بهداشت سایبری خود را جدی بگیریم

کامیار بهرنگ- بسیاری والنسیا را به باغ‌های پرتقال و نارنج می‌شناسند و برخی آن را شهر کلیسا‌ها می‌نامند اما برای بخشی از فعالان عرصه سایبری به نظر می‌رسد که به زودی والنسیا مرکز تجمع فعالان مبارزه با سانسور اینترنت شود. فستیوال اینترنت آزاد (IFF) روزهای اول تا ۶ مارس با هدف «گرد هم آوردن نیروهای مبارزه با سانسور و نظارت‌‌» در والنسیا برگزار شد.

از لحظه‌ی ورود به محل برگزاری این نشست فقط دیگر امنیت سایبری حاضران مهم نیست و تمام تلاش برگزارکنندگان و البته خود شرکت کنندگان حفاظت از حریم شخصی تمام افراد است. به همین دلیل هیچ عکسی از شرکت‌کنندگان گرفته نمی‌شود و صد البته که خود شرکت کنندگان هم نه روی توییتر و نه هیچ رسانه اجتماعی دیگری از خود نشانه‌ای باقی نمی‌گذارند که اینجا بوده و یا با چه کسانی در حال معاشرت هستند.

به همین دلیل تمام مصاحبه‌های ما بدون ضبط صدا و تصویر انجام شد.

به گفته یکی از برگزارکنندگان این فستیوال در دومین دوره آن شرکت کنندگان از ۷۲ کشور و از هر ۵ قاره حضور داشتند. او هدف از برگزاری این فستیوال را متمرکز کردن تمام تلاش بسیاری از فعالین عرصه سایبری به منظور دستیابی به اینترنت آزاد عنوان می‌کند. با اینکه به نظر می‌رسد سانسور اینترنت عمدتا در جوامع بسته و در حکومت‌های استبدادی و اقتدارگرا مطرح باشد اما به باور برگزارکنندگان این فستیوال «هر جا قدرت وجود داشته باشد مساله محدودیت و نظارت‌های غیرمعمول وجود دارد؛ تنها درصد این موضوع متفاوت است».

این برگزارکننده که سال گذشته نیز در این فستیوال حضور داشته است در ادامه گفتگوی خود با کیهان لندن به تلاش‌های این گروه برای «کشیدن یک خط قرمز روشن بر مبنای حقوق بشر» تاکید می‌کند که بر اساس آن حقوق آنلاین شهروندان به مانند محیط آفلاین به رسمیت شناخته شود و همچنین رعایت شود. به گفته او «این خط قرمز شامل حداقل‌هایی خواهد بود که می‌بایست در همه‌جا رعایت شود اما به یقین کف مطالبات فعالین نخواهد بود و آنها در تلاش هستند تا حقوق واقعی خود را تعریف کنند». او همچنین تاکید دارد «همانطور که حقوق بشر یک مفهوم جهانی است، حقوق سایبری کاربران نیز باید به همان میزان جهانی تعریف شود. این حقوق هم فقط شامل کسانی که امروز درگیر این مساله هستند نمی‌شود بلکه ما در تلاش هستیم که به آن خط قرمزی که گفتم دست پیدا کنیم که با صدای بلند بتوانیم فردا فریاد بزنیم که هیچ کس (دولتی) حق ندارد از این خط پایین بیاید».

او که خود در اسپانیا اقامت دارد بر این باور است «در دنیایی که  ما به دنبال تبادل هر اطلاعاتی هستیم از سویی دیگر به دنبال آن هستیم که از اطاعات شخصی ما هیچ زمانی و توسط هیچ‌ کسی سوء استفاده نشده و بر علیه خود ما به کار گرفته نشود. شرکت‌های تجاری و دولت‌ها تغییر می‌کنند و در این مسیر ما باید مطئن باشیم که اطلاعات ما در جایی امن قرار دارد، اما از آنجاییکه به هیچ‌کدام آنها اعتماد نمی‌توان کرد پس باید بگوییم اطلاعات ما باید پیش خودمان حفظ شود». به گفته او این فستیوال بنا دارد هر ساله در والنسیا برگزار شود.

در حاشیه این فستیوال به سراغ تنی چند از شرکت کنندگان رفتم. یکی از آنها از فعال سایبری در خاورمیانه است؛ او تاکید دارد که «من حتی در میان اعضای خانواده و دوستان خودم شاهد رعایت امنیت سایبری نیستم. خیلی ساده بگویم که هرجا می‌رویم و عکس از خودمان می‌گیریم و روی فیس‌بوک و اینستاگرام منتشر می‌کنیم؛ بدون اینکه متوجه باشیم که اینکار تا چه حد می‌تواند خطرهایی را برای من و یا دیگران به همراه داشته باشد». او اضافه کرد: «برای من امنیت سایبری به معنی آن است که هر کاری را بتوانم بدون ترس انجام دهم. به یقین ما اینجا در مورد مسائل غیراخلاقی صحبت نمی‌کنیم و تعریف ما از هر کاری مشخص است. اما ما نیاز داریم راه‌های جدیدی را بخصوص در کشورهای تمامیت‌خواه منطقه [خاورمیانه] پیدا کنیم تا به آموزش و گردش آزاد اطلاعات کمک کند و به همین دلیل من اینجا حضور دارم».

یکی دیگر از شرکت کنندگان در این نشست ۴ کشور مختلف را طی کرده است تا از آفریقا خود را به این فستیوال برساند. او در ابتدا به من گفت: «اگر دولت من بفهمد که به اینجا آمده‌ام حتما برایم مشکلات جدی به وجود خواهد آمد به همین دلیل من ۴ کشور را پیش از ورود به اسپانیا عوض کرده‌ام تا کمترین ردی از من باقی نماند. ما همین‌قدر که اینجا در مورد هویت آنلاین خودمان گپ می‌زنیم باید مراقب رد پای هویت واقعی خودمان هم باشیم». او نیز تاکید می‌کند «در کشور ما با اینکه اینترنت هنوز خیلی پیشرفت نداشته اما گویا دیکتاتورهای تمام جهان به خوبی از قدرت آن آگاه هستند و با همه‌ی ابزار ممکن به دنبال محدود کردن آن هستند؛ دیکتاتورهای آفریقا هم جدا از این موضوع نیستند». او در ادامه گفتگوی خود با کیهان لندن گفت: «خیلی ساده اینها ابزاری قدرتمند برای ما هستند اما می‌توانند به همان اندازه هم سلاحی مخرب علیه خودمان باشند. برای همین خیلی از ما به دنبال امن‌تر کردن فضایی هستیم که در آن  زندگی می‌کنیم». به باور بسیاری کاربرد اصطلاح «فضای مجازی» تعریف دقیقی از زندگی آنلاین نیست. در واقع آنها بر این باورند آنچه امروز در جریان است بخشی از زندگی واقعی ماست.

یکی از شرکت کنندگان ایرانی در این فستیوال نیز دلیل شرکت خود را «آشنایی با دستاوردهای جدید عرصه امنیت دیجیتال و همچنین آگاهی از آخرین رویکردهای فعالین آنلاین» عنوان و اضافه کرد: «به نظرم سال گذشته تمام تمرکز به روی رمزگذاری بود اما امسال ما اینجا بیشتر در مورد شبکه‌ها و شبکه‌سازی صحبت می‌کنیم». او که خود برنامه‌های آموزشی در این زمینه ارائه می‌کند تاکید می‌کند: «همان طور که ما امروز در مورد بهداشت به یک خودآگاهی رسیده‌ایم باید به همین شکل در مورد بهداشت سایبری (cyber hygiene) خودمان هم دقیق و آگاه باشیم. ما اگر بهداشت را رعایت نکنیم دچار بیماری می‌شویم و حتی این بیماری می‌تواند به اپیدمی تبدیل شود، پس باید در مورد بهداشت سایبری خود هم دقیق باشیم».

او در مورد شرایط ایران می‌گوید: «متاسفانه با این پیش‌فرض که همه چیز کنترل می‌شود به نوعی از بی‌خیالی و بی‌توجهی رسیده‌اند. در این حالت عواقب شنود برای مردم خیلی روشن نیست و بر این باور هستند که همه را کنترل می‌کنند ما هم کنترل می‌شویم اما این گذاره به طور کلی اشتباه است. به هر صورت به نظر می‌رسد نشانه‌های روشنی وجود دارد که برخی حساسیت لازم را پیدا کرده‌اند اما همچنان کارهای زیادی وجود دارد».

این فعال سایبری ایرانی در ادامه گفتگوی خود با کیهان لندن گفت: «به باور من رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در اطلاع‌رسانی پیرامون موضوع بهداشت سایبری دارند. همان طور که در سال‌های گذشته همین رسانه‌ها نقش مهمی در بالابردن آگاهی مردم نسبت به بهداشت داشته و در مقابل بسیاری از بیماری‌ها آنها را ایمن کرده‌اند حالا هم فکر می‌کنم می‌توانند این نقش را در شکلی دیگر ایفا کنند. رسانه‌ها باید حقیقت را به مردم بگویند و نقاط ضعف و قوت هر برنامه‌ای را بیان کنند. اینکه بدون هیچ آگاهی همه به سوی استفاده از برنامه‌ای همچون تلگرام می‌روند به نظرم خطرناک است. رسانه‌ها باید به مخاطبان خود بگویند که هیچ و هیچ برنامه‌ای به صورت ۱۰۰ درصدی نمی‌تواند ایمن باشد. این برنامه‌ها می‌توانند ابزاری برای خبررسانی عمومی باشند اما برای ارتباطات حساس باید اطلاعات زیادی داشت. توجه داشته باشیم در ایران بسیاری از کسانی‌که به علت فعالیت‌های آنلاین خود دستگیر شده‌اند تنها به دلیل عدم رعایت اصول ارتباط امن بوده است».