خواب همواره یکی از سوژه‌های جذاب برای مطالعه محققان بوده است؛ هم از دیدگاه علمی هم روانشناسی و اجتماعی. در عین حال حالت‌های مختلف خوابیدن می‌تواند معرف شخصیت‌های گوناگون افراد باشد.
قبلا در گزارشی در همین کیهان لندن خواندید که کمبود خواب و بی‌خوابی چه اختلال‌های جسمی و روانی به بار می‌آورد. در این گزارش می‌خوانید که مغز انسان در خواب چه مراحلی را طی می‌کند.
توجه ویژه به موضوع خواب البته پربیراه هم نیست اگر توجه کنیم که ما به طور کلی حدود یک سوم از عمر خود را (تقریبا ۲۵ سال) در خواب هستیم!
خواب برای ادامه حیات ضروری است اما به نوشته روزنامه ایندیپندنت – چاپ بریتانیا هنوز دانشمندان به صورت کامل مطمئن نیستند چرا ما می‌خوابیم.
خواب برای پستانداران همانند خوردن ضروری است و تحقیقات نشان داده که بدون خواب، موش‌ها طی سه هفته می‌میرند؛ درست مشابه زمانی که آنها بر اثر گرسنگی جان می‌دهند.
ایندیپندنت در گزارشی نگاهی کرده است به مراحل مختلف خواب:
خواب در مجموع به خواب بدون حرکت سریع چشم‌ها و خواب با حرکت سریع چشم‌ها تقسیم می‌شود. بخش بیشتر خواب (حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد) بدون حرکت سریع چشم‌ها است و این زمانی است که فرد به خواب عمیق فرو می‌رود.
بدون خواب عمیق توانایی فرد برای به یاد آوردن خاطرات و توانایی کنار هم قرار دادن کلمات مختل می‌شود.
خواب عمیق برای تبدیل خاطرات کوتاه‌مدت به خاطرات‌بلند مدت هم مهم است. این مرحله از خواب زمانی است که هورمون‌ها در بدن آزاد می‌شوند؛ مرحله‌ای که برای تکثیر سلولی و ترمیم بدن ضروری است.
بر اساس این گزارش هدف خواب با حرکت سریع چشم‌ها (خواب غیر عمیق) چندان مشخص نیست. آنچه مشخص است این است که تاثیر محرومیت از این خواب به اندازه محرومیت از خواب عمیق زیاد نیست و در دو هفته نخست تاثیر بیمارگونه کمی بر بدن دارد.
خواب با حرکت سریع چشم‌ها زمانی است که فرد بیشترین رویاهای واضح را می‌بیند. اما نباید فراموش کرد که فرد در طول هر دو خواب رویا می‌بیند.
در طول خواب عمیق رویاها بیشتر مفهومی هستند در حالی که در طول خواب با حرکت سریع چشم‌ها رویاها بیشتر واضح و احساسی هستند.
برخی دانشمندان می‌گویند که خواب غیر عمیق برای مغز مکان امنی را فراهم می‌کند که برای برخورد با شرایط احساسی که ممکن است در طول زندگی روزانه با آن برخورد نداشته است تمرین کند.
در طول خواب غیرعمیق ماهیچه‌ها به صورت موقت از کار می‌افتند و مانع از آن می‌شوند که فرد برخوردهای احساسی را که مغز در رویا با آنها درگیر است در عمل پیاده کند.
اما به طور کلی در طول شب و به هنگام خواب، هر فرد ۵ مرحله مختلف در مجموع ۹۰ تا ۱۱۰ دقیقه‌ای را پشت سر می‌گذارد. مراحلی که در طول شب سه تا ۵ بار تکرار می‌شوند.
مرحله اول (۱ تا ۷ دقیقه):
در طول این مرحله فرد بین هوشیاری و ناهشیاری شناور است. پلک چشم‌ها سنگین می‌شود، مغز هنوز فعال است و فرد می‌تواند به راحتی از خواب بیدار شود. فعالیت الکتریکی بر روی منحنی نسبت امواج مغر (ای ای جی) به مرور شروع به کند شدن می‌کند.
مرحله دوم (۱۰ تا ۲۵ دقیقه):
پس از چند دقیقه فعالیت مغز کند می‌شود و فرد به خواب سبک فرو می‌رود. ای ای جی نشان می‌دهد که امواج کندتر اما اندازه آنها بلندتر می‌شود. در این مرحله چشم به مرور حرکت‌اش را متوقف می‌کند اما فرد به آسانی می‌تواند بیدار شود.
مرحله سوم (۲۰ تا ۴۰ دقیقه):
همان طور که فرد وارد این مرحله می‌شود مغز وارد خواب متوسط می‌گردد. این مرحله‌ای است که خواب عمیق به دنبال آن می‌آید. ردگیری ای ای جی نشان می‌دهد که مغز همچنان امواج دلتا تولید می‌کند. همان طور که فرد در طول این مرحله از خواب پیش می‌رود، بیدار شدن از خواب هم مشکل‌تر می‌شود.
مرحله چهارم (۲۰ تا ۴۰ دقیقه):
در این مورد که مراحل چهارم و پنجم خواب از هم مجزا هستند یا یک مرحله محسوب می‌شوند بین دانشمندان اختلاف نظر وجود دارد.
این مرحله عمیق‌ترین مرحله خواب است و در طول آن بسیار دشوار است که فرد از خواب بیدار شود.
در این مرحله ماهیچه‌ها در حال استراحت هستند و تنفس آرام و ریتمیک است که گاهی هم خر و پف را به دنبال دارد.
مرحله پنجم (۱۰ تا ۱۶ دقیقه):
پس از خواب عمیق مغز شروع می‌کند به بیدار شدن. این زمانی است که بیشترین رویاها اتفاق می‌افتد و ماهیچه‌ها به صورت موقت فلج می‌شوند و حرکت تند چشم‌ها صورت می‌گیرد.
باید افزود با اینکه ممکن است انسان عمل خواب و خوابیدن را گاه با تنبلی و یا بی‌عملی مترادف قرار دهد، اما ادامه زندگی نه تنها بدون خواب ممکن نیست بلکه داشتن یک زندگی با کیفیت با خواب کافی نسبت مستقیم دارد. پس خوابیدن را دست کم نگیرید به ویژه خوابیدن در شب را که آرامش و سکوت در فضا بیشتر است.
