احمد رافت (+عکس) – سازمان بین‌المللی امداد رسانی «اُکسفام» که مقر آن در لندن قرار دارد، اندکی پیش از برگزاری کنفرانس اقتصادی جهانی داووس که در نیمه دوم ژانویه در سوئیس برگزار شد، نتیجه تحقیقاتی را که (در ۱۴۷ صفحه) در رابطه با تقسیم ثروت در جهان و نابرابری های اقتصادی انجام داده است منتشر کرد.
در نتیجه گیری این گزارش آمده است که یک درصد از ثروتمندان جهان تا پایان سال میلادی جاری ثروتی برابر با دارائی ۹۹ درصد دیگر از ساکنین کره زمین خواهند داشت.
این یک درصد «سوپر ثروتمند» در سال ۲۰۰۹ میلادی ۴۴ درصد از ثروت جهان را در اختیار داشت. ثروتی که در سال ۲۰۱۵ به ۴۸ درصد رسید. در سالی که چند هفته ای بیشتر نیست که آغاز شده است، در صورتی که تغییراتی جدی صورت نگیرد ثروت این یک در صد سوپرمیلیاردرها به نیمی از کل دارائی جهان خواهد رسید. خانم وینی بایانایما، مدیر اجرائی اُکسفام نتیجه این تحقیقات را «شگفت‌انگیز» و همزمان «غیرقابل قبول» خواند و از دولت‌ها و جامعه جهانی خواست «اقداماتی فوری برای پایان دادن به این تبعیض، نابرابری و شکاف بین افراد فقیر و ثروتمند» را در دستور کار قرار دهد.
در این بررسی شمار افرادی که نیمی از کل ثروت جهان را در اختیار دارند ۶۲ نفر اعلام شده است. به زبان ساده‌تر ثروت ۶۲ نفر برابر است با ثروت حدود ۷ میلیارد دیگری که روی این کره خاکی زندگی می‌کنند. در سال ۲۰۰۹ میلادی ۳۸۸ نفر ۴۴ درصد از ثروت جهانی را در اختیار داشتند. شمار آنها در سال گذشته میلادی به ۸۰ نفر کاهش یافته بود و امسال تنها ۶۲ نفر هستند. در بین این ۶۲ نفر که از آنها نام برده نمی‌شود، نام ۹ زن نیز به چشم می‌خورد. البته بر پایه همین تحقیقات نیمی از جمعیت جهان، یعنی ۳.۶ میلیارد نفر را می توان به نوعی فقیر نامید با این یادآوری که فقیران با کسانی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند متفاوت هستند.
دلیل این نابرابری چیست؟ اکسفام به سه علت در پژوهش خود اشاره می‌کند:
فرار از پرداخت مالیات و پناه بردن به کشورهائی که به بهشت مالیاتی شهرت دارند، عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش خدمات اجتماعی و تفاوت‌های کلان در دستمزدها.
در رابطه با بهشت‌های مالیاتی، در پژوهش اکسفام اشاره می‌شود که هر سال ۷.۶ تریلیون دلار از ثروت تولید شده سر از کشورهائی در می‌آورند که در آنها یا مالیات بر درآمد پرداخته نمی‌شود و یا بسیار ناچیز است، در حالی که این ثروت در کشورهای دیگر تولید شده است. این ثروت اگر در کشورهائی که تولید شده بودند باقی می‌ماندند و راهی بهشت‌های مالیاتی نمی‌شدند، ۱۹۰ میلیارد دلار به خزانه دولت‌ها برای سرمایه‌گذاری در خدمات اجتماعی و مبارزه با فقر و بیکاری وارد می‌کردند.
البته فرار از مالیات ویژه کشورهای ثروتمند و صنعتی نیست. بر پایه همین پژوهش صاحبان ۳۰ درصد از ثروتی که در کشورهای در حال توسعه آفریقائی نیر تولید می‌شود با همین شیوه از پرداخت مالیات فرار می‌کنند. فرار از مالیات در آفریقا از سوی اکسفام مبلغی برابر با ۱۴ میلیارد دلار در سال است. رقمی که با آن می‌توان ۴ میلیون نفر را در همین قاره زیر پوشش بهداشتی قرار داد، و به اندازه کافی معلم برای ریشه‌کن ساختن بی‌سوادی در قاره سیاه استخدام کرد.
البته بسیاری از بهشت‌های مالیاتی که اکسفام به آنها اشاره می‌کند به نوعی زیر چتر حمایت دولت‌های غربی قرار دارند. بریتانیا به تنهائی ۱۴ بهشت مالیاتی را زیر پرچم خود دارد. برخی از این میکرو کشورها مثل برمودا یا جزایر ویرجین از جمله معروف‌ترین بهشت‌های مالیاتی هستند. آکسفام یاآوری می‌کند که در جریان نشست سال ۲۰۱۳ گروه جی۸ ( که کشورهای صنعتی را در بر می‌گیرد) دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا، قول داده بود که کرکره این بهشت‌های مالیاتی را پائین بکشد، ولی تنها یکی از آنها، جزیره مونسرات در کارائیب از فهرست طولانی بهشت‌های مالیاتی خارج شده است.
البته در کنار کاهش شمار سوپرمیلیاردرها، شمار کسانی که باید با فقر دست و پنجه نرم کنند نیز کاهش یافته است. شمار کسانی که زیر خط فقر به حساب می‌آیند در ده سال گذشته به مقدار ۲۰۰ میلیون نفر کاهش یافته است. این در حالیست که در جمهوری اسلامی، بر پایه آمار دولتی، شمار کسانی که به زیر خط فقر رفته‌اند در سال‌های اخیر افزایش داشته است. حسین راغفر که نقشه خط فقر در ایران را ترسیم کرده است به خبرگزاری ایسنا گفته است «خط فقر مطلق در ایران از سال ۱۹۸۳ تا امروز رشد سالانه ۱۸ درصدی داشته است». به گفته همین کارشناس «۳۵ درصد کل جمعیت کشور در فقر شدید و یا زیر خط فقر زندگی می‌کنند». خط فقر بر اساس چند شاخص از جمله هزینه غذائی و کالری مصرفی محاسبه می‌شود.
سازمان جهانی خواربار و کشاورزی، نهاد وابسته با سازمان ملل متحد که مقر آن در پایتخت ایتالیا قرار دارد، در آخرین گزارش خود با عنوان «امنیت غذائی در جهان»، که در ماه مه سال گذشته میلادی انتشار یافت، اشاره به کاهش شمار گرسنگان در جهان می‌کند. در این گزارش اشاره می‌شود که در حال حاضر شمار گرسنگان در جهان ۷۹۵ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. ده سال پیش شمار گرسنگان در جهان بیش از یک میلیارد نفر بود. در سال ۱۹۹۶، در جریان نشست جهانی علیه گرسنگی در جهان که در مقر سازمان جهانی خواربار و کشاورزی (فائو) برگزار شد، کشور های عضو سازمان ملل متحد متعهد شده بودند تا سال ۲۰۱۵ شمار گرسنگان در کشور خود را به مقدار ۵۰ درصد کاهش دهند. ۷۲ کشور از ۱۲۹ کشوری که امضای خود را زیر این سند بین‌المللی گذاشته بودند توانستند به وعده خود عمل کنند. بنا بر آنچه در آخرین گزارش فائو آمده است، ۲۹ کشور دیگر هم به این هدف بسیار نزدیک شده‌اند.
در گزارش اکسفام به نابرابری در دستمزدها نیز به عنوان یکی از دلایل این اختلاف فاحش بین ثروتمند و فقیر اشاره شده است. در این رابطه به دو نوع نابرابری اشاره می شود. نابرابری اول بین ابتدا و انتهای فهرست دستمزدها در جوامع صنعتی و در حال توسعه است. در برخی از نهاد‌ها درآمد مدیران می‌تواند حتی چند صد برابر حقوق کارگران همان نهاد باشد. نابرابری دیگر، در دستمزد پرداختی به زنان و مردان برای کار برابر است. به عنوان مثال بر پایه آمار رسمی در آمریکای شمالی دستمزد زنان برای کار برابر، حدود ۷۷ درصد دستمزدی است که مردان دریافت می‌کنند. در برخی از کشورهای آفریقائی این تفاوت می تواند از مرز ۶۰ درصد نیز گذر کند. در فهرستی که کشورهای اروپائی را در رابطه با نابرابری جنسیتی در دستمزد مقایسه می‌کند، تنها در مجارستان چنین تبعیضی وجود دارد.
در رابطه با سومین علت تقسیم ناعادلانه ثروت، اکسفام معتقد است که اگر بهشت‌های مالیاتی از بین بروند و افزایش مالیات پرداختی در جهت خدمات اجتماعی مثل بهداشت، آموزش و دیگر بخش هائی که باعث رشد سطح زندگی شهروندان می شود، به کار گرفته شود، می‌توان این نابرابری را به صورت فاحشی کاهش داد. ژوزف استیگلتیز، برنده جایزه نوبل اقتصاد، در اشاره به پژوهش اکسفام می‌گوید: «این چنین نابرابری فاحشی نه تنها به اقتصاد و جامعه ما لطمه می‌زند، بلکه آنچه امروز سیاست خوانده می شود را نیز نابود خواهد کرد. اگر سیاست نتواند راه‌های کاهش فاصله بین فقر و ثروت را پیدا کند، حکم مرگ خود را امضاء کرده است».
