حملات تروریستی ۲۲ مارس در بروکسل در حالی رخ داد که اتحادیه اروپا هنوز درگیر تاثیرات حمله‌های سیزدهم نوامبر در پاریس بود و از سوی دیگر با بحران پناهجویان دست و پنجه نرم می‌کند.
از همه مهم‌تر این حملات زمانی رخ داد که احزاب ناسیونالسیت برجسته‌ترین دستآوردهای اتحادیه اروپا را از قبیل آزادی جابجایی نیروی کار و مرزهای آزاد یا همان «قرارداد شنگن» را به دلایل امنیتی به باد انتقاد گرفته‌اند. فضای ترس و بدبینی که بعد ازحملات دیروز شدت بیشتری خواهد یافت، شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اروپا را وخیم خواهد کرد.
نخستین بازتاب حملات دیروز بروکسل یقیناَ دور تازهای از مناظرات، پیرامون کنترل مرزهای اتحادیه اروپا را به دنبال خواهد داشت، مخصوصا در رابطه با اعضای شنگن. حملات پاریس تفاوت نظرها را در این رابطه شدت بخشید چرا که تروریستها با بهره بردن از نبود کنترل در مرزهای بلژیک و فرانسه به راحتی عملیات خود را در بروکسل طراحی و در پاریس بدون برانگیختن هیچ سوء ظنی اجرا کردند. در نتیجه پس از حملات پاریس، فرانسه و برخی دیگر از کشورها مرزهای خود را برای مدتی به شدت تحت کنترل داشتند و بعد از سال‌ها پستهای مرزی به جای خود بر گشت تا همین چند هفته پیش که اتحادیه اروپا رسما درخواست توقف کنترل مرزها را تا پایان ۲۰۱۶ داد چرا که به نظر می‌رسید اوضاع به حالت عادی برگشته است. اما حملات امروز و احتمال حملات بیشتر در آینده اجرای درخواست توقف کنترل مرزهای شنگن را با مشکلاتی روبرو خواهد کرد.
بی شک چندین دولت اروپایی در هفته‌های آینده قوانین سخت‌تری در رابطه با امنیت ملی خود، خارج از چارچوب اتحادیه اروپا وضع خواهند کرد تا بتوانند کنترل بیشتری بر شهروندان خود و مخصوصا آنهایی که از مناطق جنگی در خاورمیانه و شمال آفریقا باز می‌گردند داشته باشند. همچنین در افق امنیتی پیش رو همچنان که زمزمههایش پس از حملات پاریس شنیده شد، همکاری‌های اطلاعاتی میان کشورهای اتحادیه و همسایگان اروپا در دستور کار دولت‌ها قرار خواهد گرفت. اعضای اتحادیه با قوه قهریه بیشتری به بحث پیشین خود پیرامون چگونگی مبارزه با تروریسم در خارج از مرزهای این اتحادیه مثل لیبی و سوریه خواهند پرداخت. اروپایی‌ها مطمئناَ پس از این حملات خواهان همکاری و اقدام بیشتر در قالب ائتلاف ضد دولت اسلامی خواهند شد و با افزایش میزان تسلیحات اهدایی و برنامه‌های آموزشی به نیروهای عراقی و کرد کمپین مبارزاتی خود علیه دولت اسلامی را تقویت خواهند کرد و همچنین از بمباران و کمپینهای هوایی و ردگیری و جمع‌آوری اطلاعات از مواضع داعش و ماموریت اطلاعاتی ناتو در ترکیه با روی بازتری استقبال خواهند کرد.
اما خسارت حاصل از این حملات می‌تواند بر پیکر توافق اخیر میان اتحادیه اروپا و ترکیه در رابطه با مدیریت بحران پناهجویی وارد شود، توافقی که ورود تعداد پناهجویان به اروپا را بسیار کاهش می‌داد، اما حالا با تشدید وضعیت امنیتی در کشورهای حوزه اروپا، آنها بی شک خواهان بلوکه کردن مرزهای جنوبی و شرقی این اتحادیه خواهند شد، تصمیمی که همکاری بیشتر با ترکیه را می‌طلبد.
اما این حملات بر گسترش اندیشه اسلام‌ستیزی و گروه‌های تندروی اروپایی نیز خواهد افزود و بر توافق میان اتحادیه با ترکیه مبنی بر مسافرت اتباع این کشور بدون ویزا به اروپا تاثیر خواهد گذاشت. شایان ذکر است این تبصره از توافق میان اتحادیه اروپا و ترکیه از اهمیت زیادی برای آنکارا برخوردار است.
بالا گرفتن احساسات ضد اسلامی می‌تواند به محبوبیت هرچه بیشتر احزاب ناسیونالسیت ختم شود. جبهه ملی فرانسه در حال حاضر از آرای بسیار برخوردار شده و در آلمان حزب آلترناتیو برای آلمان (آ اف د) که مواضع ضد پناهجویی دارد در انتخابات محلی سه ایالت در این کشور، رکورد انتخاباتی به نام خود ثبت کرده و در حال حاضر سومین حزب منتخب آلمان است. هم آلمان و هم فرانسه در سال ۲۰۱۷ انتخابات بزرگی را در پیش دارند، انتخاباتی که معضل پناهجویی و حملات تروریستی بر آن تاثیر خواهد داشت و احزاب اصلی در دو کشور از سوی رقبای ناسیونالسیت خود تحت فشار قرار خواهند گرفت. در نتیجه این احزاب برای بقای خود بخشی از برنامه‌های احزاب ناسیونالسیت را به نوعی در برنامه‌های حزبی خود خواهند گنجاند. سناریوی مشابهی در کشورهای شمال اروپا مثل هلند و سوئد تکرار خواهد شد، چرا که در هر دو کشور جنبش‌های ناسیونالیستی بسیار پر قدرت شده‌اند. احزاب و گروه‌هایی هم که خواهان خروج انگلستان از اتحادیه اروپا هستند می‌توانند از شرایط موجود و نقاط ضعف امنیتی برای افزایش فشارها بر رقبای خود مبنی بر خروج از اتحادیه اروپا استفاده کنند.
در آخر باید گفت که حملات دیروز بروکسل اقتصاد اروپا را در سایه قرار خواهد داد، هر چند برای کوتاه مدت. در روزهای پیش رو جمعیت زیادی در بلژیک و کشورهای اروپای غربی، از ترس حمله‌های مشابه، از سفر و حضور در مکان‌های عمومی مثل کافهها و مراکز خرید خودداری خواهند کرد که این خود می‌تواند موقتاَ اقتصاد داخلی این کشورها و صنعت جهانگردی را تضعیف کند. برای بیشتر اروپائیان خطر تروریسم بخشی از زندگی روزانه‌شان شده. ورای تاثیرات سیاسی و اقتصادی، این حملات برای مدت زمان طولانی بر ماهیت اتحادیه اروپا خدشه‌ای نازدودنی وارد کرد که برطرف کردن آن به زمان طولانی نیاز دارد.
*منبع: استراتفور
*مترجم: محسن بهزاد کریمی
