تلاش برای نابودی داعش و ایجاد خاورمیانه جدید
در توافق با ایران و انتقاد از عربستان

رویدادهای خاورمیانه از فصلی جدید در این منطقه خبر می‌دهد. از یک سو آرایش و صف‌بندی نه چندان روشن کشورهای قدرتمند و حکومت‌های منطقه در مقابله با داعش و هم چنین جنگ سوریه، و از سوی دیگر  گزارش دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی برنامه‌های اتمی خود را از سال ۲۰۰۹ به  این سو دنبال نکرده است، این امید را دامن می‌زند که شاید مقدمات ثباتی از نوع دیگر در منطقه فراهم می‌شود.

آرامش در ایران، جنگ در سوریه

همزمان با آرامش در پرونده اتمی جمهوی اسلامی که ایالات متحده نیز درباره‌اش اعلام کرد که «پرونده ابهامات هسته‌ای» مربوط به جمهوری اسلامی را خواهد بست، وضعیت جنگ در سوریه وارد مرحله‌ی تازه‌ای شده است. بعد از ورود ناو جنگی شارل دوگل فرانسه، آلمان نیز اعلام کرده است «به طور مستقیم در بمباران مواضع داعش در سوریه شرکت نمی‌کند» اما با اعزام  جت‌های شناسایی و ردیابی، ناوچه جنگی و یک هواپیمای تانکر برای سوخت‌رسانی به جت‌های جنگنده و بمب‌افکن‌‌های نیروهای مهاجم کمک خواهد رساند. این در حالیست که مجلس عوام بریتانیا درخواست دولت برای حمله به مواضع داعش در سوریه را پذیرفت و اجازه آن را صادر کرد. ساعاتی پس از این مجوز جنگنده‌های بریتانیایی حملات خود را آغاز کردند.

روسیه نیز که عملیات هوایی خود در سوریه را از مدت‌ها پیش آغاز کرده بود، اعلام کرده است که حملات علیه مواضع داعش را تشدید کرده و با اعلام عملیات «جنگ ویرانگر» ۶۹ جنگنده و چندین بمب افکن جدید را به تمام سازمان نظامی خود در سوریه اضافه کرده است. روزنامه لبنانی «الدیار» مدعی شده است که روسیه تصمیم دارد مواضع داعش در صحرای سینا  (مصر) و داخل خاک لیبی را نیز مورد حمله قرار دهد. این بخش از عملیات هوایی روسیه پس از دیدار ولادیمیر پوتین و فرانسوا اولاند انجام می‌شود. فرانسه نیز با حدود ۴۰ جنگنده رافائل و ۲۰ جنگنده میراژ در این عملیات در کنار روسیه خواهد بود.

سقوط سوخو و بحران تازه

در این میان سقوط یکی از جنگنده‌های روسی در نزدیکی مرز سوریه و ترکیه بحران بین دو کشور را تشدید کرد. مقامات روسی، ترکیه را به حمایت از داعش متهم کرده و هفته گذشته اسنادی را منتشر کردند که نشان می‌دهد کامیون‌های حامل نفت از منطقه تحت کنترل داعش وارد مرز ترکیه شده‌اند.

در همین حال سایت اینترنتی «دام پرس»، موفق الربیعی، مشاور سابق امنیت ملی عراق از کوتاهی مقامات اطلاعاتی ترکیه در کنترل مرز‌های خود با عراق و سوریه انتقاد کرد. او تاکید کرده است که در ماه‌های گذشته با اینکه تعداد «پیکارجویانی که از مرز ترکیه به داعش پیوسته‌اند کاهش یافته است اما پیش از این هزاران پیکارجو از این طریق توانسته‌اند بدون نظارت وارد محدوده‌ی تحت کنترل داعش شوند».

حال روسیه با احداث پایگاه نظامی در زاهیه سوریه نقش خود در این منطقه را تقویت کرده است و با تشدید عملیات هوایی در تلاش است موازنه قدرت را به نفع خود و هم‌زمان به سود دولت کنونی سوریه برهم زند.

جمهوری اسلامی و چک سفید برای اسد

رژیم ایران هم بی‌کار ننشسته و علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل ولی فقیه را به سوریه و لبنان فرستاده تا بر حمایت‌های جمهوری اسلامی از اسد تاکید کند.

ولایتی هدف از سفر خود را «ابلاغ سلام گرم مقام معظم رهبری، ریاست محترم جمهور و ملت و دولت ایران و اعلام پشتیبانی مجدد از مقاومت مردم سوریه» اعلام کرده است. او در مصاحبه با شبکه تلویزیونی المیادین گفته: «من فکر می‌کنم روسیه به عنوان یک کشور تاثیرگذار در عرصه بین المللی و همچنین ایران به عنوان یکی از پایه‌های اساسی در این منطقه نقش سرنوشت‌سازی در بازگرداندن صلح و ثبات به منطقه دارند».

مشاور رهبر جمهوری اسلامی همچنین در دیدار با سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان گفته است: «تحولات میدانی منطقه و پیروزی های اخیر نتیجه پایمردی و استقامت جمهوری اسلامی ایران،حزب الله، ملت و دولت سوریه، لبنان، عراق و روسیه است و امیدواریم شاهد توفیقات و پیروزی‌های روزافزون باشیم».

ناگفته نماند که رژیم ایران تلاش می‌کند به استفاده مطلوب از اوضاع نابسامان کنونی، خود را نه تنها به  عنوان یک قدرت منطقه‌ای به نمایش بگذارد بلکه به اشکال گوناگون جمهوری اسلامی را هم قد و قواره روسیه‌ی پوتین قلمداد کرده و به این ترتیب نقش «اقتدارمأبانه» را یک امر بدیهی و اثبات شده معرفی کند.

اسد بد، اسد خوب

حمایت‌های روسیه و جمهوری اسلامی از رژیم اسد امر تازه‌ای نیست. اما در هفته‌های گذشته و همزمان با مذاکرات سیاسی در وین صحبت از تغییر اولویت‌های کشورهای درگیر در بحران خاورمیانه به میان آمد. به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی به یک برنامه زمانی برای از بین بردن داعش و پس از آن شروع گفتگوها برای تغییرات سیاسی در سوریه به توافق رسیده‌اند.

با اینکه بیشتر کشورهای اروپایی و عربی در برکناری اسد از قدرت تاکید دارند اما از بین بردن داعش بدون نیروی زمینی عملیاتی غیرممکن به نظر می‌رسد. با توجه به پراکندگی نیروهای ارتش آزاد سوریه، تنها نیروی زمینی که امکان انجام علمیات را دارد، ارتش ملی سوریه است که تحت فرماندهی اسد عمل می‌کند.

از سویی دیگر با توجه به تجربه عراق و عدم برنامه‌ریزی برای آینده این کشور پس از حملات نظامی، کشورهای اروپایی امروز نگران آینده سوریه هستند. در مجلس اعیان بریتانیا، لُرد ویلیام هیگ وزیر امور سابق امورخارجه بریتانیا تاکید دارد که «عملیات نظامی به تنهایی نمی‌تواند بحران در سوریه را حل کند اما بدون حمله نظامی نیز این بحران حل نخواهد شد». آنچه مشخص است امروز جایگاه اسد به واسطه حمایت‌های روسیه و جمهوری اسلامی تغییر کرده و توازن قدرت به نفع او به نظر می‌رسد.

مرده یا زنده قاسم سلیمانی

قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از مدت‌ها حضور در عراق و هدایت عملیات نیروهای شبه نظامی شیعه در عراق علیه مواضع داعش در این کشور، به سوریه سفر کرده تا فرماندهی عملیات نیروهای نظامی و شبه نظامی را برعهده بگیرد. ظاهرا پس از کشته شدن حسین همدانی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در سوریه، قاسم سلیمانی مستقیما مسئولیت نیروهای تحت امر جمهوری اسلامی را بر عهده گرفته است.

در همین حال سایت تحلیلی «دبکا» در خبری به نقل از مخالفان اسد، ابتدا خبر «کشته شدن» قاسم سلیمانی را منتشر کرد. به نظر می‌رسد انتشار این خبر به دلیل تشابه اسمی سرهنگ عزت‌الله سلیمانی از دیگر فرماندهان نظامی جمهوری اسلامی در سوریه بود که دو هفته پیش کشته شد. پس از این خبر بود که سایت خبری «العربیه» از زخمی شدن قاسم سلیمانی خبر داد. خبرهایی که از سوی روابط عمومی سپاه پاسداران تکذیب شد. سپاه این خبر را «شایعاتی» به منظور تاثیر بر  «افکار عمومی ملت‌ها و نیز رزمندگان امت اسلامی» عنوان کرده است.

رمضان شریف مسئول روابط عمومی کل سپاه تاکید کرده است: «برخلاف رویای باطل و آرزوهای شیطانی دشمنان امت اسلامی سردار سلیمانی بحمدالله مصمم به پیگیری راهبرد آزادی قدس شریف است».

خاورمیانه جدید؟

تردیدی نیست که اوضاع کنونی منطقه نمی‌تواند مدتی طولانی ادامه داشته باشد. با توجه به توافق اتمی میان جمهوری اسلامی و گروه ۱+۵ که زمینه‌های همکاری بیشتر ایران با دیگر کشورهای جهان را فراهم کرده و از سویی دیگر تلاش جهانی برای از بین بردن خطر داعش، به نظر می‌رسد خاورمیانه از میان خون و آتش برای تغییرات جدی آماده می‌شود.

این همه در حالیست که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از نفوذ جمهوری اسلامی در کشورهای عربی نگران هستند و پس از مدت‌ها کشورهای غربی نسبت به نقش زمامداران عربستان سعودی در تحولات منطقه انتقاد کرده‌اند.

حضور جمهوری اسلامی در مذاکرات وین بر سر آینده سوریه با وجود مخالفت‌های جدی پادشاهی سعودی انجام شد و حالا که ایران از زیر فشارهای جهانی بر سر برنامه اتمی خود خارج شده، امکانات بیشتری می‌یابد تا به یک بازیگر جدی در منطقه تبدیل شود.

ناگفته نباید گذاشت که همزمان با تصمیم فرانسه و انگلیس و آلمان برای مداخله نظامی مستقیم و غیرمستقیم، هواداران صلح در این کشورها با تظاهرات اعتراضی به مخالفت با این تصمیم پرداختند. مخالفت با عدم مداخله نظامی و اصولا مداخله در اوضاع کشورهای دیگر از زوایای مختلف صورت می‌گیرد که کیهان لندن در گزارش‌های دیگری به آن خواهد پرداخت.

[کیهان لندن شماره ۳۷]