(+عکس) نمایندگان ۱۸۲ کشور از ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل متحد روز ۳۰ نوامبر به پاریس رفتند تا به مدت ۱۱ روز به بررسی تحولات اقلیمی‌جهان بپردازند. در روزهای اول روسای کشور و دولت ۱۵۰ کشور در این کنفرانس که در بُرژه، حومه پایتخت فرانسه برگزار می‌شود، رشته سخن را به دست گرفتند. این کنفرانس دو هفته پس از حملات تروریستی داعش در پاریس برگزار می‌شود. فرانسوا اولاند، رئیس جمهور فرانسه ۳۰۰۰ نظامی‌را برای حفاظت از جان شرکت کنندگان در این نشست به پاریس آورده است.
هیأت ایران
از ایران، حسن روحانی به این کنفرانس نیامد و یکی از معاونان‌اش، معصومه ابتکار را که مسئولیت محیط زیست را عهده دار است به فرانسه فرستاد. خانم ابتکار در راس هیاتی ۱۷ نفره به پاریس رفت. مسئولیت هیات ایرانی به عهده فریبا لاهوتی مشاور سازمان محیط زیست، و مجید شفیع پور مدیر کل سابق محیط زیست تهران و رئیس کنونی مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های این نهاد است.
تعهدات الزام‌آور
در روزهای اول این کنفرانس، روسای دولت‌ها و کشورها در سخنرانی‌هایشان متعهد شدند که گازهای گلخانه ای را در کشورشان در سال‌های آینده کاهش دهند. تعهداتی که به صورت کتبی برای این کنفرانس نیز فرستاده شد تا نشست پاریس نیز به سرنوشت کنفرانس قبلی که در سال ۲۰۰۹ میلادی در کپنهاگ برگزار شد، و عملا بدون نتیجه پایان یافت، دچار نشود. کنفرانس کپنهاگ به دلیل اختلاف میان کشورهای موسوم به شمال (کشورهای صنعتی) و کشورهای جنوب (کشورهای در حال توسعه) بر سر مسئولیت هر کدام و وظایف‌شان برای حفظ محیط زیست به شکست انجامید. نتایج کنفرانس کپنهاگ برای کشورهای شرکت کننده الزام‌آور نبود، در صورتی که کنفرانس پاریس قرار است با تعهد کشورها به اجرای مصوبات این نشست پایان یابد.
پیشینه
جامعه جهانی برای اولین بار درسال ۱۹۸۷ در کنفرانسی که در مونترال برگزار شد به بررسی پدیده تغییرات آب و هوا پرداخت. در سال ۱۹۹۷ در کیوتوی ژاپن پیمانی با تعیین اهداف الزام‌آور برای کشورهای موسوم به شمال در مورد انتشار گازهای گلخانه ای تصویب شد که نتیجه بحث‌های سه کنفرانس دیگر بود که در شهرهای نیویورک (سال ۱۹۸۸)، لندن (سال ۱۹۹۰) و ریودوژانیرو (سال ۱۹۹۲) برگزار شده بودند. البته در کیوتو، آمریکا به این پیمان نپیوست زیرا به گفته دولت وقت این کشور این معاهده شامل کشورهائی چون چین و یا هند که از بزرگترین تولیدکنندگان گازهای گلخانه‌ای هستند نمی‌شد.
بعد از کنفرانس کیوتو و قبل از کنفرانس پاریس، جامعه جهانی در مسکو (سال ۲۰۰۴)، اسلو (سال ۲۰۰۷) کپنهاک (سال ۲۰۰۹) دوربان ( سال ۲۰۱۱) و استکهلم (سال ۲۰۱۳) بازهم در این مورد به گفتگو و تبادل نظر پرداخت. در کنفرانسی که در دوربان (آفریقای جنوبی) برگزار شد، کشورهای شرکت کننده متعهد شدند در نشست پاریس موافقتنامه‌ای الزام‌آور را امضاء کنند. البته تا امضای این موافقتنامه راه پر پیچ و خمی‌در مقابل شرکت کنندگان قرار دارد. مهم‌ترین مانع یا اختلاف نظر در پاریس، چون در کنفرانس‌های قبلی، مساله تقسیم مسئولیت بین کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه، یا همان کشورهای «شمال» و «جنوب» است.
چانه زدن بر سر هزینه‌ها
کشورهای در حال توسعه معتقدند چون کشورهای صنعتی در این سال‌ها باعث اصلی افزایش گرمایش زمین بودند باید آنها مسئولیت بیشتری در این زمینه را به عهده بگیرند و هزینه خارج ساختن سوخت‌های فسیلی (نفت، گاز، ذغال) از چرخه تولید صنعتی را پرداخت کنند. کشورهای صنعتی صحبت از مسئولیت مشترک می‌کنند و حاضر نیستند بهای گزاف پیشرقت اقتصادی کشورهای در حال توسعه را به گردن بگیرند و یا رشد صنعتی کشورهایشان را متوقف سازند. در پاریس بر سر سه موضوع در این روزها بحث در جریان است.
نکته اصلی در دستور کار کنفرانس پاریس مقابله با افزایش دمای زمین است. دمای زمین نباید تا پایان قرن بیش از دو درجه افزایش پیدا کند. در همین رابطه کشورهای در حال توسعه معتقدند که کشورهای توسعه یافته باید کمتر از آنها گاز گلخانه‌ای تولید کنند به این دلیل که مسببان اصلی آلودگی زمین هستند. کشورهای صنعتی چنان که رئیس جمهوری آمریکا هم در سخنرانی‌اش بر آن تاکید داشت اصرار بر مسئولیت مشترک دارند. اختلاف سوم در رابطه با سرمایه‌گذاری برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای است. کشورهای جنوب معتقدند که کشورهای شمال علاوه بر کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای باید مخارج دستیابی کشورهای در حال توسعه به فن‌آوری‌های جدید را بپردازند. این هزینه به صورت تقریبی ۱۰۰ ملیارد دلار در سال محاسبه شده است.
پیامدهای گرمایش زمین
گرمایش زمین اصطلاحی است که برای اولین بار توسط یک پژوهشگر سوئدی به نام سوانت آرنیوس استفاده شد. آرنیوس به این نتیجه رسیده بود که پخش شدن دود سوخت‌های فسیلی دلیل افزایش دمای زمین است. به زبان ساده‌تر گازهائی که از مصرف سوخت‌های فسیلی تولید می‌شوند وارد جوّ زمین شده و نور خورشید را مانند یک گلخانه در جوّ زمین نگاه می‌دارند و به خارج از آتمسفر بر نمی‌گردانند. بنابراین هرچه دی اکسید کربن در هوا بیشتر شود دمای زمین هم به همان نسبت افزایش پیدا می‌کند. مهم‌ترین تاثیراین گرمایش، آب شدن توده‌های قابل توجهی از یخ‌های قطب شمال است که باعث گرمی آب دریا‌ها و همزمان بالا رفتن سطح آب می‌شود. این فعل و انفعالات نوسانات شدیدی را در آب و هوا به دنبال دارد. از جمله این تغییرات یا نوسانات توفان‌های مهیب، خشکسالی و سیل است.
سال گذشته ۲۲ ملیارد تن دی اکسید کربن وارد جوّ زمین شده که حرارت آن برابر با حرارت تولید شده در پیامد انفجار ۴۰۰ هزار بمب اتمی به قدرت بمبی است که در هیروشیما در جریان جنگ جهانی دوم منفجر شد. میزان تولید دی اکسید کربن در کشورها بسیار متفاوت است و بستگی به عوامل مختلفی دارد که از تولید تا مصرف را در بر می‌گیرد. در آمریکا هر شهروند سالیانه ۱۶ هزار کیلو دی اکسید کربن تولید می‌کند، در حالی که سهم هر شهروند هند ۱.۶ کیلو در سال است. تنها سوخت‌های فسیلی گازهای گلخانه ای تولید نمی‌کنند. ۱۵ درصد گازهای گلخانه‌ای در بخش دامداری تولید می‌شود.
ایران: احمدی‌نژاد و تحریم‌ها مقصرند!
ایران در فهرست تولید کنندگان گازهای گلخانه‌ای در مقام هفتم قرار دارد. چین، آمریکا، اتحادیه اروپا، هند، برزیل و روسیه به ترتیب قبل از ایران در این فهرست جای دارند. با توجه به ضریب رشد صنعتی ایران در مقایسه با دیگر کشورهای این فهرست، می‌توان به صراحت ادعا کرد که گازهای گلخانه‌ای تولید شده در ایران نسبت به دیگر کشورها بسیار بالا است. معصومه ابتکار در سخرانی‌اش در پاریس، و گفتگوهای رسانه‌ای در حاشیه این نشست، از تحریم‌های بین‌المللی به عنوان یکی از عوامل موثر تولید گازهای گلخانه‌ای در ایران نام برد. البته در سال‌های اخیر گناه تمام سیاست‌های نا کارای جمهوری اسلامی به گردن تحریم‌ها انداخته می‌شود و معلوم نیست اگر تحریم‌ها برداشته شوند، این نقش به عهده چه پدیده‌ای خواهد افتاد. سیاست‌های اشتباه ۸ سال ریاست جمهوری احمدی نژاد هم، بنا بر آنچه خانم ابتکار در گفتگوهایش اشاره کرد، دلیل دیگر آلودگی هوا و خشکسالی در ایران است.
شرط و شروط برای اجرای وعده
معصومه ابتکار، که به دلیل چادر و چاقچور سیاه‌اش در مرکز توجه عکاسان و فیلم‌برداران حاضر در این کنفرانس قرار داشت، اصرار داشت گناه وضعیت ناهنجار محیط زیستی ایران را نتیجه تحریم‌های بین المللی بداند و در عین حال قول داد: «ایران متعهد می‌شود که تولید گازهای گلخانه‌ای را به مقدار ۴ درصد کاهش دهد» و در ادامه افزود «البته اگر تحریم‌ها به طور کلی برداشته شوند ما می‌توانیم این کاهش را به ۱۲ درصد برسانیم». معاون ریاست جمهوری این کاهش را نه تنها به برداشته شدن تحریم‌ها گره زد بلکه سرمایه‌گذاری کشورهای اروپائی در ایران، در زمینه سوخت‌های تجدیدپذیر را هم شرط دیگری برای این وعده خود قرار داد. خانم ابتکار در پاریس گفت: «اگرچه مسئولیت مقابله با تغییرات اقلیمی مسئولیت مشترک است، ولی باید انتظار داشت کشورهای توسعه یافته به میزان سهمی که در این تغییرات داشتند قبول مسئولیت کنند».
معصومه ابتکار در پاریس پرونده دیگری را هم روی میز قرار داد. رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست پیشنهاد کرد این اجلاس تاثیر جنگ‌ها و درگیری‌های مسلحانه در تغییرات اقلیمی را نیز مورد بررسی قرار دهد. ابتکار گفت: «رد پای کربن‌های ناشی از جنگ و ناامنی‌ها را نیز باید محاسبه کرد زیرا نقش صنایع جنگی بسیار بزرگ است و تا کنون به تاثیرات محیط زیستی آن هرگز اشاره نشده است». این اظهارات روشنفکرانه و «شیک» با توجه به حضور نظامی و شبه‌نظامی جمهوری اسلامی در بسیاری از درگیری‌های خاورمیانه، از جنگ در سوریه تا حمایت از شورشیان یمن، تعجب بسیاری را برانگیخت.
در حاشیه نشست پاریس که قرار است روز ۱۰ دسامبر، پایان پیدا کند، سازمان جهانی بهداشت گزارشی در مورد مرگ و میر بر اثر تغییرات اقلیمی منتشر ساخت. در این گزارش آمده است در صورتی که دمای زمین کاهش پیدا نکند سالیانه ۲۵۰ هزار نفر در اثر بیماری‌های ناشی از گرمایش زمین جان خود را از دست خواهند داد.
