چالش دولت اوباما در قبولاندن توافق وین به کنگره

بیژن فرهودی- اگر دستیابی به توافق جامع هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های بزرگ کار سخت و طاقت‌فرسایی به نظر می‌رسید نشانه‌ها حاکی از آن است که  به تایید رساندن آن در کنگره آمریکا نیز  تقریبا به همان اندازه  مشکل و پر دردسر خواهد بود.

جان کری وزیر امورخارجه امریکا این موضوع را در نخستین روز حضور در جلسه علنی کمیته روابط خارجی سنای امریکا به خوبی درک کرد. کری که یک روز پیش از این جلسه علنی در دیداری خصوصی با قانونگذاران آنها را در جریان توافق هسته‌ای با ایران قرار داده بود روز پنج‌شنبه با چوب زیر بغل و در میان فریاد تشویق اعضای گروه ضد جنگ «کد پینک» وارد تالار کمیته روابط خارجی سنا شد اما به سرعت با اظهارات تند و انتقادی سناتورهای جمهوری‌خواه روبرو شد.

باب کورکر رییس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی در سخنان خود به هنگام گشایش این جلسه  از جان کری که خود زمانی ریاست این کمیته را برعهده داشت به خاطر شرایط مندرج در توافق وین انتقاد کرد و گفت: به عقیده من شما فریب خورده‌اید. جیم ریش یک عضو جمهوری‌خواه دیگر کمیته از واژه مشابهی استفاده کرد و خطاب به کری گفت که شما گول خورده‌اید.

در مقابل برخی سناتورهای دموکرات عضو کمیته به یاری کری شتافتند و از جمله سناتور باربارا باکسر از ایالت کالیفرنیا به کار بستن این واژگان را بی احترامی و اهانت‌آمیز توصیف کرد. سناتور کورکر، کری و دیگر مقامات دولت اوباما را به این خاطر که مدعی‌اند تنها بدیل این توافق جنگی دیگر در خاورمیانه است به باد انتقاد گرفت و گفت جایگزین راستین، توافقی بهتر خواهد بود.

کری تاکید کرد که این توافق با هدف اصلی جلوگیری از دستیابی ایران به بمب اتم  در ازای لغو تدریجی تحریم‌ها صورت گرفته و بنا نبوده که امریکا و شرکایش در گروه ۱+۵ تمام برنامه اتمی ایران را برچینند. به گفته کری منتقدین این توافق به دنبال تسلیم کامل ایران هستند که او آن را به عنوان خیال خام مردود دانست. وزیر امورخارجه امریکا که توافق وین را حاصل متجاوز از دو هفته مذاکره فشرده و سخت او با همتای ایرانی‌اش جواد ظریف دانست هم‌چنین گفت واقعیت این است که ایران تجربه‌ای گسترده در فن چرخه سوخت اتمی دارد و ما نمی‌توانیم با بمباران  یا تحریم ایران این دانش را از آنها بگیریم. جان کری هشدار داد که اگر کنگره این توافق را رد کند نتیجه‌اش این خواهد بود که ایالات متحده آمریکا از هر یک از محدودیت‌هایی که برقرار کرده‌ایم دوری خواهد جست و این در حکم یک چراغ سبز بزرگ برای ایران خواهد بود که آهنگ غنی‌سازی اورانیوم را دو برابر سازد. کری گفت که  بر اساس توافق وین ایران موافقت کرده است که به صورت داوطلبانه ۹۸درصد ذخیره اورانیوم غنی‌شده خود را از رده خارج کند.  آنها هم‌چنین دوسوم سانتریفیوژهای نصب شده خود را برخواهند چید و علاوه بر این  یکی از رآکتورهای نیروگاه آب سنگین خود را از کار انداخته و آن را با سیمان پر خواهند کرد. جان کری افزود که ایران موافقت کرده است که تا حداقل ۱۵ سال دیگر  از تولید یا کسب اورانیوم بسیار غنی‌شده و پلوتونیوم مورد نیاز برای ساختن بمب اتم اجتناب ورزد و اگر آنها شروع به چنین کاری کنند ما بلافاصله از آن آگاه خواهیم شد.

در جلسه کمیته روابط خارجی سنا که ۴ ساعت و نیم به درازا کشید ارنست مونز وزیر انرژی و جک لو وزیر خزانه‌داری آمریکا نیز حضور داشتند و هر یک به تفصیل در مورد بخش‌های فنی و مالی توافق وین سخن گفتند‌. آقای لو گفت مجموع دارایی‌های مسدود شده ایران به ۱۰۰ میلیارد دلار بالغ می‌شود. وی تاکید کرد که در صورت سرپیچی ایران از این قرارداد، آمریکا این حق را برای خود محفوظ نگاه می‌دارد که تحریم‌های تازه‌ای در مورد ایران برقرار کند . ارنست مونز که در مذاکرات وین طرف گفتگوی علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی ایران بود در برابر این انتقادات که توافق وین راه‌های گریز در رابطه با بازرسی‌های اتمی در اختیار ایران قرار داده است گفت اطمینان دارد که زیرساخت فنی این توافق محکم است.

در ادامه پرسش و پاسخ بین سناتورها و جان کری، سناتور جمهوری‌خواه مارکو روبیو که از کاندیداهای احراز مقام ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۶ است  پرزیدنت اوباما را به خاطر پاداش دادن به ایران در قبال کارنامه بی‌رحمانه حقوق بشر آن کشور مقصر شناخت و گفت این توافقی است که ادامه بقایش را نمی‌توان ورای دوره کنونی ریاست جمهوری اوباما تضمین کرد.

در این میان سناتور بن کاردن عضو ارشد دموکرات کمیته روابط خارجی سنا گفت هنوز در این مورد که چگونه به این توافق رای خواهد داد تصمیم نگرفته است.

بر اساس لایحه‌ای که در ماه مه به تصویب رسید کنگره تا ۱۷ سپتامبر وقت دارد تا توافق وین را مورد تایید قرار داده و یا آن را رد کند. جمهوری‌خواهان در هر دو مجلس نمایندگان و سنا از اکثریت برخوردارند و بسیاری از آنها با این گفته که توافق وین به قدرت‌بخشی ایران خواهد انجامید و اسراییل را تهدید خواهد کرد از این قرارداد به شدت انتقاد کرده‌اند.

در مقابل، پرزیدنت اوباما که این توافق را یکی از انگشت‌شمار دست‌آوردهای دو دوره ریاست جمهوری خود در عرصه سیاست خارجی می‌داند برای به تایید رساندن ان در کنگره به آرای نمایندگان دموکرات نیاز مبرم دارد. اوباما در روز اعلام توافق وین اعلام کرد که چنانچه کنگره این توافق را رد کند آن را وتو خواهد کرد. اما با این فرض که کنگره لایحه‌ای را در مخالفت با این توافق تصویب کند و سپس وتوی متصور اوباما را نیز خنثی کند رییس جمهوری قانونا قادر به معاف ساختن ایران از بیشتر تحریم‌های اعمال شده علیه آن کشور نخواهد بود که این به نوبه خود توافق وین را مختل خواهد ساخت.

جک لو وزیر خزانه‌داری آمریکا در واکنش به این انتقادات که تحریم‌ها خیلی زود برداشته خواهند شد گفت که این جلوی آمریکا را از اعمال تحریم‌های بیشتر به خاطر مسایلی چون نقض حقوق بشر در صورت لزوم نخواهد گرفت.

در این میان جان کری در تلاش  برای جلب حمایت اسراییل و هواداران آمریکایی‌اش از این قرارداد اطمینان خاطر داد که هماهنگی امنیتی بین دو کشور افزایش خواهد یافت . بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسراییل توافق وین را یک اشتباه تاریخی خوانده که راه دستیابی این «رژیم تروریست» را به بمب اتم هموار خواهد ساخت. وی بیم از آن دارد که ایران از از دارایی‌های آزادشده خود برای تامین هزینه و اسلحه گروه‌های پیکارجویی چون حماس و حزب‌الله استفاده کند.

جان کری اظهار داشت که توافق هسته‌ای با ایران ظرفیت واقعی برای تغییر و تحول در خاورمیانه را در بردارد اما اذعان داشت که این توافق به امکان یک رویارویی با ایران پایان نمی‌دهد. با این حال وزیر خارجه آمریکا روز جمعه در موسسه پژوهشی شورای روابط خارجی امریکا گفت که در نظر دارد در دیدار آتی  با همتای روس خود درباره مبارزه با تروریست‌های داعش در سوریه و نقشی که ایران می‌تواند در این زمینه ایفا کند به گفتگو بپردازد. وزیر خارجه آمریکا گفت که در پی توافق هسته‌ای وین برای محدود ساختن برنامه هسته‌ای ایران هم رییس جمهور روحانی و هم وزیر خارجه ظریف تصریح کرده‌اند که با این توافق اکنون آنها آماده گفتگو درباره مسایل منطقه‌ای هستند.