«فیلترینگ هوشمند» ادعایی بی‌اساس است
اینترنتی با سرعت بیشتر و فیلترینگ کمتر یکی از شرایط بازگشت ایران به اقتصاد جهانی است
علی خامنه‌ای گویا در دیداری که با محمد حسن انتظاری، دبیر شورای عالی فضای مجازی داشته است صحبت از «سونامی» در فضای مجازی کرده و گفته است در مقابل این سونامی باید «سد» زده شود.
گفته می‌شود واهمه خامنه‌ای از فضای مجازی و خطراتی که این «سونامی» می‌تواند برای نظام داشته باشد در حدی است که در دیدار دیگری با مقامات دولتی گفته است «اگر رهبر نبودم بدون شک مسئول فضای مجازی کشور می‌شدم».
جلال غفاری رئیس پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی هم با علی حامنه‌ای هم نظر است. غفاری معتقد است «۸۹ درصد از آنچه در اینترنت وجود دارد محتوای غیر اخلاقی است». رئیس این پژوهشکده معتقد است که ۶۸ درصد از طلاق‌ها هم ریشه در اینترنت دارد. دشمنی جلال غفاری با اینترنت در حدی است که نقش شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای را که تا چندی پیش به گفته دیگر مقامات دولتی سبب از هم پاشیدگی خانواده‌ها بود، کم‌رنگ کرده و می‌گوید: «ابعاد تهدیدات تلفن همراه، شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، مخاطرات و تهدیدات شبکه‌های ماهواره‌ای را به حاشیه برده است».
پاسخ به این واهمه‌ها را می‌توان در نتایج تحقیقی که در فصلنامه «امنیت پژوهی» منتشر شده است یافت. این نشریه به ارتش جمهوری اسلامی تعلق دارد. در این مقاله، نویسنده یا نویسندگان به این نتیجه می‌رسند که فناوری اطلاعات و ارتباطات با ایجاد امکانات ارتباطی، سهولت اطلاع رسانی و فراهم کردن زمینه اجرای تبلیغات روانی و جنگ نرم، انجام فعالیت را برای اپوزیسیون جمهوری اسلامی تسهیل کرده است.
نویسندگان این پژوهش بر این نظرند که «اپوزیسیون جمهوری اسلامی با توجه به تحولات جهانی و منطقه‌ای و همچنین برخی از مسائل داخلی از جمله مذاکرات اتمی و حقوق بشر در سال‌های اخیر، با استفاده از امکانات ارتباطی جدید چون اینترنت و ماهواره، به راحتی امکان تاثیرگذاری بر افکار عمومی و تعامل و ارتباط عام و تشکیلاتی را پیدا کرده و نظام را با تهدید روبرو کرده است».
در ادامه این نوشتار آمده است که «فناوری اپوزیسیون را قادر ساخته با ایجاد وبگاه‌های متعدد و اتصال به شبکه جهانی با طرح ضعف‌ها و نارسائی‌های داخلی، همچنین طرح اتهامات در زمینه‌های مختلف از جمله حقوق بشر، حمایت از تروریسم و از بین بردن منابع و سرمایه‌های ملی توسط دولتمردان به بهانه دفاع از نهضت‌ها و گروه‌ها در دیگر کشورها از جمله فلسطین، لبنان، عراق، افغانستان و سوریه، وساخت سلاح‌های کشتار جمعی و غیره و انعکاس آن به مجامع بین‌المللی عملیات روانی گسترده‌ای را به صورت مستمر علیه جمهوری اسلامی طرح ریزی و اجرا کنند».
این جمع‌بندی فصلنامه ارتش، بر پایه تحقیقاتی آماری صورت گرفته است. در این تحقیق آماری ۶۱ کارشناس جامعه اطلاعاتی شرکت داشتند که هر کدام به ۱۶ پرسش پاسخ گفتند. ۸۱.۹۷ درصد از شرکت کنندگان اعتقاد دارند که اپوزیسیون جمهوری اسلامی استفاده بهینه از فناوری‌ها کرده و توانسته تاثیرگذاری خود را بر جامعه به صورت قابل توجهی افزایش دهد. ۷۷.۵ در در پاسخ به پرسشی در مورد اقدامات مقابله‌ای حکومت در این زمینه، فعالیت‌های نظام را محدود و ناموفق ارزیابی کرده است.
اگر از فیلترینگ کلاسیک سایت‌ها، که در طول این سال‌ها ناتوانی خود را در مقابله با گردش اطلاعات نشان داده است بگذریم، جمهوری اسلامی ایران تا کنون اگرچه سرمایه هنگفتی را در این زمینه هزینه کرده است، اما نتوانسته نتیجه چشمگیری به دست آورد. بعد از هزینه کردن ده‌ها میلیون دلار برای «اینترنت ملی» یا «اینترانت» در دولت نهم و دهم، بدون هیچ گونه دستاوردی، دولت یازدهم طرح فیلترینگ هوشمند را در دستور کار قرار داد. طرحی که به گفته محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری، مرحله آزمایشی بر روی یکی از شبکه‌های اجتماعی را توانسته با موفقیت پشت سر بگذارد. شبکه‌ای که آقای وزیر به آن اشاره می کند اینستاگرام است که به گفته وی دارای «محتوای مجرمانه و غیر اخلاقی» است. اینستاگرام بر خلاف فیسبوک، یوتیوب و توییتر رسما در ایران فیلتر نیست.
فیلترینگ هوشمند چیست؟ چگونه کار می‌کند و تفاوتش با فیلترینگ کلاسیک که دسترسی به سایتی را مثلا غیر ممکن می‌سازد در کجاست؟ این پرسش را با امیر رشیدی، کارشناس اینترنت و فضای مجازی در میان گذاشتیم. امیر رشیدی شکی ندارد که آن فیلترینگ هوشمندی که جمهوری اسلامی ادعای راه‌اندازی آن را دارد تقریبا غیر قابل دسترسی است و می‌گوید: «در حال حاظر فیلترینگ سایت‌ها در ایران روشی ترکیبی است، بدین معنی که از روش‌های مختلف همزمان استفاده می‌کنند».
این روش ترکیبی فیلتر کردن از طریق شناسائی کلمات کلیدی، مسدود کردن کردن کامل سایت و استفاده از برخی آلگوریتم‌های هوشمند صورت می‌گیرد. امیر رشیدی می افزاید: «امروز متن و نوشته را با استفاده از نرم‌افزارهای هوشمند می‌توان آنالیز و در نهایت فیلتر کرد، ولی نباید فراموش کرد که بسیاری از سایت‌ها نوشته‌های خود را کریپت کرده و منتشر می‌کنند و متون کریپت شده را تا کنون هیچ کدام از هکرهای مشهور هم نتوانستند بخوانند».
این کارشناس دنیای مجازی در ادامه گفتگوی خود با کیهان لندن می‌افزاید: «آنچه بسیار مشکل و تا حدی غیر ممکن است، آنالیز کردن فایل‌های صوتی، تصویری و ویدیوئی است. اگر فایل‌های صوتی را می‌توان تا حدی آنالیز و فیلتر کرد، آنالیز تصویر بسیار مشکل و آنالیز ویدیو هم در حال حاضر و با فناوری‌های موجود غیر ممکن است، بنا بر این ادعای مقامات ایرانی مبنی بر فیلترینگ هوشمند سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی به صورت کامل، بی اساس و غیر ممکن است».
برخی هم معتقدند که وزیر ارتباطات و دولت حسن روحانی به بی اساس بودن ادعای خود مبنی بر فیلترینگ هوشمند واقف هستند و با مطرح کردن این طرح «می‌خواهند» از فیلتر شدن کامل سایت‌ها و به ویژه شبکه‌های اجتماعی جلوگیری کنند. طرحی که گویا تا حدی هم موفق بوده است. به عنوان مثال در حالی که برخی مراجع در مورد گسترش شبکه تلفن‌های همراه و راه‌اندازی سیستم‌های جی ۳ و جی ۴ فتوا صادر کرده و آن را حرام خوانده بودند، بالاخره دولت موفق شد رای آنها را تغییر داده و این سیستم‌ها را راه‌اندازی کند. االبته تلاش دولت یازدهم برای آزادسازی شبکه‌های اجتماعی و بالا بردن سرعت اینترنت را نباید اقدامی در جهت آزادسازی اطلاع‌رسانی و دسترسی آزاد به فضای مجازی دانست. پایبندی به قعطنامه مصوبه سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۲ میلادی مبنی بر اینکه اتصال به اینترنت از جمله حقوق انسان است و آزادی بیان به صورت آنلاین و اینترنت باید توسط تمام کشورها محترم شمرده شود و در همه کشور ها باید دسترسی آزاد شهروندان به فضای مجازی تضمین شود، دغدغه دولت «تدبیر و امید» نیست بلکه اینترنتی با سرعت بیشتر و با فیلترینگ کمتر یکی از شرایط بازگشت ایران پس از امضای توافق وین به اقتصاد جهانی است. در جهان امروز، به ویژه در زمینه اقتصاد، اینترنت حرف آخر را می‌زند و بدون اینترنت سریع و فیلتر نشده نمی‌توان اقتصاد را رشد داد.
البته سانسور اینترنت عمر کوتاهی دارد و ادامه نخواهد یافت. چندین شرکت خدمات اینترنتی و برخی از شبکه‌های اجتماعی از مدت‌ها پیش بر روی طرح‌هائی برای ارائه اینترنت ماورای کشوری متمرکز شده‌اند. شرکت وان وب OneWeb طرحی برای ارائه اینترنت از طریق ماهواره را وارد مرحله اجرا کرده است. بر پایه این طرح که هزینه آن دو میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، با قرار دادن ۹۰۰ ماهواره در مدارهای اطراف زمین می‌توان تقریبا کل کره خاکی را تحت پوشش اینترنتی قرار داد بدون اینکه دولت‌های محلی بتوانند کنترلی بر آن داشته باشند. این پروژه قرار است در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی شود. شرکت اسپیس ایکس Spasce X هم در نظر دارد ۴۰۰۰ ماهواره ارزان‌قیمت را در مدارهای کره زمین قرار دهد. مسئولین این طرح می‌گویند تا سال ۲۰۲۰ میلادی همه مردم جهان در هر نقطه‌ای که باشند خواهند توانست آزادانه به اینترنت دسترسی داشته باشند. گوگل هم قصد دارد دسترسی به اینترنت رابا استفاده از پهپادهائی که با انرژی خورشید کار می‌کنند اینترنت را همگانی سازد. فیسبوک هم برای اینکه از قافله عقب نماند با پروژه اینترنتیinternet.org در حال ساختن هواپیماهای بدون سرنشین است. هواپیماهائی که با استفاده از فناوری لیزری قرار است دنیای مجازی را جهانی کنند.
