سال ۲۰۱۵ و جهانی شدن بحران پناه‌جوئی و مهاجرت

حنیف حیدرنژاد- سال ۲۰۱۵ در حالی به پایان می‌رسد که از هر ۱۲۲ انسان بر روی کره زمین یک نفر به دلایل مختلف از محل زندگی‌اش فرار کرده یا در نقطه دیگری در کشورش محل امنی را جستجو می‌کند و یا در جستجوی پناهندگی به نقطه دیگری از جهان نقل مکان کرده است.

تنها در شش ماه اول سال ۲۰۱۵ در هر روز ۴٫۶۰۰ نفر از کشور خود فرار کرده‌اند. تصاویر منتشر شده در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که پناه‌جوئی شکل گروهی و همگانی به خود گرفته و شمار خانواده‌ها، زنان و کودکان به طور چشم‌گیری بالا رفته است. مهاجرت و پناه‌جوئی در هم تنیده شده و مردمی‌که در حال فرار هستند از قاره‌ای به قاره دیگر کوچ می‌کنند.

سال ۲۰۱۵ همچنین نشان داد که اراده سیاسی لازم در بین قدرت‌های جهانی برای حل و فصل منازعات منطقه‌ای و پایان دادن به جنگ‌های نیابتی وجود ندارد. یا شاید باید گفت، منازعات و جنگ‌های موجود به ویژه در سوریه، عراق و افغانستان از یک سو حاصل سیاست‌های غلط و ناکارآمدی مدیریتی سیاستمدران و رهبران ایالات متحده آمریکا، و هم‌پیمانان غربی‌اش و از سوی دیگر حاصل کارشکنی‌های روسیه و چین بوده است. تجربه سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که نظم کنونی جهانی و شورای امنیت سازمان ملل کارائی لازم در کنترل بحران‌های جهانی را ندارد.

در سال ۲۰۱۵ جنگ، اصلی ترین دلیل مهاجرت و فرار مردم از خانه‌هایشان و دلیل اصلی کشتار و مرگ و میر بسیاری انسان‌ها بوده است. اسلام سیاسی و تروریسمِ آشکارِ گروه دولت اسلامی، دخالت‌های رژیم جمهوری اسلامی‌ در مسائل داخلی کشورهای عراق و سوریه و یمن و دفاع از شیعیان در مقابل سنی‌ها از یک سو و  حمایت عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای منطقه خلیج فارس از سلفی‌ها و دولت اسلامی ‌از سوی دیگر نیز مهم‌ترین عوامل گسترش و طولانی شدن جنگ در سوریه و عراق بوده است. دخالت کشورهای غربی و ورود روسیه به سوریه نیز نه برای پایان دادن به جنگ، بلکه با هدف تقویت یک جناح در مقابل جناح دیگر بوده است. به این ترتیب سال ۲۰۱۵ شاهد عملکرد ناکارآمد سیاستمدارانی شد که فاقد دورنگری لازم و قاطعیت در تصمیم‌گیری هستند. نتیجه و حاصل این همه: مرگ و کشته شدن صدها هزار انسان، ویرانی شهرها و زیرساخت‌های آنها، آوارگی، مهاجرت و فرار میلیون‌ها انسان بوده است. این در حالیست که کانون‌های بحرانی دیگری مثل لیبی، سومالی و مالی نیز شاهد گسترش فعالیت اسلام‌گراها می‌باشند.

نگاهی به ابعاد بحران پناه‌جوئی در جهان از زبان آمار و ارقام. آمار و ارقامی ‌که پشت هر عددِ آن، سرنوشت یک انسان و یک خانواده خوابیده است:

کمیساریای عالی امور پناهندگی سازمان ملل متحد در گزارشی که ۱۸ دسامبر ۲۰۱۵ منتشر کرده است،  در مورد آمار پناه‌جویان در شش ماه اول سال ۲۰۱۵ می‌نویسد در حالی که شمار آوارگان و پناه‌جویان در تمام سال ۲۱۰۴  ۱۹٫۵ میلیون نفر بوده، این رقم فقط در شش ماه اول سال ۲۰۱۵  ۲۰٫۲ میلیون نفر بوده است. پیش از این، حداکثر میزان پناه‌جویان ثبت شده، مربوط به سال ۱۹۹۲ بود (۲۰ میلیون نفر).

بر اساس این گزارش درخواست‌های پناهندگی ثبت شده فقط در نیمه اول سال ۲۱۰۵  ۹۹۳٫۶۰۰ مورد بوده که نسبت به کل سال ۲۰۱۴ ۷۸% افزایش داشته است.

تعداد آوارگان داخلی (در داخل مرزهای کشور خود) نیز ۳۴ میلیون نفر گزارش شده که نسبت به سال ۲۰۱۴ دو میلیون نفر افزایش داشته است.  به این تریب پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال ۲۰۱۵ میزان آوارگان و پناه‌جویان از مرز ۶۰ میلیون نفر نیز گذشته و به بالاترین میزانی که تا کنون ثبت شده، برسد.

در ترکیه، کشور همسایه ایران و در شش ماه اول سال ۲۰۱۵ در دفتر کمیساریای عالی پناهندگی در این کشور مجموعا ۴۳٫۶۰۰ درخواست پناهندگی ثبت شده است. بیش از نیمی ‌از این تعداد، یعنی ۲۵٫۷۰۰ مورد مربوط به پناه‌جویان از عراق است. بعد از آن افغان‌ها با ۱۲٫۱۰۰ مورد و ایرانیان با ۴٫۳۰۰ مورد قرار می‌گیرند.

سازمان  بین‌المللی مهاجرت که مقرش در ژنو است نیز در گزارشی که ۲۲ دسامبر منتشر کرده ارقامی ‌مربوط به کل سال ۲۰۱۵ را انتشار داده است. مطابق این گزارش تا دسامبر ۲۰۱۵  ۹۷۲٫۵۰۰ نفر از دریای مدیترانه عبور و در اروپا به دنبال پناهندگی بوده‌اند. ۸۰۰٫۰۰۰ نفر از این میزان با عبور از مسیرهای آبی کوتاه خود را از از ترکیه به یونان رسانده‌اند. از هر دو نفری که دریای مدیترانه را رد کرده،  یک نفر از سوریه ، ۲۰ درصد افغان و ۷ درصد آن از عراق بوده است. ۳۴٫۰۰۰ نفر نیز از طریق مرز زمینی از ترکیه به بلغارستان رفته تا از آنجا خود را به مقاصدی در غرب و شمال اروپا برسانند. مهاجرانی که از شمال آفریقا خود را به اروپا رسانده‌اند نیز ۱۵۰٫۰۰۰ نفر بوده‌اند که ۲۰٫۰۰۰ نفر کمتر از سال قبل‌تر است. کمترین آمارِ ماهیانه‌ی ثبت شده در مورد عبور از دریای مدیترانه مربوط به ژانویه ۲۰۱۵ است: ۲۰۱۵ ۵٫۵۰۰ نفر.  بیشترین آمار، مربوط به ماه اکتبر ۲۰۱۵ بوده است: ۲۲۱٫۰۰۰ نفر. مطابق این گزارش حدودا ۴۰۰۰ انسان نیز به هنگام عبور از دریا غرق شده و جان خود را از دست داده‌اند.

بدین ترتیب مشاهده می‌شود که فرار، مهاجرت و حرکت پناه‌جویان به سمت کشورهای غربی، جریانی است که با وجود نوسان‌های کمّی، همچنان ادامه داشته و در چشم‌انداز کوتاه پایان قطعی بر آن دیده نمی‌شود.

تا زمانی که برای پایان جنگ در سوریه و عراق و افغانستان و یمن و لیبی راه حلی پیدا نشده و تا زمانی که اسلام سیاسی غالب (دولت‌های ایران و عربستان) و یا اسلام سیاسیِ هنوز به قدرت نرسیده مانند دولت اسلامی، بوکو حرام، الشباب می‌توانند به کشتار و ترور ادامه دهند، مهاجرت، فرار و پناه‌جوئی نیز ادامه خواهد داشت. تجربه تلخ و دردناک سال ۲۰۱۵ می‌آموزد که در صورت ادامه سیاست‌های غیر مسئولانه دولت‌های غربی و بی عملی آنها و در صورت عدم ابتکارعمل و ادامه ناکارآمدی شورای امنیت سازمان ملل متحد، این موج ترور و کشتار در سال ۲۰۱۶ به دیگر نقاط جهان، از جمله کشورهای غربی گسترش پیدا خواهد کرد.

۸ دی ۱۳۹۴/ ۲۹ دسامبر ۲۰۱۵
http://www.hanifhidarnejad.com
منابع:
http://www.unhcr.de/home/artikel/cfb3e3c9e67f6488ccf909b5b960d44c/halbjahresbericht-erneut-mehr-menschen-auf-der-flucht.html
http://www.unhcr.de/presse/nachrichten/artikel/45c365d4cb701b830e14fc0216967e5d/eine-million-fluechtlinge-und-migranten-flohen-2015-nach-europa.html
http://www.unhcr.de/no_cache/service/zahlen-und-statistiken.html?cid=12025&did=10690&sechash=2dd66ba3