراد معتاد را از نزدیک دیدهاند. اما به دلیل اعتماد به نفس پایین و فقدان مهارت نه گفتن، به کاری دست میزنند که از عاقبت آن آگاه هستند. از این رو، اجرای این طرح، می‌تواند گام مهمی‌در پیشگیری از آغاز مصرف مواد مخدر در سنین بالاتر باشد.
-نقش خانواده‌ها در اجرای این طرح باید به چه صورت باشد؟ آیا آنها نیز در کنار فرزندانشان باید آموزش‌های لازم را ببیند؟
-تمام فرآیندهای آموزشی و پرورشی طرحریزی شده برای سنین راهنمایی، دبستان و پیش از دبستان، تنها در صورت آگاهسازی و مشارکت فعال والدین با مجریان آموزشی به موفقیت دست خواهد یافت. در این مورد نیز پیش از هر چیز، مهدهای مجری طرح، موظف به برگزاری دورههای توجیهی برای والدین و جلب همراهی و حمایت آنها هستند.
-با توجه به اینکه برخی از مناطق کشور به خاطر شرایط اقلیمی و محیط زندگی بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار دارند، اجرای این طرح برای آنها باید به چه صورت باشد؟
-طبیعتاً هر طرح آموزشی باید متناسب با بستر اجتماعی و فرهنگی منطقه‌ای که در آن اجرا می‌شود، تهیه و به اجرا در آید. مناطقی که در نزدیکی مرزهای محل قاچاق مواد مخدر قرار دارند و هم‌چنین شهرها و روستاهایی که بیشترین مصرف کننده و توزیع کننده مواد را در خود جای دادهاند، هم از نظر زمان آموزشی و هم از نظر حجم، شکل و فرم محتوای آموزشی، باید برنامه‌ای متفاوت با سایر مناطق دریافت کنند. در تهیه سرودها، نمایشها و قصههای تشکیل دهنده محتوای آموزشی در این مناطق باید به شیوه زندگی، تأثیر موادمخدر به عنوان منبع درآمد بسیاری از آنها و تجربه ملموس داشتن یک یا چند مصرف کننده در میان اقوام نزدیک، توجه داشت و جریان آموزش را به سمتی هدایت کرد که پیش از کودکان، خانوادههایی که درگیر این مشکل هستند، با خواسته و میل درونی خود، اجرای طرح را پذیرفته و در آموزش کودکان خود سهیم شوند.
بی توجهی به بومیسازی طرح در چنین مناطقی، می‌تواند موجب موضعگیری منفی خانواده‌ها شود و در این صورت، بیگمان نتیجهای جز اتلاف انرژی و سرمایه نخواهد داشت.
*****
طبق آمار رسمی‌منتشر شده، سن مصرف مواد مخدر در ایران به ۱۵ سال رسیده است و این یعنی یک زنگ خطر کاملا جدی که باید برای آن چاره اندیشید. بنا به اظهارات مدیرکل دفتر کودکان و مهدهای کودک سازمان بهزیستی کشور، تجربه نشان داده است اکثر کسانی که به مواد مخدر و روان‌گردان‌ها و سایر آسیب‌های اجتماعی دچار شده‌اند، از سنین نوجوانی و در اثر ارتباطات صمیمی با همسالان به این ناهنجاری گرفتار آمده‌اند. آموزش مهارت‌های زندگی و به ویژه رفتار قاطع به کودکان می‌تواند از بسیاری از آسیب‌های آینده پیشگیری کند.
