کامیار بهرنگ (+عکس، ویدیو) شاید برای بسیاری آنچه در بهمن ۵۷ اتفاق افتاد تلخ و برای دیگران شیرین بود. البته بسیاری از آنانی که آن را شیرین می‌پنداشتند در فردایی نه چندان دور، ثمره‌های تلخ انقلاب اسلامی را چشیدند.
اما هرچه بود بهمن ۵۷ و روزهای انقلاب برای نسلی تبدیل به خاطره شد. نسل بعد از آن حالا با دنیایی از سوال‌های بی‌جواب مانده است که چرا آن روزها باید انقلاب می‌شد؟ «انقلاب ۱۹۷۹» یک بازی کامپیوتری است که شاید شما را به آن روزها برده و تلاش می‌کند تا نشان دهد این انقلاب چگونه «انقلاب اسلامی» شد.
نوید خوانساری طراح این بازی کامپیوتری، چهره‌ی شناخته شده‌ای در دنیای بازیهای کامپیوتری است. او در کارنامه خود طراحی دو بازی مشهور Grand theft auto و Max Payne را دارد. نوید خوانساری همچنین تجربه ساخت فیلم‌های مستند را نیز داشته و جوایزی در زمینه ساخت بازیهای ویدیویی و همچنین مستند‌های تلویزیونی- سینمایی دریافت کرده است.
بازی ویدیویی «انقلاب ۱۹۷۹» با اینکه تا امروز تنها به روی دستگاه‌های کامیپوتری قابل اجرا بود اما به گفته شرکت سازنده آن به زودی (هفته اول ماه ژوئن) به روی گوشی‌های IOS نیز قابل اجرا شدن خواهد بود.
این بازی در ایران هم با حاشیه‌های ویژه مورد توجه قرار گرفت. بعد از اینکه سایت‌هایی همچون «فارس نیوز» از رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران، این بازی را «ضد ایرانی» (بخوانید ضد ارزش‌های رسمی نظام برآمده پس از انقلاب ۵۷ و جمهوری اسلامی) نامید، موجی از واکنش به راه افتاد. فارس نیوز مواردی همچون «تبدیل تدریجی انقلابیون به ضد انقلاب به خاطر اقدامات دولتهای پس از انقلاب، بیحجاب بودن انقلابیون زن پیش از انقلاب و ستم شدن به آنها پس از انقلاب، مطرح نبودن اسلامیت انقلاب قبل از وقوع آن و مصادره انقلاب توسط اسلامگرایان و سیاه بودن دوران پس از انقلاب و پشیمانی مردم از انقلاب» را بخشی از آنچه او «ضد ایرانی» می‌نامد عنوان کرده است. بعد از این بود که حسن کریمی قدوسی، مدیرعامل بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای از ممنوعیت این بازی در بازارهای رسمی ایران خبر داد و اضافه کرد: «به صورت ویژه با همکاری ستاد مبارزه با بازیهای رایانه‌ای غیرمجاز برای این بازی در تهران و شهرستان‌ها عملیات جمع‌آوری را شروع کرده‌ایم و تا جایی که ممکن است بازی را از بازار جمع‌آوری خواهیم کرد».
اما این بازی چه چیزی را نشان می‌دهد که تا این حد حساسیت مسوولان جمهوری اسلامی را نسبت به آن برانگیخته تا حدی که به حذف و جمع‌آوری آن از بازار پرداخته‌اند؟ برای شنیدن پاسخ به این پرسش و البته جنبه‌های دیگر این بازی با نوید خوانساری سازنده آن به گفتگو نشستیم.
– با توجه به تجربه‌های بسیار موفقی که در دنیای بازیهای کامپیوتری داشتید چه شد که به سراغ یک بازی مستقل، آن هم با موضوع انقلاب ۵۷ در ایران رفتید؟
– من در کارم هم بازیهای ویدیویی بود و هم بعدش روی فیلم‌های مستند شروع به کار کردم. اما دیدم که هیچ‌کس در این مدت پیرامون یک داستان واقعی بازی ویدیویی (Video Game) درست نکرده، این موضوع خیلی برای من انگیزه شد تا یک ژانر جدید درست کنم. بعدها به این فکر کردم که کدام داستان واقعی را می‌توانم بگویم و از آنجاکه خودم آن زمان در ایران زندگی کرده بودم و بعد از انقلاب به کانادا مهاجرت کردم فکر کردم هم آن موقعیت را می‌شناسم و هم از ارتباطات خوبی با موضوع دارم. از بچگی می‌گفتند یا طرف خمینی هستی یا طرف شاه و من فکر می‌کردم که اگر ما همین داستان را بگوییم به نوعی تکراری خواهد بود ولی من می‌خواستم داستان مردم را بگویم.
این ایده وقتی به ذهن من آمد که روی بازی grand theft auto کار می‌کردم. زمانی که به ایران رفتم خیلی از بچه‌ها کنار من جمع شدند و در مورد این بازی صحبت می‌کردند. در اروپا و آمریکا حرفشان این بود که این بازی خشنی است اما وقتی در ایران بودم بچه‌ها می‌گفتند ما از این خوشمان می‌آید که می‌توانیم سوار ماشینمان بشویم و به اطراف میامی یا لاس وگاس برویم و موزیک گوش کنیم. بعد به این فکر می‌کردم یک بازی چگونه می‌تواند به روی مردم و دید آنها نسبت به دنیا تغییر ایجاد کند. بعد از این بود که به روی این موضوع متمرکز شدم که اگر من بتوانم با یک بازی مردم را در جایگاه آن روزها قرار دهم شاید مردم بهتر بفهمند ایرانی که ما امروز می‌بینیم واقعا ایرانی نیست که بیشتر از ۲۵۰۰ سال فرهنگ دارد. این خبرهایی که امروز از ایران منتشر می‌شود و تمامش پر شده از یک سری روحانی و خانم‌های چادری همه‌ی ماجرای مردم ایران نیست. فکر کردم این بازی می‌تواند تاثیری برای تغییر این دیدگاه داشته باشد.
– کدام ویژگی این بازی برای خود شما شاخص است؟
– این اولین بازی در بازار است که بر اساس یک داستان واقعی طراحی و عرضه شده است. در بیشتر بازی‌ها الان ایرانی‌ها را فقط تروریست نشان می‌دهند و شما وارد بازی می‌شوید تا آنها را بکشید. برای همین این بازی می‌تواند هم با این تصویر غلط مبارزه کند و هم برای مردم ایران خیلی جالب خواهد بود که بتوانند خودشان را در نقشی واقعی ببینید.
شما نگاه کنید به تصویری که از ایرانی‌ها در فیلمی مثل آرگو نشان داده می‌شود یا در دنیای بازی‌ها می توانم به Battlefield اشاره کنم. من خیلی دوست داشتم این تصویر را با ارائه یک چهره واقعی تغییر بدهم.
– در میان بازی بارها بازیگر در موقعیتی قرار می‌گیرد که می‌تواند انتخاب کند کدام مسیر را به پیش ببرد و بر همین اساس هم گفتگو‌های میان شخصیت‌های داستان تغییر می‌کند، در این فضاسازی به دنبال چه بودید؟
– تنها چیزی که عوض می‌شود داستان خودتان است. یعنی تمام تاریخ ایران و اتفاقات واقعی که رخ داده است هرگز تغییر نمی‌کند اما شما تنها می‌توانید نقش خودتان را در موقعیت‌های متفاوت، تغییر دهید؛ من می‌خواستم داستان مردم را بگویم. در بخشی دیگر می‌خواستم برای آنهایی که اصلا در مورد تاریخ و مردم ایران چیزی نمی‌دانند این موقعیت را فراهم کنم که خودشان انتخاب کنند که اگر آن روز آنجا بودند چه تصمیمی می‌گرفتند. من فکر می‌کنم به این روش، بازی برای بسیاری از مردم جذاب خواهد شد. شما در موقعیت‌های مختلف تصمیم‌های مهمی را می‌گیرید چراکه جایی حتی باید انتخاب کنید چه کسانی را از مرگ نجات دهید.
– شخصیت محوری داستان این بازی زنی به نام «بی بی» است که اتفاقا حجاب هم به سر ندارد و در نقش رهبر گروه معترضان ظاهر می‌شود. چه چیزی برای شما اینقدر مهم بود که این شخصیت را اینگونه معرفی کردید؟
– اول می‌خواستم نشان بدهم این انقلابِ همه مردم بود اما بعد از اینکه خمینی و نزدیکانش آمدند شد انقلاب اسلامی. من می‌خواستم همه این کاراکترها را نشان بدهم و بگویم که گروه‌های مختلفی در این انقلاب حضور داشتند؛ همه، از مجاهدین و توده‌ای‌ها تا نیروهای مذهبی در مسیر انقلاب بودند. اما یک نکته بسیار مهم بود و آن هم خانم‌هایی که تعداد بسیار کمی از آنها حجاب داشتند و دانشجویانی که به صورت مستقل در انقلاب حضور داشتند. آنها همراه با دیگر نیروهای روشنفکر جامعه به دنبال انقلاب بودند و می‌خواستم نشان دهم که یکی مانند بی بی می‌تواند رهبر گروهی از مخالفان باشد. من می‌خواستم نشان دهم که بی بی با تمام این شخصیت سازی‌هایی که در مورد زنان ایرانی انجام می‌شود متفاوت است.
– برای تهیه این بازی چقدر روی تاریخ انقلاب ۵۷ تحقیق کردید؟ بخشی از ماجرا به نقش اسدالله لاجوردی باز می‌گردد و تاکید به روی اتفاقاتی که بعد از انقلاب در زندان اوین افتاد.
– ما برای درست کردن این بازی تحقیق‌های زیادی را انجام دادیم؛ با برخی از استادان دانشگاه، نزدیک به ۴۰ نفر از مردم عادی که در انقلاب حضور داشتند و در ایران بودند و یا کسانی که بعد از انقلاب مجبور به ترک ایران شدند. من می‌خواستم زندان اوین را نشان دهم چون در دوران انقلاب همه گروه‌ها با هم آمدند اما بعد از پیروزی انقلاب هدف این نبود که یک کشور و دولت دموکراتیک درست کنیم. بعد از انقلاب خمینی و اطرافیانش همه را به زندان انداختند. من می‌خواستم نشان بدهم آنهایی که می‌توانستند زمانی قهرمان‌های انقلاب شوند بعد از انقلاب از دید اطرافیان خمینی تبدیل می‌شوند به دشمنان اصلی همان انقلاب.
این داستان انقلاب در همه‌جا به نوعی تکرار می‌شود. امروز در مصر می‌بینید، پیش از این در شوروی و حتی در فرانسه دیدیم. آنهایی که به انقلاب کمک می‌کنند بعد از پیروزی به زندان می‌افتند و یا حتی اعدام می‌شدند.
– تحقیق را چگونه انجام دادید؟ در میان بازی بارها عکس‌ها و فیلم‌های واقعی به همراه شرحی از آن وقایع منتشر می‌شود این عکس‌ها و توضیح‌ات آنها چگونه در میان یک بازی آمده است؟
– وقتی ما این تحقیق را شروع کردیم من در اولین مرحله با مردمی تماس گرفتم که در انقلاب حضور داشتند. بعد هم با استادان تاریخ ایران تماس گرفتیم. این نکته برای ما بسیار مهم بود که حتما با افرادی تماس داشته باشیم که از فردای انقلاب اسلامی هم رضایت دارند؛ یعنی مردمانی که از خمینی حمایت می‌کردند. حتی افرادی که برای آنها این حکومت و حکومت پیش فرقی نمی‌کرد. ما در همه بخش‌های سیاسی، مذهبی و حتی ساختار شهری مشورت‌های زیادی را دریافت کردیم. میشل سپتون (Michael Sephton) عکاسی فرانسوی است که سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۰ در ایران حضور داشت تمام عکس‌هایش را در اختیار ما گذشت و از این عکس‌ها در بازی استفاده کردیم و توانستیم آن واقعیت‌ها و تحقیقاتی را که کردیم وارد بازی کنیم. پدربزرگم در ایران خیلی از کارهای فامیل را فیلم‌برداری کرده بود و شما به بخشی از آنها در بازی دسترسی دارید.
– این بازی در ایران البته بدون حاشیه هم نبود و مقامات رسمی آن را ممنوع اعلام کردند.
– اینکه دولت ایران این بازی را ممنوع کرده مرا کمی متعجب کرد. ما هیچ حرف بدی در مورد جمهوری اسلامی و نه هیچ‌کس دیگری نمی‌زنیم و فقط می‌گوییم بروید و تحقیق کنید. این ممنوعیت نشان می‌دهد که دولت ایران هنوز به جایی نرسیده است که بتواند در مورد داستان خودش چشمانش را باز کند و اینقدر ترسو هستند که مرا با یک بازی ممنوع می‌کنند. البته هرچه بیشتر ممنوع باشد مردم بیشتر علاقه نشان خواهند داد.
پیش‌پرده‌ی بازی انقلاب ۱۹۷۹:
