آزاده کریمی (+عکس، صدا) هجدهم فروردین شانزدهمین سالروز درگذشت محمدعلی فردین کشتی‌گیر و بازیگر نامدار ایرانی بود. تعدادی از روشنفکران و منتقدان «سینمای فردین» مانند هوشنگ کاووسی و پرویز نوری بازی فردین را تکرار غیرت، آبگوشت، رقص و آواز کافه‌ای می‌دانستند اما توده مردم او را در زندگی روزانه‌شان و در کنار خودشان پیدا می‌کردند و به مردمی بودن شخصیت و بازیش اهمیت می‌دادند.
پس از مدت کوتاهی از حضور بازی و شخصیت محمدعلی فردین در سینمای ایران، مفهوم و اصطلاح «فردین بازی» وارد فرهنگ ایرانی و زبان فارسی شد که پس از به سر آمدن عمر آن سینما و محرومیت خود وی از فعالیت‌های سینمایی، «ادای فردین» بر جا ماند تا حتی امروز هم هر کسی را که می‌خواهد فداکاری و از خودگذشتگی نشان دهد، به او لقب «فردین» می‌دهند. به طوری که مدتی پیش آلن ایر سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا در فیس‌بوکش پرسیده بود: «فردین بازی» چیست؟!
محمدعلی فردین پیش از فعالیت در سینما، هشت بار عنوان قهرمانی کشتی را در مسابقات داخلی و خارجی کسب کرد و در رشته‌هایی مانند فوتبال، ژیمناستیک و شنا فعالیت داشت.
نقش‌اش نبود خودش بود
این بازیگر با همه محبوبیتش پس از انقلاب اسلامی در ایران مانند تعداد دیگری از بازیگران سینما به اتهام ترویج سینمای «سطحی» و «مبتذل» اجازه بازی در فیلم پیدا نکرد. تلاشش برای ادامه بازی در فیلم‌های سینمایی با توقیف فیلم «برزخی‌ها» ساخته ایرج قادری بی‌نتیجه ماند. با اینکه برای بازی در سریال «امیرکبیر» و فیلم «جهان‌پهلوان تختی» انتخاب‌شده بود ولی هرگز نتوانست به سینما بازگردد.
فردین طی چند دهه فعالیت سینمایی موفق به بازی در شصت و یک فیلم در ایران و چند فیلم سینمایی، ساخته‌شده در کشورهای هند، ایتالیا و لبنان شد. از فیلم‌هایی که در آنها ایفای نقش کرده است می‌توان به گنج قارون، باباشمل، انسان‌‌ها، کوچه مردها، فردا روشن است و فریاد نیمه شب اشاره کرد.
در مورد نخستین تجربه بازیگریش در فیلم «چشمه آب حیات» ساخته سیامک یاسمی در گفت‌وگویی که با فریدون جیرانی در مجله «فیلم و سینما» داشته است می‌گوید: اوایل وقتی می‌گفتند باید در این نقطه جلوی دوربین بایستی نمی‌ایستادم. به هیچ وجه معلم خاصی نداشتم و برای بازی در «آقای قرن بیستم» تیپ را خودم پیدا کردم و از روی یکی از فیلم‌های مارلون براندو الگو گرفتم.
در گفت‌وگویی دیگر که رضا کیانیان در کتاب «ناصر و فردین» با این بازیگر نام‌آشنای سینمای ایران داشته است، فردین در خصوص بازیگری و آموزش در این هنر می‌گوید: در شرایطی که هیچ مرجع و منبع آموزش بازیگری وجود نداشت، با دیدن فیلم‌های خارجی از بازی بازیگران خارجی قدم به قدم بازیگری را آموخته‌ام.
فردین در واقع خودش را در فیلم‌هایش بازی می‌کرد و از همین روست که کسی نام نقش‌های او را در آن فیلم‌ها به یاد ندارد و در همه‌ی آنها او برای تماشاچیان و کسانی که وی را دوست می‌داشتند و می‌دارند، فردین بود و هست!
به بهانه شانزدهمین سالروز درگذشت محمدعلی فردین با بهمن مقصودلو منتقد و مستندساز ۶۵ساله سینمای ایران گفت‌وگویی داشته‌ام. از مقصودلو پرسیده‌ام که رمز ماندگاری و محبوبیت فردین چه بود و چگونه فردین شده است.
با سلام به آقای مقصودلو که هم هنرمند بزرگی است و هم روشنفکر به معنی واقعی کلمه. بسیار سپاسگزاریم از توجه ایشان که بدون افتادن در دام کلیشه ها، بدرستی از حضور این مرد بزرگ در سینمای ایران صحبت کرد و آنچنانکه باید او را تحلیل کرد. من خاطره ای از تاثیر این هنرمند در مردم دارم که فکر می کنم جالب باشد که آنرا تعریف کنم. در سال ۸۸ در اصفهان کارآموز وکالت بودم و در دعوایی بر سر میراث که یک زن را مقابل نامادریش قرار داده بود وکیل آن خانم شده بودم. برای دیداری از محل به خانه او رفتم و در مهمانخانه آن زن عکس بزرگی از فردین در قاب زیبایی دیدم و با تعجب از او در باره مناسبت عکس پرسیدم چون برایم بسیار عجیب بود که بیش از ۳۰ سال از عدم حضور این بازیکر در سینما می گذشت و هنوز عکسش در خانه یک زوج جوان بود. او به من گفت که در دوران دبیرستان در خانه ی همکلاسش مورد آزار برادر دوستش و دو مرد دیگر قرار گرفته بود و فقط عکس فردین روی جلد دفترچه یادداشتش که به علت سعی در دفاع خود از کیفش بیرون افتاده بود، نجات پیدا کرده است، او می گفت یکی از آن جوانان با دیدن عکس فردین با اظهار پشیمانی شدید دیگران وادار می کند تا آن دختر را رها کنند. آن خانم می گفت آن جوان فریاد کشید که این درسی است که فردین به آنها داده است؟ و اینگونه این دختر نجات پیدا کرده بود و سالها بعد با همان جوان ازدواج کرده بود و دو فرزند هم داشتند. من هم که در دوران کودکی از دوستداران این هنرمند بزرگ بودم وظیفه خود دانستم که کار او را بودن دریافت دستمزد انجام دهم. هر وقت نام ایشان را می بینم، یاد این خاطره می افتم. یاد و خاطره اش گرامی باد.