کامیار بهرنگ- روز چهارشنبه ۲ دسامبر مجلس عوام و مجلس اعیان بریتانیا موضوع درخواست دولت برای دریافت مجوز حمله هوایی به مواضع داعش در سوریه را مورد بررسی قرار دادند.
پیش از شروع جلسه بحث‌های جدی در میان احزاب بریتانیا در گرفته بود و سرانجام جرمی کوربین رهبر حزب کارگر اعلام کرد که اعضای این حزب ضرورتی در تبعیت از تصمیم حزبی ندارند و می‌توانند به صورت فردی رای دهند. این تصمیم شکست تلاش‌های کوربین در متقاعد کردن اعضای حزب در یک تصمیم جمعی ضد جنگ بود. از سویی دیگر حزب ملی‌گرای اسکاتلند به حزب کارگر پیشنهاد «نصاب شکنی» (آبستراکسیون) داده بود تا این طرح امکان بررسی در جلسه علنی را از دست بدهد. پیشنهادی که در جلسه علنی نیز مطرح شد و جرمی کوربین به صراحت اعلام کرد که اینجا هر فردی امکان آن را دارد که به تصمیم شخصی خود رای دهد و در واقع این پیشنهاد را مجددا رد کرد.
او در این جلسه با اشاره به درخواست دولت، این اقدام را نه موجب از بین رفتن داعش و نه دلیلی برای امن‌تر شدن فضای بریتانیا نسبت به حملات تروریستی این گروه دانست. او در هفته‌های گذشته بارها تاکید کرد که در مبارزه با داعش باید جنبه‌های اقتصادی این گروه را در نظر داشت چرا که «داعش از ناکجا نیامده است و توسط گروه‌هایی خاص حمایت می‌شود». کوربین در جلسه روز چهارشنبه نیز با اشاره به اینکه «نفتی که در اختیار داعش است چگونه وارد ترکیه می‌شود؟» راه مبارزه با این گروه را «تحریم بانک‌ها و سازمان‌هایی که با داعش مبادلات اقتصادی دارند» و همچنین «یک مذاکره سیاسی» دانست.
او در این جلسه تاکید داشت که «صدای پارلمان بریتانیا مشترک است، اینجا ما همه مخالف یهودی ستیزی، اسلام هراسی و نژادپرستی هستیم» اما باید یادمان باشد که «امروز در سوریه مردم عادی بیشتر از آنکه توسط داعش کشته شوند به دست رژیم اسد کشته می‌شوند».
پیشنهاد دولت بریتانیا اما با چالش‌های گوناگونی روبرو بود:
تعداد نیروی‌های زمینی
دیوید کامرون در این جلسه مدعی شد در صورت تشدید حملات هوایی، نزدیک به ۷۰ هزار نیروی زمینی سنی، پیشروی به مواضع داعش را آغاز خواهند کرد. این ادعای نخست وزیر اما با سوالات متعددی روبرو شد، مهمترین آنها مساله همراهی نیروهای تندرو مذهبی همچون «جبهه النصره» است.
انگوس رابرتسون، رهبر فراکسیون حزب ملی‌گرای اسکاتلند و کارولین لوکاس رهبر فراکسیون حزب سبز در مجلس عوام در این مورد بارها از نخست وزیر سوال کردند. دیوید کامرون با اینکه نتوانست رقم دقیق تقسیم بندی این نیروها ارائه دهد اما تاکید داشت که بیشتر آنها از ارتش آزاد سوریه و پیشمرگ‌های کرد تشکیل شده‌اند. نخست وزیر بریتانیا گفت که برخی از این نیروها «عقایدی ناهمخوان با ارزش‌های بریتانیا و غرب» دارند اما با آنها می‌شود در مسیر مبارزه با داعش همکاری کرد.
از سویی دیگر یاسمین قریشی نماینده مسلمان مجلس عوام از حزب کارگر تاکید داشت که او در سفرش به سوریه با بسیاری از نیروهای مخالف دیدار داشته است و رقم ادعایی نخست وزیر را با ارائه آمار ۱۰ تا ۱۵ هزار نفری به چالش کشید.
کیت سیمپسون از مدافعان این طرح نیز با اشاره به تجربه جنگ جهانی دوم، گفت: «در آن زمان چرچیل و روزولت در این فکر نبودند که با کمونیست و غیرکمونیست همکاری کنند، آن زمان دشمن اصلی فاشیسم بود. امروز هم در موقعیت مشابهی قرار داریم».
امنیت در بریتانیا
دیگر چالش نخست وزیر، مساله امنیت در داخل مرز‌های بریتانیا بود. به باور برخی از اعضای مجلس عوام مانند جرمی کوربین، آغاز این حملات می‌تواند به تشدید تهدیدات انجام عملیات‌های تروریستی در خاک بریتانیا بیانجامد. اما موافقان حمله نظامی بر این باور بودند که امروز بدون این حملات هم لندن به عنوان یکی از اهداف حملات داعش مطرح است و این حملات آنها را تشدید نخواهد کرد. موافقان عملیات هوایی علیه داعش تاکید داشتند که این حملات به امنیت در غرب و ثبات در منطقه کمک خواهد کرد.
یاسمین قریشی در بخشی از سخنان خود با اشاره به اینکه ۹۵ درصد کسانی‌که توسط داعش کشته می‌شود، مسلمانان هستند یادآور شد که او از هر طرحی برای از بین بردن تهدید داعش حمایت می‌کند اما طرحی که دولت محافظه‌کار ارائه کرده است این اطمینان را به او نمی‌دهد که داعش از بین می‌رود و بریتانیا به امنیت بیشتری می‌رسد.
نصرت غنی دیگر نماینده مسلمان مجلس عوام نیز با اشاره به اینکه داعش تمام ارزش‌هایی را که وی با آنها بزرگ شده تخریب کرده است تاکید نمود که باید از این طرح برای یک بریتانیای امن و دنیایی آرام‌تر دفاع کرد.
مذاکرات وین
مخالفان حمله نظامی به مواضع داعش در سوریه بر این باور بودند که پیش از نتیجه مذاکرات سوریه در وین این حمله می‌تواند مذاکرات سیاسی را به شکست بکشاند. موافقان اما تاکید داشتند که این حملات دست نیروهای مختلف برای مذاکره را باز خواهد کرد و بایستی به روی این موضوع تاکید داشت که مذاکره سیاسی در زمانی معنی دارد که تهدید داعش مرتفع شده باشد.
در عین حال، تجربه ناکام عراق و حمله نظامی بدون برنامه برای جایگزینی رژیم کنونی، موضوع دیگری بود که جنبه‌های سیاسی پررنگی در این جلسه به خود گرفت.
اعضای حزب محافظه‌کار که در سال‌های گذشته همواره حضور نظامی بریتانیا در عراق در دوران تونی بلر را به چالش کشیده بودند حالا در مقابل سوال اعضای حزب کارگر قرار گرفتند.
برخی بر این باور بودند که راهبردِ اول داعش و بعد اسد محکوم به شکست است و باید هم اسد و هم داعش مورد حمله قرار گیرند. اما نمایندگان موافق تاکید داشتند که امروز توانایی مبارزه در دو جبهه وجود ندارد و نباید اشتباه عراق را «به بهانه سلاح‌های کشتار جمعی برای سقوط دیکتاتوری» تکرار کرد. موافقان تاکید داشتند این حملات تنها برای نابودی داعش است و سرنوشت اسد با اینکه تاکید داشتند که او نقشی در آینده سیاسی سوریه ندارد باید در گفتگوهای سیاسی مشخص شود.
اسقف کاونتری در مجلس اعیان نیز با اشاره به اشتباه در عراق تاکید داشت که همه ما موافق «رفع شرّ شیطانی به نام داعش» هستیم اما نگران آن هستیم که بی‌برنامگی نیروهایی که به عراق حمله کرده بودند در سوریه نیز تکرار شود.
لرد ویلیام هیگ، وزیر سابق امور خارجه بریتانیا نیز در مجلس اعیان تاکید داشت که باید به مذاکرات سیاسی فرصت لازم داده شود اما اضافه کرد: «ما امروز نیازمند یک مدل جدید برای حل بحران هستیم. حمله نظامی نمی‌تواند بحران را رفع کند اما بحران بدون حمله نظامی نیز حل نمی‌شود».
کشورهای خاورمیانه و بحران داعش
یکی از موضوعاتی که از سوی مخالفان حمله نظامی مطرح شده بود موضوع عدم هماهنگی با ترکیه و عربستان سعودی به عنوان دو کشور حامی داعش بود. مخالفان بر این باور بودند که بدون آنکه مرز‌های ترکیه به روی نیروهای داعش برای انتقال پیکار جویان و خرید و فروش نفت بسته نشود و یا مقابل ارسال کمک مالی از داخل پادشاهی سعودی گرفته نشود، هر طرحی با شکست مواجه خواهد شد.
بیشتر حملات در روز گذشته متوجه ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو بود. گیسلا استوارت علاوه بر نقش ترکیه به روی موضوع روسیه و ایران نیز تمرکز کرد و تاکید داشت که برای حل کامل این موضوع باید رابطه کشورهای غربی با تمام طرف‌های درگیر به روشنی تعریف شود.
کارولین لوکاس البته در صحبت‌های خود شدیدا به پادشاهی سعودی تاخت و دولت را به دلیل ارتباط نظامی و اقتصادی با یکی از حامیان داعش مورد سرزنش قرار داد.
در مجلس اعیان اما بحث در مورد نقش کشورهای منطقه در بحران داعش کمی بازتر و چالشی‌تر مطرح شد. لُرد دابس در سخنان خود با اشاره به اینکه «صلحی که ما در سوریه می‌بینم آن چیزی نیست که ما آرزو داریم» تاکید کرد که ما با شرکت در این جنگ تنها «دست‌های خود را آلوده می‌کنیم چرا که در نهایت باید با روسیه، [جمهوری اسلامی] ایران و رژیم اسد مذاکره کنیم و با آنها دست بدهیم».
موافقان طرح در حزب کارگر
هرچند دیوید کامرون از اعضای حزب خود نسبت به موافقت با این طرح اطمینان خاطر داشت اما آن سوی دیگر پارلمان بریتانیا اوضاع به این آرامی نبود.
مارگارت بکت، وزیر پیشین امور خارجه و آلن جانسون وزیر پیشین کشور با طرح دولت محافظه‌کار برای حمله نظامی به مواضع داعش حمایت کردند.
بکت تاکید داشت که ما هم‌اکنون نیز مورد هدف حملات داعش قرار داریم بنابراین باید پیشروی آنها را در همه‌ی جهات متوقف کنیم. او با اشاره به حمله نظامی به کوزوو، کردستان سوریه و سیرالئون تاکید داشت که در آنجا نیز در صورت عدم مداخله نظامی تعداد بسیار بیشتری از شهروندان عادی کشته می‌شدند. او همچنین با اشاره به حملات تروریستی ماه گذشته در پاریس اضافه کرد که «اگر امروز ما پاسخ روشنی به درخواست پاریس نداشته باشیم، فردا که این اتفاق در لندن بیافتد انتظار هیچ پاسخی را نباید داشته باشیم».
ایوت کوپر کاندیدای رهبری حزب کارگر که در مبارزه با جرمی کوربین شکست خورد بود به صورت ضمنی از این طرح حمایت کرد اما تاکید داشت که درخواست دولت نیازمند بازبینی در گفتگوهای سیاسی است و همچنین باید برای این حمله نظامی یک تاریخ پایان در نظر گرفته شود. او یک طرح بدون پایان را تکرار تجربه‌های شکست خورده گذشته دانست.
آلن جانسون نیز سکوت در برابر تهدیدات داعش را اشتباه خواند و در ادعای کسانی‌که قطعنامه ۲۲۴۹ سازمان ملل متحد را مجوزی برای حمله نظامی نمی‌دانند رد کرد.
اما شاید سخنرانی هیلاری بن، وزیر امور خارجه در کابینه سایه را بتوان مهمترین سخنرانی در حزب کارگر دانست. او که یکی از نزدیکان کوربین شناخته می‌شود و به واسطه پدرش (تونی) که همواره یک چهره ضد جنگ بود می‌توانست بازی را به نفع سیاست‌های کوربین تغییر دهد در آخرین سخنرانی دقایق باقی‌مانده به رای گیری، داعش را یک «گروه فاشیست» خطاب کرد و تاکید کرد «آنچه در مورد فاشیست‌ها واضح است محکوم بودن آنها به شکست است». این سخنرانی هیلاری بن و حمایت او از طرح دولت محافظه‌کار با واکنش‌های متفاوتی روبرو شده است. برخی آن را تحسین کرده و او را شایسته رهبری حزب کارگر دانستند و برخی دیگر او را خیانت‌کار به آرمان‌های حزب کارگر معرفی کردند.
تیم فارون، رهبر حزب لیبرال دموکرات و نایجل دادز، رهبر فراکسیون حزب وحدت‌گرای دموکراتیک ایرلند شمالی در پارلمان نیز از طرح دولت حمایت کردند و تمام اعضای حزب ملی‌گرای اسکاتلند به این طرح رای منفی دادند.
با اینکه استدلال موافقان حمله هوایی به داعش چندان قوی نبود و حتی برخی از اعضای خود حزب محافظه‌کار به آن انتقاد کردند اما آن سوی دیگر سالن هم مخالفان نتوانستند طرحی جامع برای جایگزین کردن گزینه نظامی مطرح کنند. سخنان جرمی کوربین بیشتر یک سخنرانی ضد جنگ بود و نتوانست به طور مشخص راهی پیش روی نمایندگان بگذارد تا گزینه نظامی را فراموش کنند. صحبت در کلیات و طرح مسائل اخلاقی نیز نتوانست نمایندگان را به رای منفی قانع کند. مجلس عوام بریتانیا چهارشنبه شب ۲ دسامبر پس از ۱۰ ساعت بحث رسمی، با ۳۹۷ رای موافق در مقابل ۲۲۳ رای مخالف، درخواست دولت برای حمله هوایی به مواضع داعش در سوریه را به تصویب رساند.
صبح پنجشبه ۳ دسامبر ۲۰۱۵ مایکل فالون، وزیر دفاع بریتانیا از آغاز عملیات چهار جنگنده تورنادو بریتانیا خبر داد.
