در آذر ۱۳۹۰ جمعی از نیروهایی که رسانه‌های داخل کشور آنان را «دانشجویان بسیجی» معرفی کرده بودند به سفارت بریتانیا در خیابان فردوسی و اقامتگاه دیپلماتیک و مرکز فرهنگی بریتانیا در باغ قلهک حمله کردند. این حمله با تعطیلی سفارت بریتانیا در تهران و اخراج کاردار جمهوری اسلامی در لندن به قطع روابط دیپلماتیک دو کشور انجامید.
پس از این حمله سوئد در ایران به عنوان حافظ منافع بریتانیا و عمان در لندن حافظ منافع ایران شد به نحوی که رأی‌گیری انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۹۲ در کنسولگری عمان برگزار شد.
پس از پیروزی حجت‌الاسلام روحانی در انتخابات و همزمان با «نرمش قهرمانانه» جمهوری اسلامی در سیاست خارجی، یخ روابط دو کشور تا حدودی آب شد تا جایی که رئیس جمهوری اسلامی ایران و نخست وزیر بریتانیا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با یکدیگر دیدار کردند. پس از این دیدار سطح روابط دیپلماتیک به حد کاردار غیرمقیم افزایش پیدا کرد تا یک‌شنبه گذشته ۲۳ اوت که به صورت رسمی با حضور فیلیپ هاموند وزیر امور خارجه بریتانیا در تهران سفارت‌خانه‌های دو کشور به طور همزمان بازگشایی شد.
خودسرهای همیشه حاضر
در نظام جمهوری اسلامی واژه «خودسر» به افراد و گروه‌های مشخصی گفته می‌شود که در راستای سیاست‌های غیررسمی نظام اقدام کرده و در صورت همراه شدن تبعات ناگوار با اقدام آنها دستگاه‌های دولتی از آنها تبری می‌جویند. نمونه این خودسری‌ها در قتل‌های زنجیره‌ای تا اغتشاش در سخنرانی سید حسن خمینی و البته حمله به سفارت بریتانیا در سال ۱۳۹۰ مشاهده شده است. اما در حاشیه بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران ماجرای این نیروها تفاوت پیدا کرد. سعید منتظرالمهدی سخنگوی ناجا با اشاره به برخورد این نیرو با افرادی که «قصد ایجاد ناآرامی» داشتند، گفته است: «چند نفر از افرادی سرخود که به هیچ صراطی مستقیم نبودند به کلانتری ارجاع و سپس آزاد شدند». محمدرضا یوسفی مدیرکل سیاسی و انتخابات استانداری تهران نیز با تاکید بر اینکه «براساس قانون، صدور هرگونه مجوز راهپیمایی و تجمع بر عهده ادارات کل سیاسی و انتخابات استانداری‌های کشور است» گفته بود: «هرگونه تجمع در برابر سفارت انگلستان بدون هماهنگی و موافقت استانداری تهران و صدور مجوزهای لازم، غیرقانونی است».
همزمان روزنامه گاردین چاپ لندن با اشاره به این نیروهای خودسر که «چهار سال پیش با رنگ قرمز به روی در و دیوار سفارت شعار مرگ بر انگلیس» نوشتند به فلیپ هاموند هشدار داد تا برای بهبود روابط خود با جمهوری اسلامی «احتیاط بیشتری» به خرج دهد.
معترضانِ همیشه دلواپس
پس از روی کار آمدن دولت یازدهم واژه جدیدی به ادبیات سیاسی جمهوری اسلامی اضافه شد. «دلواپسان» که در بازه‌های زمانی گوناگون نسبت به سیاست‌های خارجی و داخلی دولت نقدهای خود را بیان می‌کنند، وارد میدان شدند. کیهان ِ شریعتمداری در یادداشتی با عنوان «دیپلماسی وارونه در بازگشایی سفارت انگلیس» نوشته است: «هنوز یک هفته از بیانات راهبردی رهبر معظم انقلاب درباره سیاست‌های خصمانه آمریکا و استاد آن انگلیس نگذشته است که جاسوس‌خانه روباه پیر علیرغم میل باطنی دلسوزان انقلاب و اکثریت مردم و بدون توجه به قانون نمایندگان مجلس شورای اسلامی گشایش یافت».
جبار کوچکی‌نژاد نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به «سابقه دشمنی‌های انگیس با ملت ایران» اقدام دولت در بازگشایی سفارت این کشور در تهران را «عجولانه» توصیف کرده است. حمید رسایی نیز در نطق پیش از دستور مجلس شورای اسلامی گفته است: «دولت در آستانه هفته دولت هیچ پروژه‌ای جز دفتر بی‌بی‌سی و سفارت انگلیس برای افتتاح ندارد». او همچنین در تذکری کتبی خطاب به وزیر کشور «نسبت به ضرب و شتم دانشجویان مقابل سفارت انگلیس» اعتراض کرده است.
در همین حال ۱۱ نهاد مدنی که خود را «ما فعالان مدنی و شهروندی ایران» معرفی کرده‌اند در نامه‌ای خطاب به محمدجواد ظریف به دلیل کارنامه بریتانیا در ایران که پر از «جنایت، خیانت و فتنه‌انگیزی» است، از او خواسته‌‌اند: «راه نفوذ استعمارگران بدسابقه را به ایران بسته و با عدم بازگشایی سفارت انگلیس خبیث، متجاوزان و ظالمان به این سرزمین را تا زمان عذرخواهی و پرداخت خسارات وارده به ایران، تنبیه و مجازات نمایید».
حاشیه‌های همیشه موجود
بازگشایی سفارت جمهوری اسلامی در لندن هم بی‌حاشیه نبود از جمله حضور بدون حجاب اسلامی دبورا برونرت رئیس اجرایی وزارت امور خارجه بریتانیا که بالاترین مقام اجرایی بریتانیایی در این مراسم محسوب می‌شد. در این مراسم جک استراو وزیر امور خارجه پیشین انگلیس، ریچارد بیکن رییس گروه دوستی پارلمانی انگلیس و ایران و لُرد نورمن لامونت نماینده مجلس اعیان و رییس اتاق مشترک بازرگانی انگلیس و ایران نیز حضور داشتند.
حضور نمایندگان شرکت‌های بزرگ نفتی و مالی در هیات همراه وزیر امور خارجه بریتانیا را سخنان لُرد لامونت در لندن تکمیل می‌کند. او در مراسم افتتاح سفارت جمهوری اسلامی در لندن گفت: «ایران به لحاظ تجاری هم حائز اهمیت است که گشایش سفارتخانه ها می تواند سبب گسترش مناسبات اقتصادی لندن و تهران شود».
بنا به گزارشی که شبکه خبری اسکای منتشر کرده است، سیمون واکر مدیر کل موسسه مدیران (Institute of Directors)، آنتونی براون مدیر اجرایی انجمن بانکداران انگلیس (the British Bankers’ Association)، سیمون مور مدیر امور بین‌المللی سازمان تجاری کنفدراسیون صنایع انگلیس (CBI)، ادوارد دانیلز معاون مدیر اجرایی شرکت نفتی شل، ویکاس هاندا مدیر اجرایی شرکت ویر گروپ (Weir Group) و یک مدیر ارشد شرکت مدیریت پروژه های نفتی آمک (Amec Foster Wheeler) که نامش فاش نشده است از جمله افرادی هستند که با فیلپ هاموند به تهران سفر کرده بودند.
بی‌دلیل نیست که وزیر امورخارجه بریتانیا جدا از دیدار با حجت‌الاسلام روحانی، محمدجواد ظریف و علی شمخانی در این سفر فشرده دیداری هم با بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت و ولی‌الله سیف رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی داشته است.
رهبرِ همیشه نگران
رهبر جمهوری اسلامی در آخرین دیدار خود با هیات دولت برای آنچه او «ختم مذاکرات» عنوان کرده است از «همه برادران و خواهران که مشغول کار هستند» تشکر کرده است. او به «هدف‌هایی که دشمنان صریح جمهوری اسلامی در ذهن خودشان دارند می‌پرورانند و کارهایی که می‌خواهند انجام بدهند» اشاره کرده و گفته است: «این را مطلقاً همه مسئولین مختلف- فقط مخصوص وزارت خارجه و آقای دکتر ظریف نیست؛ دستگاه‌های مختلف، دستگاه‌های اقتصادی، دستگاه‌های فرهنگی- توجّه داشته باشند که ما در داخلِ نقشه طرّاحی شده دشمن قرار نگیریم و بازی نکنیم».
رهبر جمهوری اسلامی مانند بسیاری از سخنرانی‌های خود باز هم پای «دشمن» را به میان کشیده و تاکید دارد که «فراموش نکنیم که در مقابل ما یک جبهه‌ای وجود دارد-جبهه دشمن- که بنای بر دشمنی دارد».
اما نکته مهمی که در سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی وجود داشت تاکید او بر مساله نفوذ و رخنه دشمن و اشاره مجدد به مساله «مهدکودک»هاست.
در هفته‌های گذشته سخنان محمد حسین نجات معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه پاسداران مبنی بر عدم رضایت رهبر جمهوری اسلامی از فعالیت‌های یونسکو و یونیسف در ایران و مدیریت مهدکودک‌ها توسط این نهادهای بین‌المللی در رسانه‌های ایران منتشر شده بود. در تماسی که کیهان لندن با دفتر یونسکو در ایران داشت آنها به کلی فعالیت در این حوزه را رد کرده و آن را یک اشتباه رسانه‌ای خطاب کردند. دفتر یونیسف در تهران نیز با وجود تماس‌های مکرر ما هیچ پاسخ روشنی نسبت به این سخنان نشان نداد.
این بار اما رهبر جمهوری اسلامی نه به واسطه نزدیکانش در سپاه پاسداران بلکه به صورت مستقیم در این مورد گفته است: «یک وقت آدم خبر می‌شود که فرض بفرمایید فلان سازمان آمده یک بخشی از مجموعه فرهنگی ما را- مثلاً فرض کنید مهدکودک‌ها را- به یک شکل خاصّی دارد هدایت می‌کند؛ این را آدم می‌فهمد، بعد که نزدیک می‌شود می‌بیند کار خطرناکی و کار بزرگی است [امّا] آدم توجّه نداشته؛ اینها رخنه است؛ در زمینه‌های گوناگون؛ در زمینه‌های اقتصادی، در رفت‌وآمدها، در همه دستگاه‌ها…» (لطفا به گزارش «یونسکو و یونیسف در تیررس حملات ولی فقیه و ذوب‌شدگان» را در کیهان آنلاین مراجعه کنید.)
به نظر می‌رسد تناقضی که نظام جمهوری اسلامی در حال حاضر گرفتار آن است، از یک سو نیاز به عادی کردن رابطه با غرب و به ویژه آمریکا و استفاده از امتیازات عمدتا اقتصادی این رابطه حیاتی است، و از سوی دیگر هراس از پیامدهای سیاسی و اجتماعی این رابطه که رژیم ایران آن را خطری جدی برای خود می‌بیند.
