(+عکس) نشست امنیتی مونیخ، کنفرانسی خصوصی است متشکل از وزرای خارجه‌ی کشورهای مختلف و همراهی شخصیت‌های جهانی که درباره‌ی سیاست‌های امنیتی جهان فعالیت می‌کند. این نشست هر سال در ماه فوریه در مونیخ آلمان برگزار می‌شود، و معمولا در هر نوبت، بر موضوعی مهم در سطح امنیت جهانی متمرکز شده تا بتواند به راهکاری منطقی دست یابد. کنفرانس مونیخ یکی از مجامع بین‌المللی مهم در عرصه‌ی امنیت جهانی است و به دلیل تشابه با عملکرد مجمع جهانی اقتصاد، به «داووس امنیتی» نیز شهرت دارد.
بیرون از محل کنفرانس، گروه‌های مختلف در اعتراض به سیاست‌های جهانی دست به اعتراض زدند که برخی از مخالفان رژیم ایران نیز در میان آنها دیده می‌شدند. از ایران، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه‌ی جمهوری اسلامی در این کنفرانس شرکت داشت.
امسال، پنجاه و دوّمین نشست مونیخ از ۱۲ تا ۱۴ فوریه با تمرکز بر بحران سوریه و بحران پناهندگی برگزار شد، و گزارش نهایی مربوطه نیز در تارنمای رسمی نشست امنیتی مونیخ ۲۰۱۶ منتشر گردید. کیهان لندن، نگاهی فشرده و کوتاه به بخش‌های مهم و برجسته‌ی این گزارش دارد.
در ابتدای این گزارش می‌خوانیم که بحران‌های سال ۲۰۱۶ به عنوان بیشترین و مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر امنیت جهان بعد از پایان جنگ سرد، معرفی می‌گردد. رسیدن به توافق مربوط به تغییرات جوّی در پاریس، و نیز پایان دادن به مناقشه‌ی هسته‌ای ایران (برجام) از نمونه‌های امیدوارکننده برای حل بحران‌های سیاسی- امنیتی در جهان (به ویژه بحران سوریه) در چارچوب استفاده از اهرم دیپلماسی است، ولی مدیریت بحران‌های فزاینده در منطقه خاورمیانه و اثرات ناشی از آن در مناطق امن نظیر اروپا، کانادا و آمریکا، و نیز تأثیر غیرمستقیم بر اقتصاد جهانی، می‌تواند آینده‌ای مبهم برای جهان تصویر کند.
در توضیح بحران‌های متعدد، چاره‌ای جز از کاربرد اصطلاح «جنگ جنگ تا پیروزی» نیست که به شدت رواج پیدا کرده است. جنگ به معنای واقعی کلمه، گلوله در برابر گلوله، و عملیات‌های تروریستی در بیشتر مناطق جهان، به چشم می‌خورد. از اندیشه‌های بنیادگرایی مذهبی تا آزادی‌های بی قید و شرط، همه عواملی از در رفتنِ کار از خَرَکِ امنیت جهان بوده است؛ عواملی که در گذشته از درک ارتباط آن عاجز بودیم (برای نمونه، از ارتباط ترور و جنگ در حلب و موصل، با ترور در پاریس و بارسلون). ولی امروز، شاهد بحران‌های متعددی هستیم که شاید ریشه در سیاست‌های نادرست در مناطق دیگر دنیا دارد و «دهکده‌ی جهانی» بودن، بر جهانی‌تر شدن این مشکلات می‌افزاید.
بحران‌های دیگری از جمله «اِبولا» نیز وجود دارد که از آفریقا رشد کرده و از آمریکای جنوبی، استرالیا، آسیا، و اروپا سر در می‌آورد. فن آوری ارتباطات هم، به «چوب دو سر طلا» تشبیه می‌شود که هم به درد خبررسانی و آگاهی جهانی از امنیت می‌خورد و هم سبب تولید هکرهای مرموز می‌شود و هم حریم خصوصی را پرده‌دَری می‌کند.
در ادامه باید به این نکته اشاره کرد که بعد از فروپاشی دیوار برلین، بیش از ۴۰ کشور در دنیا با بیش از ۶۰ کشور همسایه‌ی خود، حصار امنیتی کشیده اند؛ ۱۵ دیوار بلند امنیتی تنها در سال ۲۰۱۵ ساخته شده است. در اروپا، منطقه‌ی آزاد «شِنگِن»، تحت خطر است (نبود تغییرات مرزی). مرز جغرافیایی در اوکراین و در جنوبِ دریای چین، تغییر کرده است؛ تغییراتی که در نهایت می‌تواند امنیت جهان را به مخاطره بیاندازد.
نمونه‌ی بارز از وجود بازیگران شرور را می‌توان به تشکیلات نوپای خلافت اسلامی یا «داعش» اختصاص داد. حکومت اسلامی در عراق و سوریه با بحران‌آفرینی می‌کوشد امنیت را در قلب خاورمیانه هدف قرار دهد. آنچه امروز به ویژه در سوریه می‌بینیم، حاصل بی عملی مجریانِ اصلی برای مهار بحران است. نتیجه چیست؟ تراژدی انسانی، که پا فراتر گذاشته و معضل جدیدی به نام «کوچ آوارگی» زاییده، و تا حیات خلوت آمریکا رخنه کرده است.
چین می‌کوشد در مسائل امنیتی جهان، خودی نشان دهد. پکن به جای ایفای «نقش مسئولانه»، بیشتر در سودای موازی بازی و تقسیم قدرت است.
روسیه‌ی پوتین تلاش کرده در بین سَرها، سَری از غرور ملّی و بازگشت به تزاریسم در بیاورد، امّا، اقتصادِ نابسامان همچون بَختَک بر سَرش آوار شده است. شیطنت در اوکراین، تحریم‌هایی را از سوی اتحادیه‌ی اروپا و آمریکا بر پیکر روسیه تحمیل کرده است. در ضمن، پوتین با نقش‌آفرینی در سوریه، توانسته دست بالا را در دوره‌ی «پسااسد» داشته باشد. روسیه، وزنه‌ی سنگینی در مذاکرات اتمی با جمهوری اسلامی در ایران بوده است، و می‌کوشد از حاصل آن برای امنیتِ خود میوه بچیند. ادامه‌ی مذاکرات وین در سال ۲۰۱۶ نیز می‌تواند نَفَسِ مسیحایی بر کالبد نیمه جان سوریه بِدَمَد.
نمونه‌ی دیگری از خلاء مجریان، در افغانستان احساس می‌شود. مخالفت طالبان (بازیگر شرور)، پیشرفت مذاکرات صلح را در این منطقه با دشواری همراه کرده است. در کشورهای دیگر نظیر لیبی، مالی یا یمن، گروه‌های افراط‌گرای اسلامی با الهام از داعش و با تحریک برخی حکومت‌های شیعه و سنّی در منطقه، توانسته‌اند «کبوترِ صلح» را در قفس اندازند.
گزارش کنفرانس امنیتی مونیخ در ادامه، تصویری کِدِر از امنیت جهان در سرفصل سال ۲۰۱۶ ارائه می‌دهد، و دلیلِ آن را افزایش تنش بین برخی قدرت‌های جهانی می‌داند. بحران در روابط غرب و روسیه ادامه می‌یابد. نفوذ جغرافیایی چین در اقیانوس آرام، برای همسایگان کوچک‌تر (که انتظارِ حمایت از آمریکا دارند) نگرانی تولید خواهد کرد. در خاورمیانه، ایران و عربستان کُرکُری می‌خوانند. از قبل هم، ترکیه و روسیه برای یکدیگر یقه‌دَرانی می‌کرده‌اند.
در بخشی کوتاه درباره‌ی ایران، با اشاره به ختم به خیر شدن داستان هسته‌ای بعد از ۱۲ سال مذاکره، از «برجام» به عنوان سندی دیپلماتیک یاد شده که می‌کوشد توسعه‌ی اقتصادی و ثبات را برای ایران به ارمغان آورد. البته، بهبود روابط سیاسی با برخی دولت‌های غربی در لباسِ برجام، همچنان در ابهام است. از طرفی، کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس از نزدیک شدنِ ایران و کشورهای غربی و نیز افزایش مناسبات اقتصادی- نظامی ایران و روسیه، بیمناک هستند.
پیش‌بینی گزارش ۵۲امین کنفرانس امنیتی مونیخ از سال ۲۰۱۶ این است که ما شاهد رشد بحران در جهان خواهیم بود. رهبران جهان با این چالش دست و پنجه نرم خواهند کرد که چگونه مناطقی امن بسازند، چگونه بر مشکلات امنیتی فائق شوند، و چگونه برای نزدیک شدن به هدف «امنیت» از برخی خواسته‌های خود کوتاه بیایند.
مهم‌ترین مسائل مطرح شده، بدین قرار است:
- امنیّت انسانی: سقف مردودیِ پناهندگی چقدر است؟
- امنیّت سلامت: ویروس‌های بی رحم، درمان دارند؟
- امنیّت جوّی: گرمایش جهانی، بلای جانِ ماست.
- جنگ افزار: رقابت‌های ماشینی.
در پایان گزارش، ۱۰ نکته‌ی امنیتی در سال ۲۰۱۶ ارائه شده است، که توجه به این موارد می‌تواند فضای امنیتی در جهان را بهتر کند:
۱) همکاری اروپا و آمریکا باید تقویت شود.
۲) اسکانِ پناه‌جویان در اروپا ادامه می‌یابد. بنابراین، کشورهای حوزه‌ی یورو باید در جهت تقویت روابط با هم و نیز کنترل مرزها بکوشند.
۳) چین باید نقش فعال‌تری در امنیت جهان داشته باشد.
۴) داعش، سازمان تروریستی قوی و مخوف در جهان است که توانسته از نیجریه تا فیلیپین عضوگیری کند. با این وجود، مقابله‌ی جهانی با این تشکیلات همچنان نامناسب و بدون رهبری است.
۵) جنگ نیابتی عربستان و ایران در جبهه‌ی سوریه، می‌تواند به بحران بیشتر در خاورمیانه دامن بزند.
۶) رشد فزاینده‌ی فن‌آوری‌های کامپیوتری و دنیای مجازی، توانسته حلقه‌ی ارتباطات را تنگ‌تر کند، بر سیاست‌های جهانی تأثیر بگذارد، حریم خصوصی افراد و امنیت دولت‌ها را به مخاطره بیاندازد.
۷) نباید از برخی رهبران سیاسی غیرقابل پیش‌بینی نظیر پوتین و اردوغان غافل بود.
۸) بحران سیاسی- اقتصادی در برزیل (کشور در حال توسعه و عضو بریکس) ادامه می‌یابد.
۹) رکود اقتصادی و افزایش بیکاری در جهان ادامه خواهد یافت. عدم توسعه‌ی سیاسی در قالب نبود انتخابات کافی و آزاد در بسیاری از کشورهای جهان، می‌تواند مردم خشمگین را روانه‌ی خیابان کند.
۱۰) جاه طلبی‌های اردوغان در عرصه‌ی سیاستِ داخلی ترکیه، به اقتصاد و فضای سرمایه‌گذاری این کشور لطمه خواهد زد.
*منبع: کنفرانس امنیتی مونیخ
*تهیه و تنظیم: علیرضا اکبری
