تئاتر به جنگ داعش می‌رود: جذب جوانان غربی با اسلامِ «فست‌فودی»!

احمد رافت- شهرهای بروکسل و لندن میزبان دو نمایش در رابطه با داعش یا گروه دولت اسلامی هستند. هر دو نمایش تلاش دارند نگاهی به جذابیت اسلام افراطی برای جوانان مسلمانی داشته باشند که اگر هم زاده اروپا و غرب نیستند، حداقل در این سوی دنیا رشد کرده، مدرسه رفته‌ و سال‌ها زندگی کرده‌اند.

از لندن آغاز می‌کنیم. تئاتر ملی لندن٬ میزبان نمایشی است با عنوان «جهانی دیگر: چرا فرزندانمان را به خلافت اسلامی باختیم». داستان این نمایش را جیلیان اسلوو و نیکلاس کنت نوشته‌اند. اولی نویسنده و دومی کارگردان تئاتر است. فرشید راکی هنرپیشه افغان‌تبار این نمایشنامه که ۲۰ سال پیش در سن سه سالگی با خانواده‌اش به بریتانیا مهاجرت کرده است، در گفتگو با کیهان لندن می‌گوید: «داستان این نمایش بر پایه مصاحبه‌ با کارشناسان و به ویژه والدین جوانانی نوشته شده است که در پاسخ به دعوت داعش به سوریه رفته‌اند». به گفته او  «هدف اصلی این نمایش طرح این سوال است که چرا چنین گروه جنایتکاری می‌تواند برای کسانی که در کنار ما زندگی می‌کنند جذابیت داشته باشد؟»

نیکلاس کنت کارگردان «جهانی دیگر: چرا فرزندانمان را به خلافت اسلامی باختیم»، به کیهان لندن می‌گوید: «ما بعد از حملات تروریستی پاریس به بروکسل رفتیم و با گروهی از مادران محله مسلمان‌نشین مولنبک که فرزندانشان به خلافت اسلامی پیوسته بودند صحبت کردیم تا شاید درک کنیم چرا فرزندانشان چنین انتخابی کرده‌اند؟ ما همچنین می‌خواستیم بدانیم ما چه اشتباهاتی مرتکب شده‌ایم که در نتیجه آن، این جوانان از جامعه‌ای که در آن رشد کرده‌اند بریده و راهی جنگی شده‌اند که جنگ آنها نیست و نمی‌تواند باشد». کنت اضافه می‌کند یکی از مادرانی که با او ملاقات کرده مادر یکی از تروریست‌هائی است که اخیرا در بلژیک خود را منفجر کرده است.

گسست هویت

فرشید که مسلمان‌زاده است اعتقاد دارد «مسلمانان باید حساب خود را بدون رودربایستی و  روشن از افراطیونی مثل داعش و طالبان جدا کنند».

او اضافه می‌کند: «غرب هم نباید همه مسلمانان را به یک چوب براند و بین اسلامی که اکثریت مسلمانان به آن اعتقاد دارند و اسلام منحرف شده داعشی‌ها» تفاوت قائل شود. برای فرشید ولی مهم‌تر از همه اینها٬ یافتن ریشه‌های نارضایتی جوانان مسلمانی است که در کشورهای غربی زندگی می‌کنند، زیرا به گفته او «تا زمانی که مشکل موشکافی نشود نمی‌توان مانع پیوستن جوانان به حکومت اسلامی شد».

نیکلاس کنت کارگردان بریتانیائی این نمایش، با فرشید راکی هنرپیشه افغان‌‌تبار، هم‌نظر است که جستجوی ریشه‌های نارضایتی و گسست هویتی کسانی که از جوامع غربی به خلافت اسلامی می‌پیوندند «کلید حل این مشکل است».

او در گفتگو با کیهان لندن اضافه می‌کند: «گناه را تنها به گردن داعش و افراطی‌ها انداختن برای تطهیر وجدان  بسیار خوب است ولی به هیچ وجه ما را در مسیر درستی برای جلوگیری از نفوذ این گونه افکار بین جوانان مسلمان جوامع غربی قرار نمی‌دهد».

جهاد بلژیکی علیه داعش

در بلژیک نمایشی با نام «جهاد» هفته‌ها است که روی صحنه است. این نمایش تاکنون بیش از ۵۰ هزار بیننده داشته است که نیمی از آنها را دانش‌آموزان مدارس بروکسل و حومه تشکیل می‌دهند. نویسنده این نمایشنامه، یک کمدین سرشناس مراکشی‌تبار به نام اسماعیل سعیدی است. اسماعیل در گفتگو با کیهان لندن می‌گوید که چند ماهی قبل از حملات تروریستی داعش در پاریس به فکر نوشتن این نمایشنامه افتاده است. او توضیح می‌دهد: «روزی در اخبار تلویزیون دیدم که خانم مارین لوپن (رهبر حزب راستگرای جبهه ملی در فرانسه) در پاسخ به روزنامه‌نگاری که از او نظرش را در مورد پیوستن جوانان فرانسوی عرب‌تبار به داعش جویا شد٬ گفت که رفتن آنها اگر باز نگردند ربطی به ما ندارد. در آن لحظه فکر کردم که بر خلاف خانم لوپن برای من مهم است بدانم چرا آنها می‌روند».

«جهاد»٬ داستان سه جوان عرب‌تبار در محله شالوبک بروکسل است که تصمیم می‌گیرند به سوریه بروند و به خلافت اسلامی بپیوندند. اسماعیل می‌گوید: «آنها قربانی دوگانگی هویتی هستند. یکی از آنها که رضا نام دارد می‌خواهد با دوست دختر بلژیکی‌اش والری ازدواج کند، ولی مادرش مخالف است و می‌گوید این دخترها برای تفریح خوبند ولی اگر می‌خواهی زن بگیری باید طرف حتما مسلمان باشد؛ برخوردی کاملا نژاد‌پرستانه و متاسفانه بسیار رایج بین مسلمانان. در اینجا است که رضا با هویت اروپائی خودش مشکل پیدا می‌کند و در جستجوی هویت اسلامی‌اش به‌ دام داعش می‌افتد».

یک شخصیت دیگر داستان که گرافیست است٬ اسماعیل نام دارد. در مدرسه اسلامی به اسماعیل گفته می‌شود که چهره‌پردازی حرام است و اگر این کار را ادامه دهد بدون شک به جهنم خواهد رفت. اسماعیل سعیدی می‌گوید: «من یک مسلمان بلژیکی هستم که در مدرسه‌ای کاتولیک با فرهنگ مسیحی- یهودی درس خواندم و مسلمانان اگر می‌خواهند آینده‌ای در اروپا داشته باشند باید با واقعیت‌های زندگی در اروپا کنار بیایند».

نویسنده «جهاد» شک ندارد که رواداری باید دو طرفه باشد. او می‌گوید: «مسلمانان نمی‌توانند گلایه داشته باشند که چرا در جوامع غربی آنها را همان‌گونه که هستند نمی‌پذیرند، در حالی که خودشان به هیچ وجه حاضر به پذیرقتن دیگران نیستند و مرتب تکرار می‌کنند آنها متفاوت هستند، آنها مثل ما نیستند، ما بهتر هستیم و چرندیاتی از این قبیل».

باید در اروپا به حصر مسلمانان پایان داد

البته اسماعیل سعیدی به اشتباهات غرب نیز در این زمینه اشاره می‌کند و اضافه می‌کند: «آنها خارجی‌ها را در محلاتی که فقط همین خارجی‌ها در آنجا زندگی می‌کنند محصور کرده‌اند؛ این حصر فیزیکی بدون شک به حصر فکری و رفتاری منجر می‌شود و جوانانی که در چنین محیط‌هایی رشد می‌کنند اگر دچار دوگانگی هویت و شیزوفرنی نشوند واقعا شاهکار کرده‌اند».

کمدین مراکشی‌تبار به مساله دیگری نیز در این نمایش اشاره می کند: «بیشتر روحانیون مسلمان غیر افراطی که از کشور‌های عربی برای آموزش اسلام به مسلمانان اروپا به کشورهای غربی فرستاده شده‌اند قادر به ایجاد رابطه با جوانانی که در کشورهای اروپائی رشد کرده‌اند نیستند٬ مشکل زبانی و ادبیاتی دارند و قادر نیستند اسلام را به‌ زبان ساده برای جوانان توضیح بدهند و در نتیجه اسلام حاضری داعش٬ راحت‌تر در بین جوانان رشد و طرفدار پیدا می‌کند».

اسلام داعشی٬ «فست فود»ی است

اسماعیل، اسلام ترویج شده توسط خلافت اسلامی و دیگر گروه‌های افراطی را اسلام «فست فودی» توصیف و اضافه می‌کند: «آنها خیلی ساده به این جوانان می‌گویند غربی‌ها دشمن ما هستند، کافر هستند، برادران ما را در سوریه و فلسطین می‌کشند، ثروت ما را غارت می‌کنند و بنابراین باید از آنها انتقام گرفت و نابودشان کرد. اسلام داعشی به همین سادگی برای جوانانی که دچار دوگانگی یا بحران هویت هستند جذابیت پیدا می‌کند و آنها را به سوی مرگ می‌کشاند».

نویسنده «جهاد» در پایان گفتگو با کیهان لندن اضافه می‌کند: «افراطی‌گری اژدهائی دو سر است که با بریدن یک سر از پا نمی‌افتد. غرب باید شهروندان خارجی‌تبار و به ویژه مسلمانان را از حصر درآورد و مسلمانان هم باید متفاوت‌بینی و خودبرتربینی خودشان را کنار بگذارند».

به گفته او «در غیر این صورت همزیستی مسالمت‌آمیز امکان‌پذیر نخواهد بود و افراط و تفریط از هر دو طرف٬ رواداران را در منگنه قرار خواهد داد و داعشی‌ها در این آب گل‌آلود به صید خواهند پرداخت».