عارف محمدی- چهلمین جشنواره جهانی فیلم تورنتو که روز ۱۰ سپتامبر در کلان‌شهر تورنتو و با شکوه و تجمل هر ساله اغاز شده بود روز یک‌شنبه ۲۰ سپتامبر پس از نمایش بیش از سیصد فیلم کوتاه و بلند در ژانرهای مختلف داستانی و مستند به کار خود پایان داد.
پایان فستیوال امسال اما با یک تراژدی همراه شد و آن هم خبر مرگ مارسین ورونا فیلمساز ۴۲ ساله لهستانی بود که شب نمایش آخرین فیلم‌اش دمون تبدیل به شب یادبودش در جشنواره تورنتو شد. بر اساس آنچه نقل شد جسد او به طور ناگهانی در هتلی در یکی از شهرهای لهستان و همزمان با حضورش در فستیوال فیلمی در آن شهر کشف شد. فیلم دمون بر اساس یک داستان فولکلور یهودی در روح سرگردان مردی است که در جستجوی کالبدی برای حلول است. گویا این فیلمساز جوان با تم مرگ در این فیلم پایان زندگی خودش را پیش‌بینی کرده بود.
امسال پانزدهمین سالی بود که در جشنواره تورنتو حضور پیدا می کردم و اگرچه دیدن بیش از سیصد فیلم برای هیچ منتقد و نویسنده سینمایی ممکن نیست اما هر کسی بر اساس تجربه و شناختی که از فیلم یا فیلمساز خاصی دارد به دیدن تعداد زیادی از فیلم‌ها می‌نشیند.
تاکسی و سینمای کمرنگ ایران از زبان مدیر بخش سینمای آسیای غربی
فیلم تاکسی آخرین ساخته جعفر پناهی فیلم‌سازی که چند سال است «ممنون‌الکار» شده تنها نماینده کشور ایران بود. جعفر پناهی به عنوان راننده تاکسی در شهر مسافرکشی می‌کند و در این بین آدم‌های مختلفی را سوار می‌کند. یک فروشنده دی وی دی فیلم‌های سینمایی که پناهی را می‌شناسد، یک معلم زن که با یک کیف‌زن جوان بر سر موضوع اعدام بحث می‌کند، و دو خواهر مسن که باید به خاطر نذری که کرده‌اند چند ماهی قرمز را تا ساعت ۱۲ ظهر به چشمه آبعلی برسانند، نمونه‌ای از این مسافران هستند. فیلم که به نوعی مستند داستانی است مسافران را نماینده بخش‌هایی از اقشار مختلف جامعه قرار داده و قرار است از دل گفتگوهای آنان اوضاع کنونی را به نوعی به تصویر بکشد. فیلم در برخی سکانس‌ها چون گفتگوی خواهرزاده پناهی و پسر نوجوانی که در بین زباله‌ها به دنبال غذاست به دیالوگ‌هایی شبیه به فیلمفارسی‌های ملودرام قدیمی نزدیک می‌شود و در سکانس‌هایی چون بحث خانم معلم و جوانی که خود را ظاهرا یک کیف‌زن معرفی می‌کند اسیر شعارزدگی و تصنع می‌شود. تاکسی ایده خوبی دارد اما به عنوان یک مستند داستانی انتظارات کسی را که با جامعه ایران و سینمای واقع‌گرا به خوبی آشناست به دشواری برآورده می‌کند.
kayhan.london©
در حاشیه فستیوال با دیمیتری اپیدس از برنامه‌گذاران کهنه‌کار فستیوال تورنتو که یونانی‌تبار و از پایه‌گذران فستیوال مونترال و هم‌چنین تسالونیکی یونان است گپ کوتاهی زدم و از او در مورد اینکه چرا فقط یک فیلم از ایران انتخاب کرده پرسیدم . دیمیتری سری تکان داد و گفت: «سینمای ایران از دوران طلایی خودش یعنی دهه هشتاد و اواسط دهه نود خیلی دور شده و از فیلم‌سازان خوش قریحه آن سال‌ها دیگر اثری نیست».
در تایید حرف‌های دیمیتری اپیدس، من نیز سال‌ها پیش به این نکته اشاره کردم و امیدوار بودم که پدیده‌ای چون اصغر فرهادی و آثار خوبش کپی نشوند بلکه بیشتر در سینمای ایران پدیدار شوند تا سینمای کهنه‌کار ایران جان دوباره‌ای بگیرد.
درباره ایران نیز فیلم در این فستیوال وجود داشت. فیلم بابا جون ساخته یوال دلشاد از کشور اسرائیل قصد دارد تضاد نسل‌ها را این بار در یک خانواده مهاجر ایرانی در اسراییل به تصویر بکشد. یک مزرعه پرورش بوقلمون و پدر لجوج و یک دنده که می‌خواهد پسر نوجوان‌اش پا جای پای پدر گذاشته و مزرعه را اداره کند اما پسر هیچ علاقه‌ای به این کار ندارد و استعداد فوق‌العاده‌ای در اختراع ماشین‌آلات دارد. پدر را می‌توان نماد سنت‌های کهنه دانست و پسر را نماد نسل نواندیش و مترقی که برای خواسته‌هایش مبارزه می‌کند. فیلم اگرچه در برخی جاها دچار کلیشه‌های مرسوم در غالب فیلم‌های پندآموز می‌شود اما از لحاظ ساختار نسبت به دیگر آثار ساخته شده حول محور ایرانیان خارج از کشور کار قابل قبول‌تری است.
از میان فیلم‌ها
اوا نوا ساخته مارکو اسکوپ تولید جمهوری چک و اسلواکی که برنده جایزه فیپرشی در بخش کشف جشنواره امسال شد فیلمی قدرتمند و خوش‌ساخت در باره هنرپیشه سالخورده‌ای به نام اوا است که پس از ترک اعتیاد به الکل در تلاش است گذشته خود را جبران کند و در این میان تنها کسی که بسیار از او آزرده است پسر جوانش است که به هیچ روی قصد ندارد او را ببخشد. این فیلم را می‌توان از امیدهای فیلم‌های خارجی اسکار ۲۰۱۶ دانست.
حالا درست، سپس غلط ساخته هونگ سانگ سو محصول کره جنوبی را می‌توانم یکی از دلنشین‌ترین فیلم‌های سبک واقع‌گرای جشنواره امسال بنامم. فیلم داستان کارگردان جوانی است که به شهرستانی کوچک دعوت شده تا پس از نمایش فیلم در پرسش و پاسخ شرکت کند. او در زمان فراغتی که تا شروع اکران فیلم دارد با دختر نقاش زیبایی آشنا می‌شود و در تلاش است که توجه او را به خودش جلب کند اما با دروغی که می‌گوید این رابطه را به هم می‌زند. فیلمساز با تکرار یکسان داستان در یک اپیزود دیگر این بار برخورد او را با ابراز حقیقت به دختر و تفاوت نتیجه آن با اپیزود اول را به تصویر میکشد و به نوعی به اهمیت کلام در ارتباطات روزانه ما می‌پردازد.
گنگ‌های جوان مهاجر و حاشیه‌نشین
در میان آثار منتخب جشنواره چند فیلم در باره گنگ‌های جوان نیز وجود داشت که در این بین دو فیلم را برای معرفی انتخاب کرده‌ام.
دیپان ساخته ژاک اودیار محصول کشور فرانسه در باره مردی به نام دیپان یکی از سربازهای ارتش تامیل در سریلانکا است که پس از کشته شدن خانواده‌اش به طور اتقاقی با زنی جوان و یک دختر نوجوان با مدارک جعلی و در قالب یک خانواده به فرانسه پناهنده می‌شوند. او که به عنوان نظافتچی کاری دست و پا کرده طی اتفاقاتی درگیر گنگ خطرناک عرب‌های حاشیه‌نشین پاریس می‌شود. اودیار قبلا هم در فیلم‌هایی چون زنگ و استخوان نشان داده که گاهی تا مرز فیلم‌های اکشن پیش می‌رود و با وجود ساختار خوب فیلم‌هایش در تضاد بین سینمای واقع‌گرا و زد و خوردهای هالیوودی سرگردان می‌شود اما در مجموع کارهایش راضی کننده است.
سیاه ساخته مشترک ادیل بل اربی و بلال فلاح محصول بلژیک که برنده بخش کشف فیلم‌سازان دراپ باکس شد یک رومئو و ژولیت مدرن و امروزی در بخش‌های حاشیه‌نشین شهر بروکسل است که در آن مهاجران بیکار زیادی درگیر گنگ‌های خیابانی شده اند. فیلم داستان یک جوان مراکشی و عضو یکی از گنگ‌هاست که عاشق دختر سیاه پوستی می‌شود که او هم قربانی گنگ سیاه‌پوستان است. اتفاقی ناخواسته در این میان یک تراژدی را رقم می‌زند. فیلمی که با جذابیت در روایت داستانی از جوانان حاشیه‌نشین مهاجر می‌تواند به یکی از فیلم‌های پرفروش سال تبدیل شود.
از دیگر فیلم‌هایی که به طور نسبی در فستیوال مورد توجه منتقدان و مردم قرار گرفت می‌توان از اینان نام برد:
The Danish Girl, My Mother, Youth, The Maritain, Son of Saul, Love, The Ardennes, one breath, The Assassin, our little sisters, Victoria, Equals
ازدحام جمعیت برای دیدن ستارگان
روزهای آخر هفته نخست فستیوال، جنوب شهر تورنتو به تب و تاب افتاده بود به طوری که امسال یکی از خیابان‌های اصلی به نام «کینگ» و تقاطع آن با محل فستیوال یعنی خیابان «جان» بسته شده بود و وسایل نقلیه و اتوبوس‌ها و ترامواها باید از مسیر دیگری به مقصدهای خود می‌رسیدند. اما این خیابان‌های بسته و خلوت شده در ساعات خاصی که با پیاده شدن ستارگان هالیوود از لیموزین‌ها به منظور شرکت در نمایش فیلم یا حضور در کنفرانس مطبوعاتی و غیره همراه بود با ازدحام جمعیتی روبرو می‌شد که برای دیدن هنرپیشه محبوب خود حتی برای لحظه‌ای و آن هم از راه دور ساعت‌ها به انتظار می‌ایستادند.
kayhan.london©
جشنواره فیلم تورنتو روز یک‌شنبه طی مراسمی در مجموعه «تیف بل لایت باکس» جوایز و برندگان خود را که بیشتر به تولیدات کانادایی تعلق دارد به شرح زیر اعلام کرد:
جایزه منتخب مردم برای فیلم اتاق
جایزه دوم منتخب مردم برای الاهه‌های خشمگین هند و نور موضعی
جایزه منتخب مردم در بخش «جنون نیمه شب» برای فیلم Hardcore
جایزه بخش پلاتفرم تورنتو برای فیلم صدمه
جایزه نتپک برای اولین اکران به فیلم ستاره نجواکننده
جایزه فیپرشی در بخش نمایش ویژه به فیلم بیابان
جایزه فیپرشی در بخش کشف به فیلم اوا نوا
جایزه بهترین فیلم بلند کانادایی به هیولای کمد
جایزه بهترین فیلم بلند اول کانادایی به غول خفته
جایزه دراپ باکس در بخش کشف فیلم‌سازها برای فیلم سیاه
بهترین فیلم کوتاه کانادایی برای پل هوایی
بهترین فیلم کوتاه بین‌الملل برای مامان‌ها
kayhan.london©
kayhan.london©
kayhan.london©
kayhan.london©
