ورود بیش از یک میلیون پناهجو و مهاجر اقتصادی در سال ۲۰۱۵، و ادامه این موج در سال جاری میلادی، به بحران بزرگی در اروپا تبدیل شده است. ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا تا کنون نتوانسته‌اند سیاستی همگون برای مدیریت این بحران اتخاد کنند.
بخش قابل توجهی از این مهاجران و پناهجویان از طربق دریا به سوی اروپا سرازیر شده‌اند. حدس زده می‌شود که در یک سال و نیم گذشته بیش از ۴ هزار نفر در این سفرها که توسط قاچاقچیان انسان سازماندهی می‌شوند جان خود را از دست داده‌اند. تنها در هفته گذشته بیش از ۴۰۰ پناهجو که از سواحل لیبی با یک کشتی احتمالا به مقصد ایتالیا به راه افتاده بودند در آب‌های مدیترانه غرق شدند. در ۱۸ ماه گذشته بنا بر آمار نه بسیار دقیق کشورهای کرانه‌ی مدیترانه، بیش از یک میلیون نفر از این طریق به ایتالیا، اسپانیا و یونان رسیده‌اند. البته در ماه‌های آینده با توجه به پایان زمستان شمار این مهاجران که سوار بر آنچه که مشکل بتوان کشتی یا قایق نامید، خود را به آب خواهند سپرد تا بلکه بتوانند در جستجوی یک زندگی بهتر پا به خاک کشوری اروپائی بگذارند.
اتحادیه‌ی نامتحد
در یک سال گذشته حدود ۸۰۰ هزار نفر نیز از راه زمینی با حرکت از ترکیه وارد مقدونیه و پونان شده‌اند و بسیاری تا بسته شدن مرزها سفر خود را به سوی دیگر کشورهای اروپائی ادامه داده‌اند. ادامه جنگ در سوریه، شدت گرفتن بحران در عراق، ادامه بی ثباتی در افغانستان، گسترش فقر در برخی از کشورهای آفریقائی و ادامه سرکوب در جمهوری اسلامی ایران و اریتره مهم‌ترین دلایل حرکت این موج انسانی به سمت اروپاست. بر مبنای آمار مرکز آمار اروپائی، در سال ۲۰۱۵ میلادی کشورهای اتحادیه اروپا پناهندگی ۲۹۲ هزار و ۵۴۰ نفر را از مجموع ۵۳۰ هزار و ۲۶۵ نفری را که در این کشورها تقاضا کرده بودند پذیرفته‌اند. آلمان تا کنون پرونده ۱۴۰ هزار و ۹۱۰ را مختومه اعلام کرده و آنها را پناهنده سیاسی شناخته است. سوئد با ۳۲ هزار و ۱۲۵ نفر در مقام دوم و ایتالیا با ۲۹ هزارو ۶۱۵ نفر در مقام سوم قرار دارند. فرانسه، هلند و بریتانیا در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. این پناهندگان به ترتیب از کشورهای سوریه، اریتره، عراق، افغانستان و ایران به اروپا مهاجرت کرده‌اند.
البته شمار مهاجران غیر قانونی و پناهجویانی که در ۱۸ ماه گذشته به ۲۸ کشور اروپائی وارد شده‌اند حدود دو میلیون تخمین زده می‌شود و هنوز بسیاری از آنها در کشورهای مختلف، به ویژه در منطقه بالکان سرگردانند و در هیچ کشوری تقاضای پناهندگی خود را به ثبت نرسانده‌اند. در ماه سپتامبر گذشته بعد از ماه‌ها بحث و گفتگو بالاخره اتحادیه اروپا طرحی را به تصویب رساند که بر مبنای آن قرار است کشورهای عضو هر کدام شماری از این پناهجویان را که در کشورهای ایتالیا، یونان و مجارستان هستند بپذیرند. البته از همان ابتدا کشورهای اروپای شرقی اعلام کردند که حاضر به پذیرفتن پناهجویان بر مبنای تقسیم‌بندی مصوبه اتحادیه اروپا نیستند. بریتانیا نیز هیچ کدام از توافق‌ها برای تقسیم پناهجویان را نپذیرفته است. دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا اعلام کرد کشورش در ۵ سال آینده ۲۰ هزار پناهجوی سوری را خواهد پذیرفت.
اتحادیه اروپا در توافقی با دولت ترکیه در ازای پرداخت ۶ میلیارد یورو و دادن برخی امتیازها چون حذف ویزا برای شهروندان این کشور که قصد سفر به کشورهای عضو پیمان شنگن را دارند، قرار است پناهجویانی را که هم اکنون در جزایر یونانی کیوس، لسبوس و ساموس سرگردان هستند به ترکیه بازگرداند، و بعد به صورت سازمان یافته و در گروه‌های کوچک آنها را به اروپا منتقل سازد. طرحی که قرار بود از اول ماه آوریل آغاز شود ولی به تاخیر افتاد و اگرچه در چندین مورد پناهجویانی به ترکیه بازگردانده شده‌اند ولی هر لحظه این طرح می‌تواند متوقف شود. ترکیه تهدید کرده است اگر تمام خواست‌هایش برآورده نشود، از جمله لغو ویزا برای سفر به کشورهای عضو پیمان شنگن، و همچنین اگر تمام کشورها سهم خود را از کمک ۶ میلیارد یوروئی بلافاصله پرداخت نکنند از پذیرفتن پناهجویانی که از یونان باز گردانده می‌شوند، خودداری خواهد کرد.
شکارچیان پناهجویان
در بسیاری از کشورهای منطقه بالکان مثل مقدونیه و بلغارستان، نه تنها در مرز سیم خاردار کشیده شده است تا از این طریق مانع حرکت پناهجویان به سمت اروپای غربی بشوند، بلکه با خشونت و حتی تیراندازی به سوی پناهجویان تلاش دارند، این موج را متوقف سازند. در برخی از این کشورها دولت جلوگیری از ورود پناهجویان را به نوعی به لباس شخصی‌ها واگذار کرده است. در روزهای گذشته ویدیوئی در شبکه‌های مجازی قرار گرفت که در آن چند پناهجو که به نظر می‌رسد افغان باشند با دست‌های بسته روی زمین در منطقه‌ای جنگلی در بلغارستان دراز کشیده‌اند و شخصی با انگلیسی دست و پا شکسته به آنها می‌گوید باید به ترکیه برگردند.
چند روز بعد از پخش این ویدیو، شبکه تلویزیونی «بی تی وی» در بلغارستان گزارشی در همان منطقه را به روی آنتن می‌فرستد که مصاحبه با «قهرمان دینکو» است. دینکو که کشتی‌گیری نیمه حرفه‌ای است در گفتگو با گزارشگر «بی تی وی» می‌گوید با گروهی از دوستانش آخر هفته‌ها به منطقه مرزی می‌روند و در جنگل‌ها «پناهجو شکار می‌کنند». دینکو در ادامه می‌افزاید: «اخیرا گروهی شامل ۱۱ مرد، سه زن و یک کودک را دستگیر کردیم. این پناهجویان در ابتدا بسیار سرکش بودند ولی وقتی دیدند چند نفرشان چگونه به خاک افتادند کوتاه آمدند و از راهی که آمده بودند به ترکیه برگشتند». دینکو که گزارشگر تلویزیون بارها او را با عنوان «قهرمان» خطاب قرار می‌دهد در ادامه صحبت‌هایش از دولت بلغارستان شکوه دارد که فعالیت‌های آنان را به رسمیت نمی‌شناسد. دینکو می‌گوید «اگر بابت شکار هر پناهجو ۵۰ لو ( حدود ۲۵ یورو) جایزه تعیین کنند ما این مشکل [عبور پناهجویان از خاک بلغارستان] را حل خواهیم کرد. کافیست ده، پانزده نفر از اینها را ناپدید کنیم آن زمان حساب دست بقیه هم خواهد آمد و پا به خاک بلغارستان نخواهند گذاشت».
دینکو نه تنها بعد از این اظهارات جنجال برانگیز تحت تعقیب قضائی قرار نگرفت بلکه بویکو بوریسف، نخست وزیر بلغارستان، که قبلا مربی کاراته بوده، شخصا از خدمات او و دوستانش با عنوان «شکارچیان پناهجویان» تشکر کرد. در یک نظرسنجی که اخیرا در بلغارستان انجام گرفته است ۸۴ درصد از نظردهندگان فعالیت‌های این گروه را مثبت و بسیار مثبت ارزیابی می‌کنند و تنها ۱۶ درصد با این نوع فعالیت‌ها مخالفت کرده و آن را غیرقانونی می‌دانند.
سفر ۴ساعته پاپ فرانسیس اول، رهبر کلیسای کاتولیک به جزیره لسبوس در یونان را باید به نوعی واکنش به رشد خارجی‌ستیزی و پناهجوستیزی در کشورهای اروپائی دانست. پاپ که در لسبوس مورد استقبال آلکسیس سیپراس، نخست وزیر یونان قرار گرفت، همراه با پاتریارک بارتولومه، رهبر کلیسای ارتدوکس یونان از اردوگاه پناهجویان در این جزیره بازدید کرد. پاپ سرازیر شدن پناهجویان به سوی اروپا را « بزرگترین فاجعه انسانی دوران پس از جنگ جهانی دوم» خواند و گفت نباید از یاد ببریم که «اروپا مهد حقوق بشر است و هر کس پا به خاک این قاره بگذارد باید این احساس را داشته باشد که در اینجا حقوق از دست رفته‌اش را به او باز خواهند گرداند».
فرانسیس اول افزود: «نگرانی‌های مردم و نهاد‌های اروپا را درک می‌کنیم و به آن احترام می‌گذاریم، ولی همزمان نباید فراموش کرد که این پناهجویان قبل از اینکه آمار و ارقام باشند، انسان‌هائی هستند که با کوله‌باری از تراژدی به ما پناه آورده‌اند». پاپ و همتای ارتدوکس‌اش در بیانیه مشترکی از جوامع مسیحی خواستند که بیش از گذشته در زمینه حمایت از پناهجویان فعال شوند. در این بیانیه از روحانیون مسیحی، چه کشیش و چه راهبه،خواسته شده است درهای کلیساها و صومعه‌ها را به روی پناهجویان بگشایند. فرانسیس اول برای تأکید بر حل این بحران و همبستگی با پناهجویان، در بازگشت به رم سه خانواده پناهجوی سوری مسلمان رابا خود به واتیکان برد.
