تصاویری که سالهاست از طالبان و القاعده در اذهان نقش بسته، بسیار هراسناک است. در چند سال اخیر این تصاویر با انواع و اقسام گروههای جهادی که ظاهرا همه به دفاع از ارزشهای یک دین برخاستهاند اما هیچ کدام یکدیگر را قبول ندارند، بسی هراسانگیزتر شده است.
انتخاب رنگ سیاه برای پرچم و لباس، و چهرههای به شدت مردانه و خشن با موها و ریشهای انبوه، تأکیدی است بر آن سوی دیگر قضیه: زنان، حتی اگر شمار اندکی از آنها با این گروههای پیش از تاریخ همکاری کنند، جایگاه ویژهای در ایدیولوژی مذهبی آنها دارند. اقدام گروه «بوکو حرام» به ربودن و خرید و فروش دختران و زنان، و آنچه اعضای «داعش» در عراق و سوریه بر سر زنان میآورند، این جایگاه ویژه در ستیز و سلطهی جنسیتی را به روشنی به نمایش میگذارد.
این سوی قضیه اما، تصاویر زنانی است که به ویژه از مناطق کردنشین، توسط خبرگزاریها منتشر میشود. عکسهای نخستین مقاومت زنان در کوبانی در برابر حملهی داعش، چهرهی دیگری از «عفریت جنگ» را نشان میداد. زنانی که در لباس نظامی و یا محلی از هر سن و سالی با هر وسیلهای به ایستادگی پرداختند، کشته دادند و داعشیها را از شهر خود بیرون راندند. اما بسیاری از آن عکسها و این اواخر عکسهای دیگری که از زنان نظامی در منطقه منتشر میشود، بیش از آنکه تصویرگر زشتیهای جنگ باشند، بیشتر به صحنههای یک فیلم یا ژستهایی برای رسانههای اجتماعی و فضای مجازی شباهت دارند. زنانِ خوش بر و رو و برازنده در پوششهای نظامی تر و تمیز با درجه و سردوشی که مشغول رتق و فتق امور جنگی در دفتر کارشان هستند، با تفنگ و مسلسل به سوی دشمن نشانه میروند، و با اسباب بازی رو به دوربین لبخندِ ملوس میزنند.
این حقیقتی است که حضور زن، به طور عام، تلطیفکننده است. اما جنگ هیچ جایی برای تلطیف شدن ندارد: جنگ است! یا باید بکشی یا تو را میکشند! هر اسلحهای که در میدان و منطقهی جنگی است، هیچ وظیفهای ندارد جز کشتار! این وظیفه و کاربرد، با جنسیت کسی که آن اسلحه را در دست میگیرد هیچ تغییری نمیکند! جنگ زنان و زنانه، بهتر و تمیزتر از جنگ مردان و مردانه نیست. روشن است که «دفاع از خود» و «مبارزه برای آزادی» نه تنها بحق بلکه ضروریست ولی «پی ار» یا سازماندهی روابط عمومی و تبلیغات برای جلب افکار عمومی با عکسهایی که جز لباس نظامی و اسلحه، نشانی از جنگ ندارد، به نوعی یادآور تکرار نقش زنان در تبلیغات تجاری و بازرگانی است! عکسی مشابه اینها درباره مردانی که در جنگ هستند نمییابیم! مردان خوشتیپی که در لباس نظامی و اسلحه به دست، اما مدلوار در حال نشانه رفتن و یا لبخند به دوربین هستند!
حالا جنگ به جای خود! در «دفاع از خود» و «مبارزه برای آزادی» نیز تا جایی که تجربه نشان داده، هیچ لطافتی وجود ندارد! هم دفاع از خود و هم مبارزه برای آزادی نیز وقتی از حرف به عمل در میآید، چیزی جز جنگ و خشونتی نیست که تحمیل میشود. در هیچ کدام، استفاده تبلیغاتی از زنان نمیتواند چهرهی انسانی از کشت و کشتار متقابل عرضه کند. این است که چنین عکسهایی، آن هم فقط از زنان نظامی، بیشتر نسبت به آنچه در آن منطقه میگذرد، تردید بر میانگیزد تا تحسین.