آیا تلاشهای جدید برای احیای تنها ژئوپارک خاورمیانه که روزگاری نامش در فهرست جهانی یونسکو بود به مرحله اجرا خواهد رسید؟
دره ستارهها، همان درهای که لوکیشن معروفترین عکسهای نجومیاست، و تنها یکی از ۱۰ ژئوسایت قشم است که به دلیل نزدیکیاش به شهر قشم، یکی از پرترددترین ژئوسایتهای این جزیره نیز به شمار میآید به همراه مجموعهای دیگر از آثار زمینشناختی جزیره قشم با عنوان ژئوپارک حدود ۹ سال پیش در فهرست یونسکو ثبت شد، اما سال ۱۳۹۱ به دلیل رعایت نکردن برخی ساختارها و شاخصهای شبکه جهانی ژئوپارکها از فهرست آن خارج شد واکنون به جز داربستها و صندلیهای فلزی ناهمگون و نخالههایی که دیگر فسیل شدهاند،از آن چیزی به جا نمانده است.
به گزارش ایسنا، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد که کمیته ویژهای برای رسیدگی به وضعیت ژئوپارک تشکیل داده، از تلاش برای اصلاح پرونده ژئوپارک و اجرای برنامهها بر اساس استاندارد جهانی تا پایان بهمنماه خبر داده است تا تنها ژئوپارک خاورمیانه بار دیگر به فهرست جهانی بازگردانده شود.
با آنکه حدود سه سال از خارج کردن نام ژئوپارک قشم از شبکه جهانی گذشته، اما آن استانداردی که نقطه ضعف این پرونده به شمار میآید، هنوز کامل اجرا نشده است. بسیاری از ژئوسایتها همچنان به همان تابلوهای قدیمی مزین هستند که در دور قبل و برای راضی کردن کارشناسان شبکه جهانی نصب شده بود و حالا رنگشان رفته و شکسته و یا نیمه واژگون شدهاند. مسیر حرکت گردشگران در برخی ژئوسایتها همچنان تعیین نشده و حتی برخی از آنها نگهبان ثابت و امکانات اولیه در ورودی ژئوسایت ندارند.
در نزدیکی بعضی از ژئوسایتها مثل «تنگه چاهکوه» گودالی کنده شده که معلوم نیست چه کاربری قرار است داشته باشد. جوامع محلی هم که مهمترین بخش ژئوسایتها و از اصلیترین استانداردهای جهانی به شمار میآیند، جز در چند منطقه آنچنان که باید درگیر مساله نشدهاند، اگرچه مسوولان قشم میگویند، در چند سال اخیر مردمان بیشتری از روستاها، اهمیت ژئوپارک و ضرورت حفاظت از آن را درک کردهاند، اما سوال این است عواید اقتصادی این ژئوسایتها برای جوامع محلی چه بوده است؟ چقدر از ظرفیت جامعیت روستاهای نزدیک به ژئوسایت برای مدیریت این مناطق بهره گرفته شده است؟
مساله فقط رفع این نواقص و اصلاح وضع موجود نیست، بلکه نبود برنامه مدیریتی اثرگذار است که تهیه آن جزو اصلیترین اقدامات برای ثبت جهانی به شمار میآید.
این موضوعی بود که کارشناسان شبکه جهانی ژئوپارکها و رأیدهندگان اصلی در یونسکو نیز بر آن تاکید کردهاند.
سازمان منطقه آزاد قشم تابستان امسال هیات چهار نفرهای را به سیزدهمین کنفرانس ژئوپارکهای اروپا در فنلاند فرستاد، حضور این نمایندگان ایرانی که توأم با ارائه مقالاتی درباره ژئوپارک و اکوتوریسم بود نوعی اعلام آمادگی ایران برای بازگشت به فهرست جهانی ژئوپارکها محسوب میشد، آن هم در شرایطی که سه سال از خروج نام ایران گذشته و در این مدت نیز هیچ صدایی از ناحیه ایران بلند نشده است چرا که قشم در طول این سالها مدام درگیر پروندههای حاشیهساز و مهمتر از آن تعویض مدیرانی بود که طول عمرشان کفاف ورود به این موضوع را نمیداد چه برسد به انجام اقدامات بینالمللی.
لازم به یادآوری است که پیشنهاد کارشناسان شبکه جهانی ژئوپارکها برای ایران تهیه برنامه مدیریتی بود که در آن به جامعه محلی و گردشگری پرداخته شود، همان موضوع فراموششدهای که در ژئوسایتهای قشم به خوبی احساس میشود. مردمیکه ترجیح دادهاند نانشان را از قاچاق تهیه کنند و در فقر به سر برند تا از ثروتی که در کنارش زندگی میکنند آنچنان که باید بهرهای نبرند.
کارشناسان شبکه جهانی همچنین از ژئوپارک قشم میخواهند برای بازگشت به رینگ جهانی از حالت ایزوله خارج شوند و با سایر ژئوپارکها و شبکههای جهانی در ارتباط باشند تا فعالیت و عملکرد آنها از حالتی بومی و انحصاری خارج شود.
مساله اصلی در ژئوپارک ایران تا امروز آن بوده که برای بازگشت به جایگاه قبلی و جلب نظر کارشناسانی که از شبکه جهانی و یا یونسکو برای بازدید آمدهاند، اقداماتی انجام شود که پاسخی مقطعی داشته باشد، اما در این زمینه حمیدرضا محسنپور مسوول کنونی ژئوپارک قشم میگوید: خودمان را برای عضویت در شبکه جهانی نمیکشیم، بلکه دنبال توسعه پایدار هستیم.
البته نتیجه این حرف را مقامات بالادستی تعیین میکنند چرا که از زمان خروج پرونده ژئوپارک قشم از شبکه جهانی ژئوپارکها تا کنون در این منطقه چهار مدیرعامل عزل و نصب شده و تحت تاثیر آن، چهار مدیر و سرپرست برای ژئوپارک منصوب شده است.