کامیار بهرنگ- «ارکان عدالت» نام بازی جدیدی است که توسط «سایت قانون» تهیه و منتشر شده است. هدف این بازی، آشنایی مردم ایران با حقوق مدنی و سیاسی خود بر اساس قوانین جمهوری اسلامی و همچنین میثاق‌های بین‌المللی امضا شده توسط ایران است.
در این بازی٬ کاربر در شهری خیالی زندگی می‌کند که بر اساس شرایط گوناگون٬ آموزش‌های قانونی را دریافت می‌کند و سرانجام باید از شهروندی که به ناحق دستگیر شده است در دادگاه دفاع کند.
بازی «ارکان عدالت» توسط جمعی از فعالان حقوق بشر و وکلا ساخته شده و کاملا مستند به قانون اساسی جمهوری اسلامی و میثاق‌های بین‌المللی است. در کنار این بازی٬ داستان‌های مصور و همچنین گفتگوهایی وجود دارد که به درک بهتر قانون کمک می‌کند.
برای آگاهی بیشتر از این بازی با حامد یکی از طراحان و مدیران این سایت گفتگویی را انجام دادیم.
– چه شد که به فکر آموزش قانون اساسی جمهوری اسلامی و میثاق‌های بین‌المللی از طریق این بازی افتادید؟
– ما متوجه شدیم که میزان دانش مردم و حتی وکلا در مورد قانون اساسی جمهوری اسلامی و قوانین بین‌المللی تا حدی کم است. این موضوع البته در بسیاری از نقاط جهان نیز مشاهده می‌شود اما در ایران به دلیل اینکه خود حکومت، قانون اساسی را نقض می‌کند مهم است که مردم به این آگاهی برسند که واقعا در قانون اساسی چه محافظت‌هایی از آنها شده است و بدانند که اگر حکومت به قانون اساسی خودش عمل کند وضعیت مردم تا حدودی بهتر خواهد شد.
آموختن قانون اساسی یک موضوع خشکی است که بسیاری به آن علاقه‌ای ندارند. همزمان ما از یک سو متوجه شدیم که بازی‌های کامپیوتری در ایران بسیار محبوب است و از سویی دیگر در کل جهان از این بازی‌ها برای آموزش مسائل نسبتا پیچیده به خوبی استفاده می‌شود؛ به همین دلیل این فکر افتادیم که یک بازی موبایلی که در ایران و به خصوص میان جوانان روز به روز محبوبیت بیشتری پیدا می‌کند را با آموزش قانون اساسی ایران و قوانین بین‌المللی تلفیق کنیم.
– در کنار این بازی شما داستان‌های مصوری را هم در «سایت قانون» ارائه کرده‌اید، این داستان‌ها به چه موضوعاتی می‌پردازند؟
– جامعه هدف ما بیشتر شهروندان عادی و نه الزاما فقط وکلا بود به همین تلاش کردیم این کتاب‌های مصور (کمیک استریپ) که در بسیاری از نقاط جهان و البته ایران محبوب است را هم استفاده کنیم. ما در طراحی این بازی و کتاب‌ها از تجربه‌های موفقی که در دیگر نقاط جهان پیش از این استفاده شده بود الهام گرفتیم. در طول این داستان‌ها هم بسیار آرام قانون اساسی ایران و قوانین بین‌المللی آموزش داده می‌شود٬ در نتیجه کتاب های مصور و آن بازی موبایلی به نوعی مکمل یکدیگر هستند.
– گفتگوهایی که در سایت موجود است با اینکه در مورد قانون اساسی و میثاق‌های بین‌المللی است اما از نظر شکلی٬ متفاوت است.
ویدیوهایی که در سایت «ارکان عدالت» مشاهده می‌کنید بیشتر واکنشی به صحبت‌های اشتباه مقامات ایرانی است که پاسخ‌های قانونی آن توسط خانم مهرانگیز کار و برپایه خود قانون اساسی ایران ارائه شده است. در واقع ما دراین ویدیوها با استناد به قانون اساسی جمهوری اسلامی نشان می‌دهیم که مقامات رسمی هم صحبت‌هایی ناقض خود همان قانون را مطرح می‌کنند و حتی در مواردی هم نشان دادیم که این صحبت‌ها ناقض کدام قوانین بین‌المللی است که جمهوری اسلامی ایران ملزم به اجرای آنها است.
برخی از این ویدیوها در پاسخ به صحبت‌های مقامات قضائی ایران است؛ کسانی که باید اطلاع دقیقی از قانون داشته باشند اما می‌بینم در بیشتر موارد اینطور نیست. در مجموع تمامی این سه بخش می‌تواند سطح آگاهی مردم از قانون اساسی ایران را افزایش دهد.
– ما در شرایطی قرار داریم که خودتان هم به آن اشاره کردید؛ حکومتی که قانون خودش را نقض می‌کند. در چنین شرایطی چرا آموزش این قانون برای شما اهمیت دارد؟
– قانون‌مندی به نظر یکی از مهمترین پیش‌نیاز‌های توسعه جامعه مدنی و پیشرفت یک جامعه است. اگر دولت این قانون را رعایت نمی‌کند باید تلاش کنیم که مردم را قانع کنیم آن را رعایت کنند و به دولت هم فشار بیاوریم که قانون را رعایت کند. ایران متاسفانه از نظر قانون‌مندی یکی از بدترین کشورهای جهان است و این بی‌قانونی نهادینه شده است. در چنین شرایطی است که مردم هم قانون را از قوانین راهنمایی و رانندگی گرفته تا قوانین اجتماعی مانند رشوه ندادن رعایت نمی‌کنند.به باور من اگر کوچکترین امیدی وجود داشته باشد که ایران از لحاظ اجتماعی وضعیت بهتری داشته باشد٬ راه آن از طریق کار کردن بر روی موضوع قانون‌مندی است.
این البته یک پروسه بسیار طولانی خواهد بود که در عرض یک یا دو سال محقق نمی‌شود و سال‌ها باید بر روی آن کار شود.
– این روزها این مدل از آموزش با موضوعات مختلف بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان کسی‌که از روز اول درگیر این پروژه بوده‌اید چقدر به تاثیرگذاری این کار امیدوار هستید؟
– همزمان با کار ما نمونه‌های دیگری هم وارد بازار شده است؛ نه فقط بازی‌های موبایلی و کتاب‌های مصور بلکه اپلیکیشن‌های مدنی که به مردم کمک می‌کنند. اپلیکیشن «گرشاد» که به مردم کمک می‌کند گشت ارشاد را دور بزنند و یا داستان مصور «جنسیت» که به مردم امنیت دیجیتال و آموزش جنسی می‌دهد. یک سری بازی اجتماعی هم از سوی موسسه HIVOS منتشر شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این روش در ایران بسیار موفق بوده است٬ برای مثال «گرشاد» در مدت چند هفته چندین هزار دانلود داشت و «جنسیت» هم با استقبال خیلی خوبی روبرو شد. بازی ما تعداد بسیار خوبی دانلود داشته و داستان‌های مصور ما نزدیک به ۵۰ هزار بیننده داشته است. در نتیجه می‌توانم بگویم این شیوه کار برای مردم جذاب است ولی اینکه ببینیم سطح دانش مردم با استفاده از اینها بالا رفته است یا خیر را تنها می‌توانم با استفاده از دریافت‌های بازی ویدیویی به شما بگویم.
شما پیشرفت کاربران را در طول بازی می‌توانید بررسی کنید؛ وقتی کاربر این بازی را شروع می‌کند باید تستی را آغاز کند که در آن سطح دانش او نسبت به قانون اساسی بررسی می‌شود و بعد در طول بازی٬ او آموزش می‌بیند و در آخر باید به دادگاه برود و بر اساس قانون از موکل خود دفاع کند. در آنجا ما می‌توانیم ببینیم که سطح دانش کاربران تا چه حدی بالا رفته است. باید بگویم که در بسیاری از موارد ما شاهد این بالا رفتن سطح آگاهی بوده‌ایم.
– نمونه‌های غیرفارسی این مدل آموزش وجود دارد، شما چقدر از آنها الهام گرفته‌اید؟
– ما به دلیل اینکه می‌خواستیم مطمئن باشیم که چنین ایده‌ای تاثیرگذار است بر همین اساس کار را شروع کردیم. وبسایتی وجود دارد به نام «بازی برای تغییر» که بازی‌های بسیاری در دسته‌های مختلف از آموزش انتخابات گرفته تا بهداشت عمومی در آن وجود دارند. امروز در آفریقا از این بازی‌ها که بر روی موبایل‌های خیلی ساده هم نصب می‌شوند برای آموزش بهداشت بسیار استفاده می‌شود. در آمریکا بازی‌سازی در بسیاری موارد همچون آموزش پروسه سیاسی و یا مدیریت کمپین‌ها بسیار مورد توجه است.
حامد در پایان تاکید داشت که «این اولین بازی از این مدل به زبان فارسی است که می‌خواهد یک موضوع پیچیده را به روشی جذاب آموزش دهد».
او اضافه کرد: «بازخورد کاربران برای ما بسیار مهم است. خوشحال خواهیم شد که از طریق سایت با ما در تماس باشند».
