همزمان با دومین سالگرد آغاز رسمی دوره ریاست جمهوری حجت‌الاسلام حسن روحانی بررسی کارنامه عمکرد و مقایسه با وعده‌های انتخاباتی می‌تواند نشان دهد که دولت «تدبیر و امید» تا چه حد توانسته است در این دو سال در انجام وعده‌های خود موفق باشد.
بخش اول این گزارش تنها به عنوان ناظر به این کارنامه نگاه خواهد داشت و در بخش دوم به بررسی تحلیلی – آماری خواهیم پرداخت. تمام آمارهای بخش اول از سایت «روحانی سنج» استخراج شده است. در بخش دوم نگاهی کوتاه به دیگر وعده‌ها خواهیم داشت.
فرهنگی / اجتماعی
از مجموع ۲۳ وعده انتخاباتی حجت‌الاسلام روحانی در مبارزات انتخاباتی تا ۱۳ مرداد ۱۳۹۴ در مجموع ۵ وعده به طور کلی محقق شده است، ۶ وعده در حال پیگیری است. برای دست‌یابی به ۲ وعده تلاش شده اما این وعده‌ها محقق نشده است و ۱۰ وعده به طور کلی اصلا پیگیری نشده‌اند.
اجرای بیمه همگانی، احیای ارکسترهای ملی و سمفونیک، بازگشایی خانه سینما، بازگرداندن برخی اساتید کنار گذاشته شده و مخالفت با ستاره‌دار کردن دانشجویان از وعده‌های محقق شده دولت تدبیر و امید در ۲ سال گذشته است.
تدوین قانون ورزش، بازبینی پرونده ناشران تعلیقی، جذب بیشتر گردشگران خارجی، صدور کارت هوشمند برای بیماران بی‌درمان و سخت‌درمان، تشکیل نظام صنفی سینمایی و حذف کنترل پیش از چاپ کتاب از جمله مواردی است که دولت یازدهم در حال پیگیری آنهاست.
اما در زمینه تشکیل وزارت زنان و تاسیس فرهنگستان زبان و ادب آذری دولت روحانی تلاش‌های ناکامی داشته و می‌توان این موارد را نیز به عنوان وعده‌های محقق ناشده نام برد.
افزایش بودجه تحقیق و پژوهش به میزان ۳ درصد تولید ناخالص ملی، فضای باز سیاسی در دانشگاه‌ها، پیگیری وضعیت معلم‌های تبعیدی و اخراجی، رفع فیلتر از شبکه‌های اجتماعی، واگذاری ممیزی و امور سینما به تشکل‌های سینمایی، به حداقل رساندن کنترل در حوزه سینما، بازگشایی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران، قوانین شفاف ممیزی کتاب، بیمه زنان سرپرست خانواده و ارائه لایحه حمایت از زنان نیز از جمله مواردی است که در دولت یازدهم پیگیری نشده است.
سیاست داخلی
در عرصه سیاست داخلی تنها یکی از وعده‌های حجت‌الاسلام روحانی در مبارزات انتخاباتی محقق شده است. این در حالی است که ۷ وعده در حال پیگیری است و دو وعده به طور کلی محقق نشده است. در این بخش نیز ۱۰ وعده انتخاباتی تا امروز پیگیری نشده است.
تنها موردی که دولت بر اساس وعده‌های خود عملی کرده است، احیای سازمان برنامه و بودجه (مدیریت و برنامه‌ریزی) است. احیای خانه احزاب، کاهش مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده‌ای، ارائه منشور حقوق شهروندی به صورت لایحه، انتصاب نیروهای شایسته محلی در پست‌های مدیریتی، ارائه آمار شفاف، جلوگیری از خشک شدن دریاچه اورمیه و استقبال دولت از نقد از جمله وعده‌هایی است که دولت یازدهم همچنان پیگیر آنهاست.
تعیین معاون از اقلیت‌ها و انتصای مشاور فناوری‌های نو در نهاد ریاست جمهوری وعده‌هایی است که به کلی محقق نشده است.
رسیدگی به رفع حصر از سران جنبش سبز، آموزش زبان مادری در مدارس، تسهیل برای بازگشت ایرانیان، پاسخگویی وزارت اطلاعات، توجه به سازمان‌های مردم نهاد، ایجاد امکان برای اجرای فرایض مذهبی اقلیت‌ها، رفع تبعیض جنسیتی، رفع تبعیض قومی، رفع موانع سفر اساتید به خارج از کشور، عدم جابجایی مدیران و مبارزه با بی‌ثباتی مدیریتی از مواردی است که دولت پیگیر آنها نبوده است.
اقتصادی
از مجموع ۲۴ وعده اقتصادی ۴ وعده به صورت کلی محقق شده است و ۱۲ مورد دیگر در حال پیگیری است. هیچ کدام از وعده‌های حجت‌الاسلام روحانی در عرصه اقتصادی به صورت کلی به بن‌بست نخورده اما ۸ مورد اصلا پیگیری نشده است.
افزایش حداقل دستمزد کارگران مطابق میزان تورم، رساندن تورم به زیر ۲۵ درصد، مهار تورم و همچنین عدم کاهش میزان یارانه‌های نقدی را می‌توان وعده‌های محقق شده دولت یازدهم دانست.
پرداخت بدهی دولت به پیمانکاران، بازگرداندن ظرفیت تولید نفت خام به میزان سال ۸۴، افزایش پهنای باند اینترنت، بهبود شرایط اقتصادی، ارزان شدن اینترنت، بازگرداندن قدرت شورای پول و اعتبار، همراه کردن کارآفرینان در سفرهای خارجی رئیس‌جمهور، خصوصی‌سازی اقتصاد، یارانه کلایی، تکمیل پروژه پارس جنوبی، بهبود شرایط محیط کسب و کار و بهبود معیشت مردم نیز از وعده‌های در حال پیگیری دولت تدبیر و امید است.
کاهس تفاوت نرخ بیکاری در استان‌ها، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، کنترل میزان نقدینگی، تقویت ارزش پول ملی، استقلال بانک مرکزی، تامین مسکن ارزان و مهار قیمت آن، صادرات فرآورده‌های نفتی (عدم خام فروشی نفت) و مشورت با نهادهای صنفی برای اجرای هدفمندی یارانه‌ها نیز مواردی هستند که تیم اقتصادی دولت یازدهم برای اجرای آنها اقداماتی انجام نداده است.
سیاست خارجی
حجت‌الاسلام روحانی در عرصه سیاست خارجی ۶ وعده را مطرح کرده بود. از این وعده‌ها ۱ وعده به طور کامل محقق شده، ۳ مورد در حال پیگیری است. در این میان ۱ مورد محقق نشده و ۱ مورد دیگر اصلا پیگیری نشده است.
جلوگیری از تحریم‌ها وعده‌ای است که دولت توانسته است در ۲ سال گذشته به طور کلی به آن دست پیدا کند. تلاش برای خارج کردن پرونده هسته‌ای ایران از شورای امنیت، کاهش و رفع تحریم‌ها و همچنین شفافیت در برنامه هسته‌ای ایران از جمله مواردی است که تیم سیاست خارجی پیگیر آنهاست. اما بهبود روابط با کشورهای حاشیه خلیج فارس به در بسته خورده و هیچ اقدامی برای بازگرداندن اعتبار گذرنامه ایرانی انجام نشده است.
مجموع وعده‌ها
از مجموع ۷۳ وعده ثبت شده در سایت «روحانی سنج» تنها ۱۱ وعده به طور قطعی محقق شده است، ۲۸ وعده نیز در حال پیگیری است. از سوی دیگر ۵ وعده به طور کلی محقق نشده و ۲۹ وعده اصلا پیگیری نشده است.
عددها و واقعیت‌ها
«روحانی سنج» در مقام یک عنصر نظارتی با درصدی خطا بخش بزرگی از واقعیت عملکرد حجت‌الاسلام روحانی را بیان می‌کند. اما به یقین نمی‌تواند نه تمام این وعده‌ها و نه تمام کارنامه را در بر گرفته و بر آنها نظارت باشد. در بخشی دیگر همچنین آمار وعده‌های محقق نشده و یا پیگیری نشده می‌تواند بیشتر از آنچه باشد که در این سایت به آنها اشاره شده است. برای نمونه نقدینگی در دولت حجت‌الاسلام روحانی تا امروز نه آنکه کنترل نشده است بلکه به گزارش بانک مرکزی افزایش یافته است و یا در حوزه اجتماعی وضعیت اقلیت‌های مذهبی وخیم‌تر از گذشته است.
از سویی دیگر وعده‌های محقق نشده نیز لیستی بلندتر دارد. اشاره به آنچه محقق نشده است نه به معنی دیدن نیمه خالی لیوان است چرا که انجام آن وعده‌ها، وظیفه دولتی بوده است که بخشی از مردم در پای صندوق‌های رای به آن اعتماد کرده‌اند از همین رو نگاهی به وعده‌های تحقق نیافته دولتی که خود را «تدبیر و امید» می‌نامد بر اساس وظیفه رسانه‌ای ما صورت می‌گیرد.
(این وعده‌ها شامل مواردی است که در بالا به آنها اشاره‌ای نشده است)
وعده‌های سیاسی
– بیانیه‌ای را درباره مطالبات این اقوام و اقلیت‌ها نوشته و بیان کرده‌ام. ۱۳ خرداد – اهواز
– اکنون برخی استان‌های ما احساس می‌کنند که توانایی استان را دارند اما متأسفانه اداره استان‌ها به تهران متمرکز شده است. باید بار را از دوش تهران برداریم. ۱۰ خرداد – مناظره تلویزیونی
– دولت تدبیر و امید خود را در همه زمینه‌ها پاسخگوی مردم می‌داند و این را جزو وظایف خود می‌داند. ۲۱ خرداد – برنامه پرس و جو
– مشکل زندانی‌ها را هم باید حل کرد، ما می‌خواهیم همه مسئولان امنیتی بیدار و هوشیار باشند خیلی جرم‌ها با تذکر حل می‌شوند برخورد تند راه حل نیست ما بیایم واقعیت‌ها را باز کنیم. ۱۴ خرداد – اهواز
– با اعتدال، وحدت و انسجام اصول قانون اساسی را اجرایی خواهم کرد؛ رئیس‌جمهور وظیفه‌اش آن است که همه اصول به‌ویژه اصل سوم را که مرتبط با حقوق ملت است اجرایی کند. ۲۲ خرداد – مشهد
– من مجدداً قدرت ملی را به این کشور به کمک شما جوانان بازخواهم گرداند و به افراطی‌گری و خودسری‌ها پایان خواهم داد چرا که ما خواهان اجرای قانون هستیم. ۱۸ خرداد – تهران
مساله اقلیت‌های مذهبی (به طور مشخص در مورد اهل سنت و بهائیان) در ۲ سال گذشته با محدودیت‌های بیشتری روبرو بوده‌اند. در مورد بهائیان و یا سایر اقلیت‌های دینی که در قانون اساسی نامی از آنها برده نشده است شاید «تکلیف» برای روحانی و یا هر رئیس‌جمهور دیگری که در ساختار جمهوری اسلامی بر سر کار باشد مشخص است اما با وجود اصرار حجت الاسلام روحانی به استفاده بیشتر از اهل سنت در سازمان مدیریتی کشور همچنان هیچ وزیر، مشاور و یا استاندار سنی مذهب در این دو سال منصوب نشده است.
از سویی دیگر فضای باز سیاسی که یکی از مهمترین مطالبات موتور محرک کمپین‌های انتخاباتی او بود محقق نشده است و حتی بخشی از هواداران او که به ایران بازگشته‌اند با حبس روبرو شدند. رفع حصر از میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و شیخ مهدی کروبی از دیگر مواردی است که دولت برای اجرایی کردن آنها اقدامی نکرده است. بایستی توجه داشت که روحانی چه بر اساس وعده‌های خود و چه بر اساس قانون اساسی (که او به آن باور دارد) می‌بایست از پایمال شدن حقوق شهروندان دفاع کرده و اگر نهادی دیگر تخلفی را انجام داده است به آن تذکر قانون اساسی دهد. در این موارد حجت الاسلام روحانی هیچ اقدام عملی انجام نداده است. دستگیری و فشار بر فعالین سیاسی و مدنی ادامه دارد و «حقوق شهروندی» تنها در حد چند برگ کاغذ منتشر شده از سوی نهاد ریاست جمهوری باقی مانده و هیچ اقدامی برای عملی شدن آن انجام نگرفته است.
وعده‌های اجتماعی و فرهنگی
– عدالت به این معنا است که برای کل مردم و اتباع ایرانی اعم از زن و مرد فرصت یکسان فراهم شود. ۱۰ خرداد – مناظره تلویزیونی
– در دولت تدبیر و امید حقوق شهروندی رعایت خواهد شد و آنگاه ترکمن، سیستانی، بلوچ، ترک، کرد، عرب و همه و همه که اقوام این سرزمین هستند از لحاظ حقوقی و شهروندی با یکدیگر برابر خواهند بود. ۲۲ خرداد – گرگان
– زنان ما، دختران ما عفت را در زندگی می‌شناسند، آن قدر به خاطر مسائل جزئی مزاحم دختران ما نشوید. ۲۱ خرداد – کرمان
– در دولت تدبیر و امید حقوق اجتماعی زنان همانند حقوق اجتماعی مردان خواهد بود و در هر خیابان و کوچه مکان ناامن براتی دختران و زنان نخواهد بود. ۲۰ خرداد – تبریز
در بخش وعده‌های اجتماعی و فرهنگی حجت‌الاسلام روحانی مساله پایه‌ای شاید به سمت همان مشکل سیاسی درون حکومت بتوان اشاره کرد که با وجود نهادهای موازی اجرای وعده‌ها با پیچیدگی‌های خاصی روبرو می‌شود. با اینکه بخشی از مطالبات بخشی از جامعه هنری و احتماعی برآورده شده و اما مسائل وقتی در یک گستره کلی در نظر گرفته شود نشان می‌دهد که تیم سیاست داخلی دولت نمی‌خواهد پای خود را در مسیری چالش‌برانگیز قرار دهد تا با اجرای طرح‌هایی نیروهای تندرو را در مقابل خود قرار دهد. در این میان مسائل زنان، برنامه‌های فرهنگی و سازمان‌های مردم نهاد اولین لایه‌هایی هستند که حقوق‌شان به سرعت نقض می‌شود.
عقب‌نشینی در مورد ورود زنان به استادیوم‌های ورزشی بنا به مخالفت «علما»، لغو کنسرت و اکران فیلم‌های دارای مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسکوت ماندن طرح‌های حمایت از سازمان‌های مردم نهاد در ۲ سال گذشته به واقع می‌تواند نمونه‌ای از شکست‌های تیم فرهنگی/ اجتماعی دولت یازدهم باشد.
در این میان وعده‌هایی که برای حل مشکل ریزگردها در استان‌های جنوبی و غربی کشور داده شده است با اینکه از سوی سازمان محیط زیست پیگیری می‌شود اما همچنان هیچ راهی برای آنها پیدا نشده است و همچنان «اهواز» به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان شناخته می‌شود. این در حالی است که که حجت‌الاسلام روحانی، ۱۴ خرداد ۱۳۹۲ در جمع مردم این شهر گفته بود: «ریزگرد‌های استان خوزستان هم یکی دیگر از مشکلات است. خوزستان که همیشه مهاجرپذیر بوده است، اکنون بسیاری از مردم دارند منطقه را ترک می‌کنند. چرا تا به اکنون فکری نشده است؟»
از سویی دیگر مساله خشکی دریاچه اورمیه با طرح‌های مصوب بسیاری روبرو است و حتی بودجه‌ای و کارگروهی برای آن مشخص شده اما در ۲ سال گذشته اقدامی عملی که نتیجه مشخصی داشته باشد را نداشته است.
وعده‌های اقتصادی
– دولت تدبیر و امید نخواهد گذاشت این همه جوان بیکار در مقابل خانواده و فرزندان شرمنده باشند. ۲۰ خرداد – تبریز
– اطلاعات مربوط به دولت باید به صورت شفاف در اختیار مردم قرار گیرد که این مسئله بسیار مهمی است؛ مقررات و قوانین باید به صورت شفاف در اختیار همه قرار گیرد و نباید یکی زودتر از این مسائل آگاه شود و فردی دیگر دیرتر. ۱۶ خرداد – مناظره با کارشناسان
– شعار من «نجات اقتصاد ایران» است. ۹ خرداد – تهران
– ۳ درصد از درآمد نفت را به خوزستان اختصاص می‌دهم. این حق مردم خوزستان است و در طول هشت سال جنگ تحمیلی مردم این سرزمین فشار بسیاری متحمل شدند و این درصد برای جبران آن کم است و تلاش خواهم کرد این دو درصد به سه برسد. ۱۳ خرداد – اهواز
– یک کارگروه ویژه برای خوزستان تشکیل خواهم داد.۱۳ خرداد – اهواز
– در دولت تدبیر و امید همراه با یارانه‌های نقدی، یارانه‌های کالایی نیز داده می‌شود تا اقشار ضعیف دیگر دغدغه معیشتی نداشته باشند؛ چرا که اساس اقتصاد دولت من آرامش به مردم و از بین بردن نگرانی است. ۸ خرداد – دیدار نمایندگان اقلیت ادوار مجلس
– با ارائه سند راهبردی برای ٣١ استان کشور که از سال‌ها پیش تهیه شده، می‌توان نقاط ضعف و قوت هر منطقه را بررسی کرده و به تک‌تک آنها پرداخت. ۵ خرداد – اصفهان
در برنامه‌های اقتصادی دولت یازدهم با اینکه به اجرای برنامه‌ی توسعه نگارش شده در دولت محمود احمدی‌نژاد ملزم بود اما با اجرای سیاست‌های «انضباط اقتصادی» و ساماندهی امور دولت توانست بخش قابل توجهی از بحران‌های موجود در جامعه را کنترل کند. اما در موارد مشخصی همچون بیکاری (و بخصوص بیکاری جوانان) این بحران تنها با انجام این سیاست‌ها مرتفع نخواهد شد و تا زمانی که «بخش تولید» نتواند از رکود واقعی خارج شود، نمی‌توان به حل آنها امیدوار بود.
در ۲ سال گذشته بر پایه آمار «اقتصاد کلان» مولفه‌های مثبتی را تجربه کرده است اما در «اقتصاد خرد» این موضوع به راحتی قابل راستی‌آزمایی نیست. حجت‌الاسلام روحانی بر خلاف وعده خود مبنی بر ارائه گزارش‌های صد روزه تنها در یک مورد اقدام به این موضوع کرده است که بیشتر به شرح «کارنامه دولت دهم» اختصاص داشت. از سویی دیگر به نظر می‌رسد که با عدم تحقق پیش‌بینی دولت برای حل پرونده هسته‌ای در مدت یک سال، طرح‌های استانی پیش‌بینی شده نیز در ۲ سال گذشته به فراموشی سپرده شده است.
اقتصاد ایران امروز در برابر تصمیم‌های سختی قرار دارد، در واقع همانطور که وزیر اقتصاد تاکید داشته است، «تورم به پوسته سخت» خود رسیده است و با رفع بخش بزرگی از تحریم‌ها دولت در برابر انتظارات بیشتری برای رفع مشکلات اقتصادی مردم قرار دارد. باید دید که وعده حجت‌الاسلام روحانی در مصاحبه تلویزیونی خود (۱۱ خرداد ۹۴) مبنی بر تک رقمی کردن تورم در ۲ سال آینده با چه سیاست‌هایی محقق خواهد شد.
