کامیار بهرنگ (+ویدئو)- اگر انقلاب صنعتی با ماشین بخار و مکانیزه شدن نساجی‌ها در بریتانیا آغاز شد، بعدها در اوایل قرن بیستم با تولید انبوه، دومین دوره خود را تجربه کرد. انقلاب‌هایی که به پیشرفت تمدن و دست‌یابی مردم به منابع مالیِ بیشتر کمک کرد.
ظهور فن‌آوری‌های جدید در اواسط قرن بیستم اما به باور بسیاری، انقلاب سوم صنعتی را رقم زد. پایین آوردن هزینه تولید و بالا رفتن سرعت توزیع جهانی، این امکان را به صنعت داده است تا خود را جهانی‌تر از همیشه ببیند. اما دنیا حالا با یک تحول دیگر روبروست: «انقلاب چهارم صنعتی».
عناصری که در این انقلاب به میدان می‌آیند همچون شمشیر‌های دو لبه خواهند بود. فن‌آوری‌هایی که می‌توانند به یک زندگی آسان و پیشرفته‌تر کمک کنند و یا اینکه حتی شما را به دردسر‌هایی بزرگ‌تر از تصور دچار کنند. کافی است کمی به خبرهای دنیای فن‌آوری سر بزنید تا نقش امنیت فضای سایبری را به عنوان چالشی امنیتی یا مشکلی برای شناسایی عوامل تروریستی مشاهده کنید. به خود اینترنت نگاه کنید که ارتباط همه‌ی ما را تا چه حد آسان کرده است اما حمله‌های سایبری- تروریستی به مراکز حیاتی و بانک‌ها هم از همین طریق انجام می‌شود. دزدی اطلاعات شخصی و دولتی، کلاه‌برداری‌های آنلاین و هزاران مورد دیگری که از تکنولوژی سایبری و اطلاعاتی که پایه‌های اصلی «انقلاب چهارم صنعتی» هستند، یک آینده خوش‌رنگ اما وهم‌آلود را تصویر می‌کنند.
تیغ در کف زنگی مست
این جنبه‌های دوگانه عرصه‌های بزرگ‌تری را در بر می‌گیرد؛ پیوند درهم تنیده شده‌ی تولید و ظهور سیستم عامل بی‌درنگ (Real-time operations) سرعت تولید را بیشتر از حد تصور بالا برده است. این تولید در نگاه اول می‌تواند جنبه‌های خوبی داشته باشد؛ این چرخه جدید می‌تواند با افزایش سرعت نوآوری و اختراع همراه شود اما به همان اندازه هم می‌تواند موجب از بین بردن بخش‌هایی از پروسه تولید سنتی شود. تولیدی که بخشی از زندگی روزانه مردم را تامین می‌کند و به این شکل زمینه خروج بخشی از مردم را از چرخه‌ی اقتصاد و اجتماع به دلیل عدم همراهی با این فن‌آوری‌ها فراهم می‌کند. چالشی که نه فقط از زاویه اقتصادی بلکه حالا دیگر به دلایل حقوق بشری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
این موضوع حتی در عرصه‌هایی همچون درگیری‌های نظامی نیز مشاهده می‌شود. استفاده از پهپادها در مقابل لشکرکشی‌های زمینی و یا گسترش تکنولوژی موشک‌های هدایت شونده در مقابل هدایت هواپیماهای جنگی با خلبان را در نظر بگیرید. با این همه مشاهده می‌کنید در عراق، افغانستان، سوریه و یمن هنوز مسلسل و تفنگ قدرت دارد. در آن سوی دیگر میدان، نیروهای سنتی و جهادی هم به سمت فن‌آوری‌های امروزی و مدرن روی آورده و داعش برای تبلیغ خود دیگر تنها از شمشیر استفاده نمی‌کند بلکه حساب کاربری توئیتر به راه می‌اندازد و تبلیغ می‌کند. در چنین دنیایی است که حمله (سایبری) راحت‌تر از دفاع خواهد بود و اینجا تنها دولت‌ها و منابع نیمه دولتی مورد هدف قرار نمی‌گیرند و تمام شهروندانی که به هر شکلی در فضای سایبری حضور دارند در تیررس این حملات خواهند بود.
روبات‌ها و فضا، چالش‌های انسان در قرن بیست و یکم
خارج شدن انحصار تکنولوژی از دست دولت‌ها در واقع بخشی از آزادی‌های فردی یک جامعه را تقویت می‌کند اما همان طور که اشاره شد همین آزادی می‌تواند موجبات تخریب را فراهم سازد. این آزادی موجب می‌شود تا رقابت بین دولت‌های کوچک‌تر هم تقویت شود، به نحوی که دیگر ایالات متحده آمریکا و روسیه عرصه فضایی را در انحصار ندارند و ده‌ها کشور دیگر امروز مدعی رسیدن به تکنولوژی ماهواره‌ای هستند و چه بسا در آینده شاهد پرچم‌های بیشتری به روی کره‌ی ماه باشیم.
آخرین جنبه‌ای که در اینجا می‌توان به آن اشاره کرد موضوع روبات‌های هوشمند است. نمی‌دانم آیا تا به حال شانس این را داشته‌اید که یکی از آنها را از نزدیک ببینید؟ اما بسیاری از شما فیلم‌های سینمایی و یا مستند‌هایی از آنها را دیده‌اید. واقعا اگر در آینده جنگی میان این روبات‌های هوشمند در گیرد آیا انسان امکان هدایت صلح‌آمیز آنها را دارد؟ بی‌راه نیست که بحث پیرامون قانونمند کردن توسعه این روبات‌ها از امروز آغاز شده است و از کنفرانس‌های خلع سلاح تا حقوق بشر و حتی مجمع جهانی اقتصاد (داووس) به این موضوع پرداخته می‌شود. به این موضوع، اتومبیل‌های هوشمند (با فن‌آوری هدایت خودکار) را نیز باید اضافه کرد، بحثی جدی که آیا انسان می‌تواند حرکت خود را کاملا در اختیار ماشین‌ها قرار دهد؟
این تنها نمونه‌ای از مواجهه رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا با آخرین دستاوردهای روباتیک ژاپن است:
فن‌آوری‌هایی که به خانه‌های ما می‌آیند
سوی دیگر ماجرا را هم باید دید. «انقلاب چهارم صنعتی» با شکستن مرزها حالا به سوی جهانی‌تر شدن می‌رود تا زندگی انسان‌ها را در عین پیچیدگی با پیشرفت همراه کند. تکنولوژی چاپگرهای سه بعدی امروز به کمک علم پزشکی آمده است و با طراحی اعضای بدن توانسته است جان بسیاری را نجات دهد و یا زندگی بخشی از توان‌خواهان را بهبود بخشد. کمک ساعت مچی‌های هوشمند به کنترل وضعیت جسمی بیماران تنها بخشی از ساده شدن ارتباطات راه دور در راه سلامتی انسان‌هاست. چاپگرهایی که امروز محصولات خود را بیشتر به صورت سفارشی با پست برای درخواست کننده ارسال می‌کنند به زودی وارد خانه‌ها خواهد شد و تا چندی دیگر بسیاری به جای فشار دادن دگمه «سفارش» تنها به روی «چاپ» کلیک می‌کنند و بعد از مدتی آنچه می‌خواهند را از زیر چاپگر سه بعدی خانگی‌اشان تحویل می‌گیرند.
نمونه‌ای از چاپگرهای ۳ بعدی:
جهان اینترنتی
به یاد بیاورید که حدود سال ۱۹۸۵ سریع‌ترین کامپیوتر جهان حجمی به اندازه یک ماشین لباس‌شویی داشت و حالا شما ساعتی هوشمند به دست دارید که دو برابر آن سرعت و ظرفیت دارد. دنیای تلفن‌های همراه هوشمند خود فصل جدید و عجیبی را رقم زده‌اند.
امروز نزدیک به ۴۳ درصد ساکنان زمین به اینترنت متصل هستند و سازمان ملل متحد برنامه‌ای برای اتصال همه‌ی ساکنان کره خاکی تا سال ۲۰۲۰ دارد. دنیایی را تصور کنید که تمام مردم جهان با اینترنت ارتباط دارند و آنگاه هنوز صحبت از بی‌سوادی مطرح باشد. البته به نظر می‌رسد در آن شرایط چه بسا تعریف بی‌سوادی از توانایی خواندن و نوشتن به توانایی استفاده از اینترنت تغییر کند اما به یقین اینترنت می‌تواند عاملی موثر در مبارزه با فقر و نابرابری در سطح جهانی باشد.
حال به سراغ اطلاعات برویم. یک جستجوی ساده در گوگل یا هر موتور جستجوی دیگری در فاصله‌ای کمتر از یک ثانیه صدها هزار صفحه روبروی شما قرار می‌دهد. یک سر به توییتر بزنید تا متوجه شوید که دیگر لازم نیست تا راس ساعت منتظر بمانید که مجری اخبار روی صفحه تلویزیون ظاهر شود و یا مجبور باشید به دنبال تیتر یک روزنامه‌های امروز و فردا باشید. «سیستم عامل بی‌درنگ» تنها در زمینه تولید صنعتی همه‌ی عوامل را یک‌پارچه نکرده است بلکه امروزه هر تولیدی در یک سیستم به کار خود ادامه می‌دهد.
زمانی بود که انسان به خود می‌بالید که مغز او بسیار پیچیده‌تر از پردازنده‌های کامپیوتری است اما نسل‌های جدید کامپیوتر این موضوع را به چالش می‌کشند و پیش‌بینی می‌شود تا ۱۰ سال آینده قدرت پردازش انسان و کامپیوتر برابر شود. محققان دانشگاه آکسفورد اما این ماشینی و هوشمند شدن را خطری برای ۴۳ درصد مشاغل در ایالات متحده در دهه‌ی آینده عنوان می‌کنند. بررسی نرم‌افزارهای مدیریت و هوش مصنوعی نشان می‌دهد که احتمالا تا سال ۲۰۲۶ یکی از همین ماشین‌ها با هوش مصنوعی به عنوان یکی از اعضای هیات مدیره شرکت‌ها حضور پیدا کند.
ماشینی و کامپیوتری شدن جهان، زندگی شخصی ما را نیز در بر می‌گیرد. کنترل از راه دور دمای هوای داخل منزل و یخچال‌های هوشمند که می‌خواهند به جای ما سفارش محصولات ضروری غذایی را بر عهده بگیرند تا جاروبرقی‌هایی که خودشان بدون دردسر خانه را تمیز می‌کنند.
لباس‌های متصل به اینترنت که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ به بازار ارائه شوند هم بخشی دیگر از درگیر شدن بیشتر اینترنت و فن‌آوری با زندگی شخصی ماست. لباس‌هایی که در حین کار یا ورزش کردن ضربان قلب و تنفس را اندازه‌گیری می‌کنند و با هشدارهای خود، ما را به سوی یک زندگی سالم هدایت می‌کنند.
تصور چنین دنیایی شاید تا چند سال پیش تنها در فیلم‌های سینمایی ممکن بود. اما حالا در اجلاس سالیانه مجمع جهانی اقتصاد (داووس) نیز در مورد آن بحث می‌شود و حتی تاریخ تحقق این «رویاها» را اعلام می‌کنند.
تغییر دنیای کامپیوتر‌های خانگی:
مبادلات مطمئن می‌شوند
در چنین فضایی، بسیاری از موسسات نیز به دنبال جلب اعتماد کاربران هستند. دزدی اطلاعات شامل اطلاعات شخصی و بانکی از مهم‌ترین چالش‌های دنیای سراسر اینترنتی ماست. اما موسسات امنیت سایبری نیز در مقابل هکرها و دزدها بیکار نیستند. «بلاک‌چین» (BlockChain) آخرین فن‌آوری امنیت سایبری که به نظر می‌رسد در آینده جایگاه مهمی در داد و ستدهای اینترنتی- بانکی پیدا کند حالا به دنبال پیدا کردن راهی برای تضمین هر جابجایی اطلاعاتی است. در سال گذشته نزدیک به ۱ میلیارد دلار به روی این فن‌آوری نوظهور سرمایه‌گذاری شده است. این فن‌آوری که بیشتر در مورد جابجایی‌های مالی مورد نظر است با اینکه امکان دارد سرعت جابجایی را کاهش دهد اما اطمینان آن را بالا می‌برد و از سویی دیگر هزینه زیرساخت‌های لازم برای جابجایی را کاهش می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود در صورت فراگیر شدن «بلاک‌چین» بانک‌های بزرگ تا سال ۲۰۲۲ رقمی نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار صرفه‌جویی در بخش مبادلات ارزی داشته باشند.
«بلاک‌چین» در واقع یک زنجیر رمز‌گذاری شده منحصر به فرد است که تغییر در هر بخش از آن به سرعت قابل تشخیص است. هر تراکنش (جابجایی مالی) یک کد (hash) تولید می‌کند که این کد با کد قبلی ترکیب می‌شود و یک «بلاک» تشکیل می‌دهد. هر بلاک با بلاک‌های جدید به روی یک خط تعریف می‌شوند و کاراکتری یک بار مصرف تولید می‌کنند. به همین دلیل دست‌کاری اطلاعات امکان‌ناپذیر به نظر می‌رسد.
با اینکه این سیستم بسیار ساده است اما پیچیده نیز هست؛ در زیر یک جابجایی ساده با سیستم «بلاک‌چین» ترسیم شده است.
برای مطالعه بیشتر می‌توانید مجموعه مباحث مجمع جهانی اقتصاد پیرامون «انقلاب چهارم صنعتی» را در اینجا بخوانید.
