محسن بهزادکریمی – محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی که در روزهای ۱۵ و ۱۶ فوریه همراه با هیئت همراهش برای دیدار با مقامات بلژیک و همچنین پارلمان اروپا به بروکسل سفر کرده بود، عصر روز دوشنبه به دعوت وزیر خارجه بلژیک دیدیر رندرس و موسسه سلطنتی اگموند در جلسه خوش‌آمد‌گویی در کاخ زیبای اگموند شرکت کرد و روز سه شنبه نیز با کمیته روابط خارجه اتحادیه اروپا و اعضای پارلمان اروپا دیدار و گفتگو کرد.
خبر این دیدار و گفتگو در همان روزها منتشر شد. در اینجا اما تلاش می‌شود نگاه دقیقی به حضور و گفته‌های ظریف انداخته شود.
در دیدار نخست پس از تاخیر طولانی محمد جواد ظریف و معطلی نیم ساعته وزیر خارجه بلژیک، جلسه با سخنان آقای دیدیر رندرس آغاز شد.
رندرس تعارفات و دوستی‌های دیپلماتیک را همان اول کنار گذاشت و با اشاره به نقض مستمر حقوق بشر در ایران تاکید کرد که در گفتگوها و مراودات سیاسی میان دو کشور، بلژیک همچنان بر مواضع خود بر نقض فاحش حقوق بشر در ایران اصرار دارد و انتظار دارد دولت ایران با مرتفع نمودن معضلاتی چون آزادی بیان، حقوق قومی و مذهبی اقلیتها، مسیر خود را برای بازگشت همه جانبه به جامعه جهانی هموار نماید.
همچنین با استناد به صحبت‌های پیشین محمدجواد ظریف در لندن در رابطه با اعدام‌ها که وی تمامی اعدام‌شد‌گان را قاچاقچی و جانی معرفی کرده بود|، وزیر خارجه بلژیک با زیرکی تمام راه را بر این توجیه غیرانسانی بست و گفت: «امیدواریم ایران راهکار قانونی مناسبی را جایگزین مجازات اعدام برای قاچاقچیان و جانیان نماید». این درخواست ساده در فضایی که رژیم ایران به طور مداوم وجود زندانیان سیاسی و اعدام دگراندیشان را انکار می‌کند، با ظرافتِ تمام توانست ظریف را عصبانی کند.
دیدیر رندرس سپس به موقعیت شکننده صلح و ثبات در کشورهای خاورمیانه اشاره کرد و گفت: «ما معتقدیم که مشکل سوریه با رو در رویی نظامی کشورهای درگیر در سوریه حل نخواهد شد بلکه منطقه و جهان را به ورطه هولناک و سیاه یک جنگ تمام عیار منطقه‌ای خواهد کشاند. تعهدات طرف‌های درگیر و کشورهای حامی آنها که در قالب کار گروهی برای چاره‌جویی، برای چندمین بار در وین گرد هم آمدند، باید توافقات و تعهدات خود را که بر روی کاغذ آورده‌اند در کمال صداقت اجرا کنند. ما نمی‌توانیم بیش از این اجازه دهیم مردم سوریه این رنج مضاعف را تحمل کنند و تاوان اختلافات منطقه‌ای دولت‌های درگیر را بدهند. ما نمی‌توانیم ساکت بنشینیم و ببینیم بیمارستان‌ها بمباران می‌شوند».
در پاسخ به این سخنان، محمدجواد ظریف سعی کرد به طور یک طرفه عربستان سعودی و ترکیه را مقصر نشان بدهد بدون آنکه اشاره‌ای به مداخلات نظامی و غیرنظامی رژیم ایران در سوریه و یمن و دیگر کشورهای منطقه بکند. مداخلاتی که به صورت حمایت مستقیم از حزب‌الله لبنان و رژیم اسد نیز صورت می‌گیرد. ظریف کشتار وحشیانه مردم سوریه توسط رژیم اسد را مبارزه با تروریسم داعش نامید و عربستان و تلویحاً غرب را در این مورد متهم کرد. در ادامه، ظریف به نقش کشورهای عربی در بالا گرفتن اختلافات قومی، مدهبی و اتحاد استراتژیک آنها از زمان جنگ ایران و عراق تا به امروز سخن گفت ولی توضیح نداد که سوریه که خود یک کشور عربی و غیرشیعه است چرا در آن اتحاد جای ندارد. ظریف با نقبی به تاریخ نه چندان دور و اشاره به عدم اجرای قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت که منجر به آتش بس میان ایران و عراق شد، گفت: «اگر قطعنامه ۵۹۸ به طور کامل اجرا شده بود صدام به کویت حمله نمی‌کرد و تبعات آن به جنگ دوم خلیج و سقوط صدام به آن شکل منجر نمی‌شد و این خلاء سیاسی در عراق ایجاد نشده بود و ثبات منطقه بر هم نمی‌خورد.»
اما از نکات برجسته سخنان ظریف در سخنان‌اش در بروکسل می‌توان به درخواست اجرای برنامه خلع سلاح اتمی جهانی اشاره کرد. درخواستی که در جای خود بسیار بجاست اما از سوی رژیمی که خود سفت و سخت به دنبال بمب اتمی بوده و ناکامی‌اش در دست یافتن زودرس به آن، وی را به دلیل تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی به عقب‌نشینی وا داشت، نمی‌تواند جدی به نظر برسد. ظریف موضوع حقوق بشر را در سایه‌ی این موضوع قرار داد و گفت: «حالا که مسئله برنامه هسته‌ای ایران حل شده آغاز خوبی است برای ادامه روند خلع سلاح اتمی، باید این روند ادامه داشته باشد و من در سخنان خود با نمایندگان ۱+۵ هم بارها تاکید کردم که فضای کنونی موقعیت خوبی برای اجرای خلع سلاح هسته‌ای است.»
ظریف در رابطه با حوادث اخیر میان ایران و عربستان معترف شد که سهل‌انگاری مقامات جمهوری اسلامی منجر به بروز حادثه حمله به سفارت عربستان شد، اما از سوی دیگر حادثه منا و کشته شدن بیش از ۴۰۰ تن از حجاج ایرانی را در مقابل حادثه سفارت عربستان قرار داد و با اشاره به عدم پرداخت غرامت از سوی حکومت عربستان به حجاج ایرانی و بازماندگان آنها گفت: «بر خلاف جوامع اهل سنت ما برای متوفیان ارزش قائل هستیم و باید مراسم خاکسپاری رسمی به جا آوریم اما عربستانی‌ها این باور را ندارند و قصد تحویل اجساد حجاج کشته شده را نداشتند و می‌خواستند آنها را همانجا بدون هیچ تشریفاتی به خاک سپارند، ما هفتهها تلاش کردیم تا اجساد این قربانیان را به ایران بازگردانیم».
در بخش پرسش و پاسخ محمد جواد ظریف در رابطه با اتحادیه اروپا گفت: «ما بعد از این نشست با خانم موگرینی دیدار خواهیم کرد و در این دیدار در رابطه با شروع به کار یک نمایندگی از اتحادیه اروپا در ایران ابتدا در یکی از سفارتخانه‌های اروپایی و بعد نمایندگی مستقل اتحادیه در ایران صحبت خواهیم کرد. ما به نقش سازنده اتحادیه اروپا معتقدیم. توافق اتمی اخیر نتیجه‌ی همین همکاری است. ما می توانستیم در سال ۲۰۰۵ توافقی داشته باشیم اما دولت وقت آمریکا [دولت بوش] خواهان توافق نبود اما نهایتا این همکاری ایران و اروپا بود که به توافق ختم شد چرا که دیپلماسی از سنت‌های اتحادیه اروپا است و هر دو ما معتقد به سیاست برد، برد هستیم.»
در پاسخ به پرسش بعدی در رابطه با مناقشات سیاسی در ایران و نقش سپاه در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی، ظریف گفت: «در مسائل داخلی مثل هر کشور دیگری تفاوت نظرهایی است، اما همان طور که می‌بینید مثلا در رابطه با سوریه ما سیاست یکسانی را دنبال می‌کنیم. سیاستی که غرب پیش‌تر باید به آن توجه می‌کرد و حال هر چه پیش می‌رویم نظر غرب به ما نزدیک‌تر می‌شود. ما قبلا تذکر داده بودیم که سیاست‌های غرب به تشکیل خلافت اسلامی آن هم از نوع اسلام داعشی در دمشق ختم خواهد شد و این به نفع هیچ کس نیست.»
وی ادامه داد: «اما در رابطه با انتخابات باید بگویم که انتخابات پر شوری در پیش خواهیم داشت و این صندوقهای رای و مردم هستند که نتیجه را مشخص می‌کنند و ما تنها خدمت‌گزاران مردم هستیم. لااقل من این طور فکر می‌کنم، تا ببینیم نتیجه صندوق رای چه خواهد بود.»
ظریف در پاسخ به پرسشی درباره سیاست‌های جمهوری اسلامی در سوریه گفت: «راهکار سوریه راهکار نظامی نیست شاید برای پایان بخشیدن به پدیده داعش نهایتا نیاز به راهکار نظامی برای پاکسازی باشد اما راهکار اصلی سیاسی است. ما برای یمن، عراق و سوریه نیازمند راهکار سیاسی هستیم و همچنین نیازمند راهکاری جهانی برای مقوله بنیادگرایی و تروریسم هستیم. آن جوان غربی که زبان مادری‌اش اروپایی ست و به داعش پیوسته، نیازمند راهکار سیاسی است حال ریشه این بنیادگرایی و جهادی‌گری چه بیکاری و رکود اقتصادی و تبعیض در اروپا باشد و چه مشکلات عدیده دیگر».
در پایان محمدجواد ظریف در رابطه با رویکرد ایران به ایجاد یک کریدور امنیتی در کردستان سوریه گفت: «ما نباید مثل بعضی در منطقه [دولت اردوغان در ترکیه] دچار کردهراسی شویم. در حل بحران سوریه باید همه گروه‌ها شرکت داشته باشند. ما در طی ۱۲ سال در عراق تلاش کردیم تا با ایجاد همگرایی میان کردها و دیگر مردمان عراق به راهکاری سیاسی برسیم.»
همه این سخنان در کنار آنچه پیش از این در لندن از سوی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی مطرح شد (گزارش ویدیویی کیهان لندن)، این فضا را تصویر می‌کند که زمامداران ایران، سیاستمداران عاقلی هستند که به شدت نه تنها برای حل مشکلات کشور خود و منطقه تلاش می‌کنند بلکه راهکارهای جهانی نیز برای حل همه‌ی معضلات جهان دارند. اما اینک در آستانه‌ی دو انتخابات که دولت روحانی به دنبال جای پای محکم برای خود می‌گردد، بزرگ‌ترین امتیازی که دارد «برجام» است که در طول کمتر از چند ماه به سراعت راه‌های سفرهای سیاسی و گفتگوهای اقتصادی را به طور دو جانبه به سوی غرب گشود. اینکه جمهوری اسلامی با این امتیاز بتواند نقشی مثبت در داخل ایران و وضعیت منطقه بازی کند، همچنان به خودش بستگی دارد و نه به مردم ایران و یا کشورهای منطقه و غرب.
