برداشته شدن تحریمهای بینالمللی مرتبط با برنامه هستهای ایران و تمایل شرکتهای غربی برای سرمایهگذاری و تجارت در این کشور فرصت تازهای را برای ایرانیان تحصیلکرده در دانشگاههای غربی فراهم کرده است تا با استخدام در این شرکتها مشاغل اجرایی مناسبی را در ایران به عهده بگیرند.
فرصتی که اگرچه در نگاه اول جذاب به نظر میرسد اما به نوشته خبرگزاری رویترز چندان هم با استقبال ایرانیهای مهاجر روبرو نشده و اما و اگرهای آن زیاد است.
این خبرگزاری در گفتوگو با شرکتهای غربی و بیش از ۲۰ ایرانی مهاجر به این نتیجه رسیده است که بیشترایرانیها در پذیرش این پیشنهادهای شغلی با وجود درآمدهای بالا تردید دارند و منتظر هستند تا ببینند مسیر اصلاحات و تحولات در ایران به کدام سو میرود.
بر اساس این گزارش٬ تعدای از مهاجران ایرانی تعلل خود را به عواملی همچون کیفیت پایین زندگی در ایران و مشکلاتی همچون خط قرمزهای حکومتی٬ فرهنگ تیره و تار تجارت٬ مسائل امنیتی٬ آلودگی هوا و نبود مدرسههای بینالمللی برای تحصیل فرزندانشان مرتبط دانستهاند.
آنها همچنین نگران حق و حقوق شهروندیشان در جمهوری اسلامی هستند.
بیمیلی ایرانیها در بازگشت به کشور٬ شرایط را برای شرکتهای بینالمللی که نیازمند افرادی هستند تا بتوانند آنها را در دنیای پیچیده تجارت ایران یاری کنند٬ دشوار کرده است.
مدیر بخش ایرانی شرکت سوئیسی نستله به رویترز میگوید: «زمان کنونی فرصتی است برای ایرانیهای تحصیلکرده در رشته مدیریت و کارآفرین تا بتوانند تاثیرگذاری خود را نشان دهند هر چند که هنوز صفی از متقاضیان تشکیل نشده است».
به گفته این فرد٬ نستله ترجیح میدهد که ایرانیهای فارغالتحصیل شده از دانشگاههای غربی را استخدام کند٬ آموزشهای لازم را به آنها بدهد و سپس آنها را برای کار به ایران بفرستد.
حسن روحانی رییسجمهوری ایران سپتامبر گذشته و یک هفته پس از آنکه ایران پذیرفت تا به ازای رفع تحریمهای بینالمللی٬ برنامه هستهای خود را محدود کند در نیویورک با متخصصان ایرانی ملاقات کرد و از آنها خواست با کشور خود تعامل کنند.
محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران نیز در جریان سفر ماه اخیر خود به سنگاپور گفت ایرانیهایی که در خارج از کشور زندگی میکنند «بهترین پل فرهنگی و اجتماعی» هستند.
سوءتفاهمهای بسیار
بر اساس تخمینهای مقامهای جمهوری اسلامی٬ تعداد مهاجران ایرانی بین ۵ تا ۷ میلیون نفر است که بیشتر آنها در آمریکای شمالی٬ اروپا و کشورهای حاشیه خلیج فارس زندگی میکنند.
با آنکه برخی از این افراد علاقهمند به بازگشت و کسب و کار در کشور هستند اما برخی مهاجرانی که خانوادههای آنها قبل از انقلاب سال ۵۷ و یا همزمان با انقلاب از کشور خارج شدهاند درباره چشمانداز شغلی در ایران بدبین و نگران خودداری تهران از پذیرش تابعیت دو گانه خود هستند ؛ موضوعی که آنها را در قبال بازداشتهای خودسرانه آسیبپذیر میکند.
نیروهای امنیتی برخی از ایرانیهای دارای تابعت دوگانه را در سالهای اخیر با اتهامهای نامشخص مرتبط به امنیت ملی بازداشت کردهاند.
برخی دیگر هم البته سیستم بوروکراتیک حاکم بر کشور را دلیل تردید خود در بازگشت میدانند. استانداردهای پایین زندگی در شهری همچون تهران با ترافیک سنگین آن و سختگیریهایی که از سوی پلیس اخلاقی در خصوص حجاب و پوشش مردم اعمال میکند از عوامل بازدارنده دیگری است که ایرانیهای مهاجر در گفتوگو با خبرگزاری رویترز به آنها اشاره کردهاند.

علی تهرانی جوان ۲۴ ساله ایرانی- بریتانیایی که از دانشگاه یوسیال لندن فارغالتحصیل شده است٬ اکتبر گذشته تلاش کرد که به ایران نقل مکان کند اما در نهایت با توجه به مسائلی همچون دریافت مجوزهای لازم٬ چالشهای امنیتی٬ تامین گواهینامههای مورد نیاز و مشکل معافیت از خدمت سربازی که در ایران اجباری است٬ از تصمیم خود منصرف شد.
او میگوید: «در نهایت به این نتیجه رسیدم که مهارت درگیری با بوروکراسی اداری حاکم در ایران را ندارم».
یک نظرسنجی که توسط گروه مشاورهای مرسر در سال جاری میلادی انجام شده است نشان میدهد که تهران در بین ۲۳۰ شهر مختلف جهان از نظر کیفیت زندگی در رتبه ۲۰۳ قرار دارد٬ رتبهای که پایینتر از اسلاماباد پاکستان و نایروبی پایتخت کنیا است.
ایران همچنین از نظر شاخص فساد و شفافیت در بین ۱۶۸ کشور دنیا در رتبه ۱۳۰ قرار گرفته است.
رقابت در جلب توجه ایرانیهای مهاجر
شرکتهای بینالمللی در تلاش هستند تا توجه ایرانیهای مهاجر را با مزایایی همچون حقوق بالا٬ پرداخت هزینههای خانواده و پرداخت هزینههای مدرسههای خصوصی برای فرزندانشان جلب کنند.
یک ایرانی فارغالتحصیل دانشگاههای غرب میتواند با درآمدهای جانبی ماهانه تا ۱۵ هزار دلار و سالانه تا ۲۵۰ هزار دلار درآمد داشته باشددر حالی که برای شغل و پست مشابه در شرکتهای ایرانی٬ نیروهای داخلی تا ۵ هزار دلار در ماه و تا حداکثر ۱۰۰ هزار دلار در سال حقوق دریافت میکنند.مقایسه این درآمد با حداقل حقوق ماهانه در ایران که ۲۲۵ دلار در ماه است تفاوت را بیشتر نشان میدهد.
رضا فرجیدانا وزیر سابق علوم٬ تحقیقات و فناوری در سال ۲۰۱۴ گفت که سالانه حدود ۱۵۰ هزار نخبه ایرانی کشور را ترک میکنند. به گفته او این مهاجرتها هزینهای معادل ۱۵۰ میلیارد دلار در سال به کشور وارد میکند.
سید سرمد آفرینش ایرانی است که در استرالیا تحصیل کرده و هماکنون در شرکتی در وین کار میکند که وظیفه آن ارائه مشاوره به شرکتهای بینامللی علاقهمند به ورود به بازار ایران است.
او میگوید: «ایران برای سالها با مشکل فرار مغزها روبرو بوده است حالا ایرانیهایی که از دانشگاههای غربی فارغالتحصیل میشوند از این فرصت بهرهمند هستند تا شغلهایی با موقعیت اجتماعی مناسب و درآمد بالا در ایران داشته باشند».
مشاوران و کسانی که به شرکتهای غربی علاقهمند به ورود به بازار ایران مشاوره میدهند در یک کسب و کار در حال رشد میتوانند تا ۱۰ هزار دلار در ماه درآمد کسب کنند آن هم بدون آنکه نیازی داشته باشند تا به صورت دائم به ایران نقل مکان کنند.
به گزارش رویترز بسیاری از مدیران ترجیح میدهند که در دبی مستقر شوند٬ جایی که دفتر مرکزی بسیاری از شرکتهای بینالمللی در خاورمیانه در این شهر قرار دارد.
حمید باقری معاون سابق شرکت سیتی گروپ که یکی از بزرگترین شرکتهای خدمات مالی و بانکی آمریکایی است نیز هماکنون به علاقهمندان سرمایهگذاری در ایران مشاوره میدهد.
او میگوید که ایران نیاز دارد تا برای ایرانیتبارها انگیزه بازگشت را فراهم کند؛ انگیزههایی همانند صدور کارت شناسایی که به آنها اجازه دهد بدون نیاز به ویزا به کشور سفر کنند و در آنجا سرمایهگذاری کنند.
به گفته باقری اقدامهای بیشتری برای تشویق ایرانیهای مهاجر برای تعامل با سرزمین اصلیشان نیاز است.
حمید باقری خود در سال ۱۹۷۷ ایران را ترک کرد.