سفر روحانی به اروپا: همه چیز به برجام و لغو تحریم‌ها بستگی دارد

روحانی به دنبال شریک سیاسی و اقتصادی در اروپاست تا در برابر رقبای داخلی امتیاز کسب کند.

[گزارش سیاسی کیهان لندن شماره ۳۴ ساعاتی پیش از عملیات تروریستی پاریس تهیه و در کیهان هفتگی منتشر شد. سفر روحانی به اروپا پس از این عملیات لغو شد ولی آنچه در این گزارش بررسی شده درباره این سفر هر زمانی که در شرایط مشابه صورت گیرد صادق است.]

حسن روحانی اولین سفر رسمی‌اش را به اروپای غربی، اگر شرکت در کنفرانس اقتصادی داووس در سوئیس را به‌حساب نیاوریم، با ورود به رم آغار نمود. حسن روحانی قرار است در پایتخت ایتالیا با نخست وزیر و رئیس جمهوری این کشور ملاقات داشته باشد و در مراسم شامی با حضور صاحبان صنایع و مدیران اقتصادی نیز شرکت کند. در این سفر رئیس جمهوری اسلامی به دیدن پاپ فرانسیس اول، رهبر کلیسای کاتولیک هم خواهد رفت. قبل از او تنها محمد خاتمی با پاپ قبلی، ژان پل دوم ملاقات کرده بود.

مقصد بعدی حجت‌الاسلام حسن روحانی پاریس است. در بدو ورود حسن روحانی میهمان یونسکو یا نهاد فرهنگی سازمان ملل متحد خواهد بود. در مقر یونسکو حسن روحانی در مقابل رهبران برخی دیگر کشورها که به کنفرانس یونسکو دعوت شده‌اند سخنرانی خواهد کرد. ملاقات از حالا پرحاشیه (به دلیل سرو شراب) با فرانسوا اولاند، همتای فرانسوی‌اش روز سه شنبه خواهد بود. دو رئیس جمهور در نشستی اقتصادی نیز حضور خواهند یافت. روحانی را در این سفر چندین وزیر و گروهی از صاحبان صنایع خصوصی و مدیران دولتی همراهی می‌کنند. بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت، محمد حجتی وزیر جهاد کشاورزی، محمد رضا نعمت زاده وزیر صنایع، معادن و تجارت، و عباس آخوندی وزیر راه و ارتباطات، وزرائی هستند که حسن روحانی را در اولین سفر رسمی‌اش به اروپای غربی همراهی می‌کنند.

تردید مهم‌ترین شرکای اقتصادی

ایتالیا در سال ۲۰۰۶ میلادی مهم‌ترین شریک اقتصادی جمهوری اسلامی در اتحادیه اروپا بود. بنا بر آخرین آمار موجود، حجم معاملات اقتصادی بین دو کشور که در سال ۲۰۰۶ نزدیک به ۷ میلیارد یورو در سال بود، در ۲۰۱۳ به کمی بیش از یک و نیم میلیارد یورو کاهش یافت. در ۲۰۱۳ حجم معاملات فرانسه با جمهوری اسلامی ۴۹۱ میلیون یورو بود. با توجه به این ارقام بدون شک گسترش روابط اقتصادی هدف مشترک ایران و کشورهائی است که میزبان روحانی هستند. در همین راستا قبل از پایان ماه نوامبر، هیاتی ۲۴۰ نفره از رم راهی تهران خواهد شد. اعضای این هیات که ریاست آن با معاون وزارت رشد اقتصادی ایتالیا خواهد بود، صاحبان صنایع ایتالیائی خواهند بود که برای گفتگوهای مقدماتی و آماده ساختن شرایط بازگشت گسترده ایتالیا به بازار ایران به تهران می‌روند.

محسن جلال پور، رئیس اتاق بازرگانی جمهوری اسلامی، که از جمله همراهان حسن روحانی در این سفر است، صحبت از امضای ده‌ها قراداد اقتصادی و تجاری در جریان این سفر اروپائی می‌کند. قراردادهائی که البته اجرائی شدن آنها منوط به برداشته شدن تحریم‌ها است. البته فرانسوی‌ها به نوعی به تداوم برجام شک دارند و از هم اکنون خود را برای مرحله بعدی تحریم‌ها آماده می‌سازند. در همین رابطه دولت فرانسه در نامه‌ای به دولت آمریکا از این کشور خواسته است در صورت تصویب مجدد تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی، شرکت‌های اروپائی در صورت ادامه همکاری به تهران جریمه نشوند. چندی پیش یکی از مهم‌ترین بانک‌های فرانسه ، بانک پاری باس، به دلیل رابطه اقتصادی با جمهوری اسلامی مجبور به پرداخت جریمه‌ای ۹ میلیارد دلاری به خزانه داری آمریکا شد.

در جستجوی اعتبار سیاسی

اگر روابط اقتصادی دلیل اصلی دعوت حسن روحانی به رم و پاریس است، برای رئیس جمهوری اسلامی جنبه‌های سیاسی آن شاید از اهمیت کمتری برخوردار نباشد. کسب مشروعیت برای دولت جهت هزینه کردن آن در جریان انتخابات اسفند ماه، و استفاده از این مشروعیت در جدال‌های جناحی در داخل، بدون شک از جمله اهداف حسن روحانی از سفر به اروپا است. برای حجت‌الاسلام حسن روحانی که در داخل در چند جبهه درگیر است، از رهبری تا قوه قضائیه و سپاه پاسداران، حمایت‌های بین‌المللی یک امتیاز است. البته اگر در بازگشت بتواند چندین تفاهم‌نامه اقتصادی مهم نیز در چمدان داشته باشد، بدون شک این مساله او را در این درگیری‌های جناهی یاری خواهد رساند.

حسن روحانی قبل از سفر به رم و پاریس، آنچنان که مرسوم است، با چند رسانه مهم این دو کشور در تهران مصاحبه کرد. مصاحبه‌های کانال خبری ۲۴ ساعته تلویزیون و پرتیراژترین روزنامه این کشور، کوریره دلاسرا، اگرچه در دو فرصت متفاوت انجام گرفته‌اند، ولی کپی یکدیگر هستند، گوئی حسن روحانی از قبل پاسخ به سوالات احتمالی روزنامه‌نگاران را نوشته، از بر کرده و طوطی‌وار پاسخ داده است. البته مصاحبه حسن روحانی با کوریره دلاسرا قبل از ورود رئیس جمهوری اسلامی ایران به ایتالیا جنجال آفرید. روحانی در گفتگویش بار دیگر صحبت از «تنفر مردم ایران از اسرائیل می کند». سخنانی که بلافاصله واکنش سفیر اسرائیل در ایتالیا را به دنبال داشت. این واکنش بیش از مصاحبه روحانی در رسانه‌های ایتالیا بازتاب یافت. در برخی حتی چاقو خوردن یک یهودی بنیادگرا در شهر میلان را از سوی ضاربی ناشناس، بی رابطه با اظهارات حسن روحانی که ۲۴ ساعت قبل در رسانه‌های ایتالیا منتشر شد نمی‌دانند.

حاشیه‌های عقیدتی: از شراب تا اعدام

البته سفر به پاریس هم کم حاشیه نیست. سرنوشت ضیافت رسمی کاخ الیزه به مناسبت سفر روحانی به فرانسه هنوز پا در هوا است. جمهوری اسلامی خواهان این بود که در جریان این ضیافت نه تنها شراب و مشروبات الکلی صرف نشوند، بلکه گوشت حلال سرو کنند. پیشنهادی که ریاست جمهوری فرانسه نپذیرفت. بنا بر این فرانسوی‌ها پیشنهاد یک صبحانه را دادند. این بار جمهوری اسلامی از پذیرفتن آن سر باز زد. مقامات ایرانی تبدیل شام به صبحانه را نوعی اهانت تلقی کردند. حالا باید دید بالاخره حسن روحانی و فرانسوا اولاند در چه ساعتی ملاقات خواهند کرد و دور چه میزی خواهند نشست. تقاضای ایران مبنی بر عدم سرو شراب در شام رسمی تاثیر بسیار منفی‌ بر افکار عمومی فرانسه گذاشت که فورا نام روحانی را به عنوان بنیادگرا در ذهن مردم ثبت کرد.

در ایتالیا آنچه در ذهن افکار عمومی از حسن روحانی به عنوان سیاست‌مداری نه زیاد متفاوت با دیگر رهبران جمهوری اسلامی به ثبت رسیده است، حمایت او در گفتگو با رسانه‌های ایتالیائی از اعدام است. رم به عنوان پایتخت مخالفت با مجازات اعدام تلقی می‌شود. معاهده‌های بین‌المللی در محکومیت اعدام و ائتلاف جهانی علیه مجازات اعدام در این شهر متولد شدند و به امضاء رسیدند. سخنان روحانی در توجیه اعدام، ۱۶ سازمان حقوق بشری ایتالیا را در کنار هم قرار داد تا کارزاری را با عنوان «به روحانی بگوئید» به راه بیاندازند. کارزاری که دولت و مقامات ایتالیائی را تحت فشار قرار داده تا در مورد اعدام و نقض حقوق بشر به حسن روحانی تذکر و هشدار بدهند. کامیون‌هائی که به روی آنها این شعار نصب شده است از چند روز قبل از ورود حسن روحانی در مرکز شهر رم در گردش هستند.

نخست وزیر ایتالیا، ماتئو رنزی، در پاسخ به نهادهای روزنامه نگاری ایتالیائی که نگرانی خود را در روزهای گذشته نسبت به وضعیت همکاران‌شان در جمهوری اسلامی ابراز کرده بودند، قول داد این مساله را در دیدار با حسن روحانی مطرح سازد و آزادی تک تک ۱۵ روزنامه نگاری را که هم اکنون، بر پایه فهرست تهیه شده از سوی این نهادها، در زندان هستند را درخواست کند. البته روحانی آنچنان که در گفتگوهایش با رسانه‌های ایتالیا اعلام کرده است، مسئولیت این بازداشت‌ها و اصولا هر گونه نقض حقوق بشر را به گردن دیگر قوه‌ها و به ویژه دستگاه قضائی می‌اندازد. در گفتگو با کوریره دلاسرا حسن روحانی می‌گوید امیدوار است در آینده نزدیک شرایطی در کشور به وجود آید که همکاری نزدیک‌تری بین دولت و قوه قضائی و مجلس برای گسترش حقوق شهروندی صورت گیرد. البته حسن روحانی ادعا می‌کند که آزادی‌ها در دو سال گذشته آنچنان توسعه یافته که قابل مقایسه با سال‌های قبل نیست.

آینده‌ی نامعلوم

در این سفر حسن روحانی به احتمال زیاد نخواهد توانست با دست پر به ایران بازگردد. قراردادهای مهمی که رئیس اتاق بازرگانی قول امضای آنها را داده است، تفاهم‌نامه‌هائی بیش نخواهند بود که تنها بعد از برداشته شدن تحریم‌ها می‌توانند برای نهائی شدن و امضاء در دستور کار قرار گیرند. از نظر سیاسی هم با توجه به فشارهائی که چه در رم و چه در پاریس، و به نوعی نیز در واتیکان، به مقامات این کشورها وارد شده است، مشکل به نظر می‌آید که مساله حقوق بشر جائی مهم در گفتگوها با مقامات ایرانی و شخص حسن روحانی پیدا نکنند. انتقاد از نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی هم، اگرچه در خلوت سالن‌های ملاقات‌های رسمی صورت خواهد گرفت، ولی بدون شک به بیرون درز خواهد کرد و رسانه‌ای خواهد شد.
در این میان، مخالفین داخلی حسن روحانی که از هر بهانه‌ای برای زیر سوال بردن سیاست خارجی دولت استفاده می‌کنند، بدون شک این بار نیز فرصت را از دست نخواهند داد و از آن به عنوان حربه‌ای علیه رئیس جمهور نظام خود استفاده خواهند کرد.

[کیهان لندن شماره ۳۴]